Nowy wizerunek klasztorów dominikańskich po Soborze Trydenckim w miastach śląskich w cesarstwie habsburskim

Bogna Ludwig

doi:10.21697/sc.2021.28.2.8

Opublikowane:

Tom 28 Nr 2 (2021)

Nowy wizerunek klasztorów dominikańskich po Soborze Trydenckim w miastach śląskich w cesarstwie habsburskim

Bogna Ludwig

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.2.8

Abstrakt

Artykuł podejmuje próbę scharakteryzowania przemian w architekturze klasztorów dominikańskich na Śląsku w okresie potrydenckim w odniesieniu do ich nowego stosunku do przestrzeni urbanistycznej. Opisując przebudowy klasztorów i ich świątyń z tych czasów, wskazuję sposób przyjęcia przez zakon zaleceń soborowych dotyczących projektowania i wyeksponowania w mieście fasad kościołów.

Słowa kluczowe:

klasztory dominikańskie, architektura barokowa, urbanistyka barokowa, Śląsk, XVII-XVIII w.

Inne teksty tego samego autora

Bogna Ludwig, Klasztory kapucynów w strukturze urbanistycznej barokowych miast Śląska , Saeculum Christianum: Tom 27 Nr 1 (2020)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ludwig, B. (2021). Nowy wizerunek klasztorów dominikańskich po Soborze Trydenckim w miastach śląskich w cesarstwie habsburskim . Saeculum Christianum, 28(2), 113–128. https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.2.8

