Terapia słowem w rehabilitacji seniorów z niepełnosprawnością wzroku

Małgorzata Czerwińska

doi:10.21697/fp.2025.1.8

Published: 2025-08-27

Vol. 15 No. 1 (2025)

Word Therapy in the Rehabilitation of Seniors with Visual Impairments

Małgorzata Czerwińska

Pedagogical Forum

Section: Topic

https://doi.org/10.21697/fp.2025.1.8

Abstract

This article explores the psychosocial functioning of visually impaired seniors and the conditions affecting their access to written and spoken language. It emphasizes the potential of reminiscence bibliotherapy and active poetry therapy as components of educational and rehabilitative interventions. Visually impaired seniors—including those who are blind, have lost vision later in life, or are partially sighted in old age—form a heterogeneous group requiring specialized (typhlo-geragogical) support aimed at extending their active and independent living. Drawing on a descriptive-critical analysis of Polish and international literature, supported by the author's personal experience and observation, the article formulates both research and practical postulates within the field of typhlo-geragogy.

Keywords:

Visual disability, senior age, rehabilitation, reminiscence bibliotherapy, poetry therapy

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Czerwińska, M. (2025). Word Therapy in the Rehabilitation of Seniors with Visual Impairments. Pedagogical Forum, 15(1), 87–98. https://doi.org/10.21697/fp.2025.1.8

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Andrew N. (1988). Reniiniscence with elderly people. Icester.
Google Scholar

Boy J. (1996). Die Nutzung des Sehrestes bei der ER spaeterblindeter aelterer Sehbehindeter. W: Documentakion zum vierten Seminar des Deutschen Blindenverbandes fuer die Beauftragten seiner Landesvereine in der Elementare Rehabilitaion fuer neuerblindete aeltere Menschen. Osterode.
Google Scholar

Chatzipentidis K. (2020). Biblioterapia reminiscencyjna osób starszych i możliwości jej zastosowania podczas epidemii COVID-19. „Dyskurs i Dialog”, nr 4, s. 107-117.
Google Scholar

Clarke J. M., Bostle E. (Red.) (1988). Reading Therapy. London: Library Association Publishing.
Google Scholar

Coni N., Davison W., Webster S. (1994). Starzenie się. Tłum. Lipka J. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Crew J.E., Luxton L. (1992). Rehabilitacja podstawowa dorosłych w podeszłym wieku. W: Wzrok a starzenie się. Nowy Jork (mps, Tono, Laski).
Google Scholar

Czernianin W. (2008). Teoretyczne podstawy biblioterapii. Wrocław: „ATUT”.
Google Scholar

Czernianin W., Czernianin H. (2017). Poezjoterapia jako jedna z metod biblioterapii. W: Czernianin W., Czernianin H., Chatzipentidis K. Podstawy współczesnej biblioterapii. Podręcznik akademicki. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Google Scholar

Czerwińska M. (1999). Pismo i książka w systemie Louisa Braille’a w Polsce. Historia i funkcje rewalidacyjne. Warszawa: SBP.
Google Scholar

Czerwińska M. (2003a). Alfabet Braille’a. W: Encyklopedia Pedagogiczna XXI Wieku. T. 1. Red. Pilch T. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Czerwińska M. (2003b). Biblioterapia. W: Encyklopedia Pedagogiczna XXI Wieku. T. 1. Red. Pilch T. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Czerwińska M. (2003c). Jakość życia osoby z dysfunkcją narządu wzroku w poetyckim zapisie niewidzących twórców – terapia przez sztukę w redukcji obaw i kreowaniu nadziei. „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie: Psychologia XI”, s. 17 – 28.
Google Scholar

Czerwińska M. (2004). "Słowem - światłem" - niewidomy jako podmiot i autor zapisu poetyckiego. W: Bąbka J. (red.). Człowiek niepełnosprawny w różnych fazach życia. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Czerwińska M. (2005). Twórczość literacka osób niewidzących - sztuka i terapia. W: Kataryńczuk-Mania L. (red.). Metody i formy terapii sztuką. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
Google Scholar

