Kolory pamięci. Symboliczne i pozasymboliczne znaczenie koloru w kulturze wizualnej cmentarzy

Bartłomiej Gutowski

doi:10.21697/sc.2021.28.spec.9

Opublikowane:

Nr 28 (2021)

Kolory pamięci. Symboliczne i pozasymboliczne znaczenie koloru w kulturze wizualnej cmentarzy

Bartłomiej Gutowski

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.spec.9

Abstrakt

Problematyka symbolicznego i poza symbolicznego znaczenia kolorystyki nagrobków powstających na cmentarzach od końca XVIII w. po wiek XX, nie była dotąd przedmiotem szerszej refleksji badawczej. W artykule omówione zostały wybrane przykłady będące m.in. efektem prac dokumentacyjnych na cmentarzach: wileńskiej Rossie, Bajkowa w Kijowie i z terenu Tarnopolszczyzny. Artykuł skupia się na problematyce występowania i symboliki takich kolorów jak: biel, czerń, czerwień, niebieski. Punktem wyjścia jest paryski pomnik nagrobny Napoleona, dzieło nie znajdujące się na cmentarzu, ale będące przykładem budowania znaczenia symbolicznego poprzez kolorystykę. Ukazane zostały również poza symboliczne powody wybierania kolorystyki związane z estetyką, lokalną dostępnością kamieni i ich importem.

Słowa kluczowe:

symbolika kolorów, nagrobki, nagrobek Napoleona, cmentarz

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Gutowski, B. (2021). Kolory pamięci. Symboliczne i pozasymboliczne znaczenie koloru w kulturze wizualnej cmentarzy. Saeculum Christianum, (28), 104–121. https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.spec.9

Cited by / Share

Bibliografia

Beudant F., Essai d’un cours élémentaire et général des sciences physiques, Paris 1815.
Description du tombeau de l’Empereur, de la chapelle et de l’intérieur de l’Hôtel des Invalides, Paris 1870.
Description du tombeau de Napoléon le Grand. Déposé dans la chapelle ardente de Saint-Jerome, a l’Hotel Royal des Invalides, Paris 1841.
Description du tombeau de Napoléon, de la chapelle et de l’intérieur de l’Hôtel des Invalides, Paris [1870].
Egypt sarcophagus: Mystery black tomb opened in Alexandria, serwis BBC, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-44893804, publikacja 2018 (dostęp: 15.03.2021).
El-Behary H., Mysterious sarcophagus to be opened in two days, „Egypt Independent”, https://egyptindependent.com/mysterious-sarcophagus-opened-two-days-egypts-moa-says, publikacja 2018 (dostęp: 12.03.2021).
Harris G. F., Granites and Our Granite Industries, London 1888.
Jagielski A., Raport z wizji lokalnej na cmentarz Bajkowa (Kijów), mps w archiwum projektu dokumentacji cmentarza Bajkowa w Kijowie (kierownik projektu Bartłomiej Gutowski), sierpień 2021 r.
Karta inwentaryzacyjna nagrobka L. Borowskiego, opr. A. S. Czyż, P. Tabulewicz, Cmentarze dawne województwa tarnopolskiego. Badania inwentaryzacyjne, red. A. S. Czyż, B. Gutowski, publikacja 2018, http://cmentarzetarnopolskie.uksw.edu.pl/obiekty.php?id=16679 (dostęp: 10.02.2021).
Karta inwentaryzacyjna nagrobka L. Borowskiego, opr. W. Bielak, Cmentarze dawne województwa tarnopolskiego. Badania inwentaryzacyjne, red. A. S. Czyż, B. Gutowski, publikacja 2019, http://cmentarzetarnopolskie.uksw.edu.pl/obiekty.php?id=18931 (dostęp: 10.02.2021).
Karta inwentaryzacyjna nagrobka rodziny Budryków, opr. B. Gutowski, w: Katalog on-line, Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Badania inwentaryzacyjne, red. A. S. Czyż, B. Gutowski, publikacja 2013, http://cmentarznarossie.uksw.edu.pl/obiekty.php?id=4497 (dostęp: 10.02.2021).
Karta inwentaryzacyjna nagrobka rodziny Czapskich, opr. M. Pasieka, K. Węglicka, w: Katalog on-line, Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Badania inwentaryzacyjne, red. A. S. Czyż, B. Gutowski, publikacja 2013, http://cmentarznarossie.uksw.edu.pl/obiekty.php?id=3251 (dostęp: 10.02.2021).
Karta inwentaryzacyjna nagrobka Wiktorii Oławskiej, opr. A. Bierzgalska, M. Jedynak, w: Katalog on-line, Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Badania inwentaryzacyjne, red. A. S. Czyż, B. Gutowski, publikacja 2013, http://cmentarznarossie.uksw.edu.pl/obiekty.php?id=10878 (dostęp: 10.02.2021).
Lenoir A., Le Tombeau de Napoléon Premier aux Invalides, Paris 1855.
Nandelstaedt E., Die Werk- und Pflastersteine, die Bekleidungs- u. Schottersteine Westdeutschlands, ihre Eigenschaften und Gewinnungsstellen in Deutschland, Frankreich, Belgien, Norwegen u. Schweden etc., Hannover 1910.
Notice historique sur le palais des beaux-arts. Exposition des projets ou plans Pour Le Tombeau Du Grand Napoleon, Paris 1841.
The Napoleon Album, Richmond 1882-1892.
Tombeau de Napoléon 1er érigé dans le Dôme des Invalides par M. Visconti, Paris 1853.