Cited by / Share

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Opolu (APO), 45/1191/0/14/837, Zeichnung von dem in der Stadt Ratibor neuerbauten Garnisonstall, H. Lesch, 1821.
APO, 45/1191/0/17/93, Specjal-Charte von der Stadt Rattibor, 1812.
APO, 45/1191/0/19/328, Zeichnung von der Einrichtung des ehemaligen Dominicaner Klosters zu Ratibor zur Unterbringung des Landräthl. Bureau der Königl. Steuer […]; 329, Zeichnung zur Einrichtung eines Zeughauses für 1 Bataillon Landwehr in dem ehemaligen Dominicaner Kloster zu Ratibor, 1822.
Archiwum Państwowe w Zielonej Górze (APZ), 89/1285/0/4/38, Stiftsbauten, 1668-1692; 17.
APZ, 89/1285/0/4/40, 1675-1750 [Przystosowanie budynków klasztornych dominikanów do celów militarnych], 1675, 1678-1679, 1682-1684, 1750.
Barciak A., Książęta raciborscy a klasztory dominikańskie w średniowieczu, w: Święty Jacek Odrowąż na Śląsku, red. A. Barciak, Katowice 2008, s. 116-123.
Blaschke J., Geschichte der Stadt Glogau und des Glogauer Landes, Glogau 1913.
Blasel K., Geschichte von Kirche und Kloster St. Adalbert in Breslau, Breslau 1912.
Blunt A., Le Concile de Trente, w: La theorie des arts en Italie de 1450-1600, Paris 1956, s. 208-230.
Borromeo C., Instuctiones fabricae et supellectilis ecclesiasticae, Roma 1577, https://www.memofonte.it/home/files/pdf/scritti_borromeo.pdf (dostęp: 10.12.2020).
Bruzelius C., The architecture of the mendicant orders in the Middle Ages: an overview of recent literature, „Perspective”, 2/2012, s. 365-386.
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu (BUWr), F.B. Wernher, C. Remshart, Prospectus versus Templum S. Alberti Vratislaviae, Augsburg 1736.
BUWr, F.B. Wernher, Silesia in Compendio [...], Pars I, 1750-1800.
BUWr, F.B. Wernher, Topographia oder Prodromus Delineati Silesiae Ducatus, Pars I, 1750-1800.
BUWr, F.B. Wernher, Topographia Seu Compendium Silesiae, Pars II, Pars V, 1750-1800.
BUWr, Situationplan und Grundriss der Stadt und Festung Gross Glogau, Glogau 1780.
Constitutiones Declarationes Et Ordinationes Capitulorum Generalium S. Ordinis Praedic.: Ab Anno MCCXX. usque ad MDCL. Emanatae, red. V. Fontana, Romae 1655.
Dekret w sprawie zakonników i zakonnic, w: Dokumenty soborów powszechnych, t. IV: 1511-1870, cz. 2, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005, s. 785-809.
Dziedzic M., Organiściak J., Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i klasztor dominikański, http://www.jorganisciak.pl/2-dominikanie.html (dostęp: 10.08.2019).
Eysymontt R., Klasztory dominikanów w układach przestrzennych miast, w: Historia, kultura i sztuka dominikanów na Śląsku 1226-2013, red. D. Galewski, W. Kucharski, M. L. Wójcik, Wrocław 2015, s. 141-157.
Eysymontt R., Rozwój przestrzenny i architektura miasta, w: Ząbkowice Śląskie, Atlas Historyczny Miast Polskich, t. 4: Śląsk, z. 17, Toruń 2016, s. 11-17.
Gałkowski J., Przepisy Zakonu Braci Kaznodziejów odnoszące się do budowy kościołów i klasztorów, w: Dominikanie – Gdańsk – Polska – Europa, red. D. A. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka, Gdańsk-Pelplin 2003, s. 279-286.
Gieysztor-Miłobędzka E., Nabożeństwo czterdziestogodzinne a sztuka, „Biuletyn Historii Sztuki”, 47/1985, nr 1-2, s. 3-14.
Gieysztor-Miłobędzka E., Wnętrza sakralne w pierwszej połowie XVIII w., „Biuletyn Historii Sztuki”, 42/1980, nr 2, s. 159-172.
Gołubiewowa Z., Architektura dominikańska XIII w. w Polsce, „Nasza Przeszłość”, 39/1973, nr 6, s. 193-212.
Górniak M. R., Dominikanie, w: Zakony i zgromadzenia zakonne na ziemi głogowskiej, red. M. R. Górniak, Głogów 2009, s. 32-55.
Gręźlikowski J., Trydencka reforma i odnowa Kościoła. Refleksje w 450. rocznicę od zakończenia obrad Soboru Trydenckiego (1545-1563), „Studia Włocławskie”, 16/2014, s. 126-146.
Heyne J., Dokumentirte Geschichte des Bisthums und Hochstiftes Breslau, Bd. 1-3, Breslau 1860, 1864, 1868.
Heinrich A., Versuch über die Geschichte des Herzogthurmes Teschen, Teschen 1818.
Hoffmann H., Walz A., Zur Geschichte der schlesischen Dominikaner in preußischer Zeit, „Archiv für schlesische Kirchengeschichte“, 17/1959, s. 253-267.
Idzikowski F., Geschichte d. Stadt Oppeln, Oppeln 1863.
Jendrzejczyk A., Geschichte der Pfarrkirsche St. Maria, Oppeln (po 1900).
Jež R., Reformacja książęca w księstwie cieszyńskim w XVI wieku, w: Dziedzictwo górnośląskiej reformacji, Katowice 2018, s. 69-95.
Kaczmarek K., Podział polskiej prowincji dominikanów na przełomie XIII i XIV wieku, w: Kościół w monarchiach Przemyślidów i Piastów, red. J. Dobosz, Poznań 2009, s. 259-274.
Kalinowski K., Architektura barokowa na Śląsku, Warszawa 1974.
Kaufmann A., Gedenkbuch der Stadt Teschen, (1825-1847), tłum. W. Iwanek, w: Kronika Kaufmana, „Kalendarz Cieszyński“, 4/1988, s. 18-25, 5/1989, s. 16-20, 6/1990, s. 15-28, 6/1991, s. 19-35.