Czerwińska M. (2006). Poezja osób niewidzących - sens życia - autokreacja – autorewalidacja. W: Baran J., Olszewski S. (red.). Świat pełen znaczeń. Kultura i niepełnosprawność. Kraków: „Impuls”.
Google Scholar

Czerwińska M. (2008). Twórczość osób z niepełnosprawnością wzroku - między terapią a sztuką. Rozważania interdyscyplinarne. W: Czerwińska M. (red.). Niewidomi w kulturze – od terapii do sztuki. Wybrane zagadnienia. „Przegląd Tyflologiczny”, nr 1-2, s. 29-66.
Google Scholar

Czerwińska M. (2012). Słowem potrafię wszystko. O piśmienniczości osób z niepełnosprawnością wzroku. Studium bibliologiczno-tyflologiczne. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
Google Scholar

Czerwińska M. (2019). Od systemu Braille'a do technologii wspomagających - rozważania nad information literacy osób z niepełnosprawnością wzroku. „Dyskursy Młodych Andragogów”, nr 20, s. 291-303. DOI: https://doi.org/10.34768/dma.vi20.27
Google Scholar

Czerwińska M. (2022). Dotknąć i usłyszeć - o haptyczno-kinestetycznej i audialnej obecności osób z niepełnosprawnością wzroku w układach kultury. W: Kotowski R. (red.). Wokół bibliotek i dziedzictwa kultury. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, https://wydawnictwo.sbp.pl/wokol-bibliotek-i-dziedzictwakultury. ksiega-jubileuszowa-dedykowana-prof--dr-hab--elzbiecie-barbarze-zybert-z-okazji-45-lecia-pracy-naukowej-,49,261.html
Google Scholar

https://pers.uz.zgora.pl/skep-szukaj?wp_szukaj_fr=wzcz-22621
Google Scholar

Czerwińska M. (2024). Od doznania niepełnosprawności do przystosowania. O punktach zwrotnych i terapeutycznych wartościach życia i twórczości Michała Kaziowa. „Biografistyka Pedagogiczna”, t. 9, nr 1, s. 103-126. DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.24
Google Scholar

Denzin N.K. (1989). Interpretative Biography. Newbury Park. CA: Sage. DOI: https://doi.org/10.4135/9781412984584
Google Scholar

Dudzikowska M. (1997). Uwagi o realizacji programu biblioterapii reminiscencyjnej z pensjonariuszami domu seniora. W: Zybert E.B. (red.). Książka w działalności terapeutycznej. Warszawa: SBP.
Google Scholar

Dudzikowska M., Tomasik E. (1998). O biblioterapii reminiscencyjnej. „Szkoła Specjalna”, nr 4, s. 279-284.
Google Scholar

Fischer J. (1994): Die fuer eine zweckmaessige ER benoetigte Infrastruktur.
Google Scholar

W: Dokumentation des zweites Seminar des Deutschen Blindenverbandes - Elementar-Rehabilitation fuer neuerblindete aeltere. Menschen: Meinerzhagen.
Google Scholar

Garett G. (1994). Dodać zdrowia do lat. Krótki poradnik, jak być zdrowym w starszym wieku. Warszawa: Wydaw. Medyczne.
Google Scholar

Jaroszczyk W. (1982). Podstawowe problemy psychologiczne człowieka starego.
Google Scholar

W: Wiśniewska-Roszkowska K. (red.). Gerontologia dla pracowników socjalnych. Warszawa: PZWL.
Google Scholar

Jernigan K. (1994). If Blindness comes. Baltimore: National Federation of the Blind.
Google Scholar

Kilian M. (2020). Rehabilitacja niewidomych osób w starszym wieku. W: Miechowska-Petrovskij E., Kuczyńska-Kwapisz J., Dycht. M. (red.). Kluczowe zagadnienia tyflopedagogiki i nauk pokrewnych. Kraków: „Impuls”.
Google Scholar

Kilian M. (2021). Tyflogeragogika. Niepełnosprawność wzrokowa w starszym wieku.
Google Scholar