Kielar P., Dominikanie śląscy w okresie reformacji, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego KUL”, 19/1971, s. 91-99.
Kielar P., Klasztory dominikańskie na Śląsku w czasie reformacji, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222-1972, red. J. Kłoczowski, t. 1, Warszawa 1975, s. 553-586.
Kielar P., Początki zakonu dominikańskiego w Polsce, „Nasza Przeszłość”, 39/1973, nr 3, s. 17-102.
Kłoczowski J., Dominikanie polscy na Śląsku w XIII-XIV wieku, Lublin 1956.
Kłoczowski J., Polska prowincja dominikańska w średniowieczu i Rzeczypospolitej Obojga (Wielu) Narodów, Poznań 2008.
Kłoczowski J., Wielki zakon XVII-wiecznej Rzeczypospolitej u progu swego rozwoju, „Nasza Przeszłość”, 39/1973, nr 4, s. 103-180.
Kopietz J. A., Kirchengeschichte des Fürstentums Münsterberg und des Weichbildes Frankenstein, Frankenstein 1885.
Krasny P., Exempla viva. The prelates of the roman catholic church as inspirers of Charles Borromeo’s instructions on shaping sacred art, „Folia Historiae Artium, Seria Nowa”, 15/2017, s. 35-58.
Kublin G., Proces fundacji dominikanów w Raciborzu, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego”, 36/2016, nr 1, s. 193- 201.
Kucharski W., Beatus Ceslaus natione polonus: dzieje kultu błogosławionego Czesława, Kraków 2012.
Kumor B., Historia Kościoła, cz. 5, Lublin 1984.
Meersseman G., L’architecture Dominicaine au XIIIe siecle. Législation et pratique, „Archivium Fratrum Praedicatorium”, 16/1946, s. 136-190.
Narodowe Archiwum Cyfrowe, 3/8/0/209/34, Kościół św. Jakuba w Raciborzu, 1823-1837.
Niedziela M., Polonizacja klasztoru dominikańskiego we Wrocławiu w latach 1606-1608, „Sobótka”, 28/1973, nr 4, s. 441-455.
Ożóg M., Średniowieczny dominikański kościół św. Piotra w Głogowie w świetle ówczesnych wytycznych zakonnych, w: Glogovia Maior. Między blaskiem dziejów i cieniem ruin, red. B. Czechowicz, M. Konopnicka, Głogów-Zielona Góra 2010, s. 345-354.
Panic I., Śląsk Cieszyński w średniowieczu, Cieszyn 2015.
Pater J., Życie i twórczość Abrahama Bzowskiego O.P. (1567-1637), „Nasza Przeszłość”, 51/1951, s. 55-87.
Pierścionek-Wolbach B., Zarys dziejów budowy dawnego klasztoru dominikanów w Ząbkowicach Śląskich, „Architectus”, 19/2006, nr 1, s. 67-74.
Pobóg-Lenartowicz A., „Psy Pana”, czyli rzecz o dominikanach z opolskiej Górki, Opole 2020.
Schedlasky G., Hartmann R., Eberle H., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Stadtkreises Oppeln, Breslau 1939.
Schiller A., Dominikanerkloster in Bunzlau, „Heimatkalender Grödizberg“, 5/1932, s. 28-31.
Schmidt J., Geschichte der Stadt Schweidnitz, Bd. 1, Schweidnitz 1848.
Spyra J., Historiografia a tożsamość regionalna w czasach nowożytnych, Częstochowa 2015.
Spyra J., Kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny, http://www.cieszyn.pl/?p=categoriesShow&iCategory=2443 (dostęp: 10.12.20).
Spyra J., Śląsk Cieszyński w okresie 1653-1848, Cieszyn 2012.
Sundt R. A., „Mediocres domos et humiles habeant fratres nostri”, „Journal of the Society of Architectural Historians”, 46/1987, s. 394-407.
Szyma M., Krużganki w klasztorach dominikańskiej prowincji Polonia do schyłku XVI wieku, w: Historia, kultura i sztuka dominikanów na Śląsku 1226-2013, red. D. Galewski, W. Kucharski, M. L. Wójcik, Wrocław 2015, s. 159-180.
Weltzel A., Geschichte der Stadt und Herrschaft Ratibor, Ratibor 1881.
Werner W., Das Dominikaner-Kloster zum Heiligen Kreuz in Frankenstein Schl., Frankenstein 1926.
Wernicke E., Chronik der Stadt Bunzlau von den Ältesten Zeiten bis zur Gegenwart, Bunzlau 1884.
Wrabec J., Barokowe kościoły na Śląsku w XVIII wieku, Wrocław 1986.
Zimmermann F.A., Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd. 6, Breig 1786. Google Scholar

Bogna Ludwig

bogna.ludwig@pwr.edu.pl
http://orcid.org/0000-0002-7755-5835

Afiliacja:

Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej Polska

Biogram

Dr hab. inż. arch. Bogna Ludwig, profesor P.Wr.; zakres badań: badania problematyki kształtowania przestrzeni i jej oddziaływania na odbiorcę w historii urbanistyki i architektury czasów nowożytnych i współczesnych, w szczególności zagadnienia urbanistyki barokowej na Śląsku, osiedli mieszkaniowych XIX w. i czasów wczesnego modernizmu; publikacje książkowe Rozwiązania urbanistyczne barokowych zespołów budowli jezuickich na Śląsku a problem akomodacji w działalności misyjnej jezuitów: na przykładzie Kłodzka, Nysy, Legnicy i Wrocławia, Wrocław 1997; Fundacje sakralne Czettritzów w Wałbrzychu i okolicach, Wrocław 2014; Osiedla mieszkaniowe w krajobrazie wałbrzyskiego okręgu górniczo-przemysłowego (1850-1945), Wrocław 2010.