W: Kilian M. (red.). Pedagogika specjalna osób w starszym wieku. Warszawa: „Impuls”.
Google Scholar

Kozielecki J. (1987). Koncepcja transgresyjna człowieka. Analiza psychologiczna. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Krecek J. (1991). A Blind Teacher on the Job. W: What Color is the Sun. Baltimore: National Federation of the Blind.
Google Scholar

Krzyśka S. (2008). Lingwistyka statystyczna w terapii wierszem. W: Siemież M. i T. Arteterapia w edukacji i rozwoju człowieka. Wrocław: Wyd. Nauk. Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Google Scholar

Longo P.J. (2002). Poezja jako terapia. Tłum. M. Bojarun. „Biblioterapeuta. Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego”, nr 2, s. 1-3.
Google Scholar

Majewski T. (1999). Niewidomi i słabowidzący seniorzy. Warszawa: PZN.
Google Scholar

Maslow A.H. (1986). W stronę psychologii istnienia. Warszawa: „Pax”.
Google Scholar

Obuchowska I. (1991). O autorewalidacji. W: Kuligowska K. (red.). Z problematyki kształcenia pedagogów specjalnych. Warszawa: WSPS.
Google Scholar

Rubin J. R. (1978). Bibliotherapy Sourcebook. London: Oryx Press.
Google Scholar

Siek S. (1985). Autopsychoterapia. Warszawa: Wyd. ATK.
Google Scholar

Schwede K. J. (1996). Psychologische Aspekte in der Arbeit mit neuerblindeten aelteren. Menschen. W: Documentation zum vierten Seminar des Deutschen Blindenverbandes fuer die Beauftragten seiner Landesvereine in der Elementare Rehabilitation fuer neuerblindete aeltere. Menschen: Osterode.
Google Scholar

Szczeklik A. (2003). Katharsis. Kraków: „Znak”.
Google Scholar

Szpunar M. (2023). O poezjoterapii i sile bezsilnej poezji. W: Paluch M. (red.). Słownik wyrazów ratujących życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW, s. 358-369.
Google Scholar

Szulc W. (1994). Kulturoterapia. Wykorzystanie sztuki i działalności kulturalno-oświatowej w lecznictwie. Poznań: Wydawnictwa Uczelniane UAM.
Google Scholar

Szulc W. (1999). Terapia narracyjna – powrót do przeszłości. W: Zybert E.B. (red.). Książki, które pomagają żyć: Rewalidacyjna i terapeutyczna funkcja książki w zakładach opieki zdrowotnej i społecznej. Warszawa: SBP.
Google Scholar

Szulc w. (2000). Biblioterapia z Internetu. „Poradnik Bibliotekarza”, nr 11, s. 11-13.
Google Scholar

Tedeschi R.G., Calhoun L.G., (1996). The Post-Traumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. “Journal of Traumatic Stress”, 9(3), s. 455–471. DOI: https://doi.org/10.1002/jts.2490090305
Google Scholar

Tedeschi R.G., Calhoun L.G. (2007). Podejście kliniczne do wzrostu po doświadczeniach traumatycznych. W: Linley P.A., Joseph S. (red.). Psychologia pozytywna w praktyce. Tłum. A. Jaworska-Surma. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Tomasik E. (1997a). Biblioterapia jako jedna z metod pedagogiki specjalnej. W: Tomasik E. (red.). Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej. Warszawa: WSPS.
Google Scholar

Tomasik E. (1997b). Możliwości zastosowania biblioterapii względem osób starszych. W: Zybert E.B. (red.). Książka w działalności terapeutycznej. Warszawa: SBP.
Google Scholar

Tomasik E. (2001). Biblioterapia reminiscencyjna jako pomoc osobom starszym. W: Wychowanie do starości. Materiały posympozjalne. Warszawa.
Google Scholar

Yerstraten P. F. J. (1993). Motivation as a key factor in rehabilitaion of visually impaired erderly. W: E.B.U. Conference on the Situation of the Erderly Blind and Partially Sighted in Europe. Paris.
Google Scholar