Abu El-Enen M. M., Lorenz J. et al, A Famous Ancient Dimension Stone from the Eastern Desert of Egypt – Petrogenesis and Cultural Relevance, „International Journal of Earth Sciences”, 107/2018, z. 7, s. 2393-2408.
Berlin B., Kay P., Basic Color Terms. Their Universality and evolution, Berkley-Los Angeles, 1969.
Daly C., Architecture funéraire contemporaine: spécimens de tombeaux, chapelles funéraires, mausolées, sarcophages, stèles, pierres tombales, croix, etc., Paris 1873.
Delangle C., La graniterie du Pont de Miellin, Syndykat 2019.
Driskel M. P., As Befits a Legend. Building a Tomb for Napoleon, 1840-1861, Kent 1993.
Gutowski B., Dwudziestowieczne dzieje i sztuka cmentarza Na Rossie, w: Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Historia, sztuka, przyroda, red. A. S. Czyż, B. Gutowski, Warszawa 2019, s. 17-255.
Hamon F., Ch. MacCallum, Louis Visconti. 1791-1853, Paris 1991.
Jurek K., Znaczenie symboliczne i funkcje koloru w kulturze, „Kultura Media Teologia”, 2011, nr 6, s. 68-80.
Koutsotvitis P., Kanellopoulos Ch. et al., Mineralogical, Petrological and Geochemical Features of the Unique Lapis Lacedaemonius (Krokeatis Lithos) from Laconia, Greece: Approach On Petrogenetic Processes Within The Triassic Volcanic Context, „Bulletin of the Geological Society of Greece”, 2016, nr 50, s. 1903-1911.
Małkowski S., Czy są nam potrzebne skały tatrzańskie jako materiały budowlane?, „Ochrona Przyrody”, 1934, nr 4, s. 49.
Maxfield V., Peacock D., Rome’s diverse Egyptian deserts, London 2001.
Perna S., The Colours of Death. Roman Cinerary Urns in Coloured Stone, w: Interdisciplinary Studies on Ancient Stone. Proceedings of the IX ASMOSIA Conference, red. A. Gutiérrez Garcia-M., P. Lapuente Mercadal, I. Rodà de Llanza, Tarragona 2012, s. 787-800.
Porfido Rosso Antico, „Journal Architettura di Pietra”, http://www.architetturadipietra.it/wp/?p=5068, publikacja 2011 (dostęp: 12.02.2021).
Porfido Verde Antico, „Journal Architettura di Pietra”, http://www.architetturadipietra.it/wp/?p=3101, publikacja 2011 (dostęp: 12.02.2021).
Ikram S., Ancient Egypt, Cambridge 2010.
Shekov K., Shekov V., The Fate of Shokha Quartzite as a Building and Decorative Stone, „Hereditas Minariorum”, 2017, nr 4, s. 171-182.
Sparavigna A. C., Robert Grosseteste and the Colours, „International Journal of Sciences”, 3/2014, nr 1, s. 1-7.
Touret J., Bulakh A., From Russia with Rocks. The Tombstone of Napoleon, „Les Annales des Mines”, 2017, s. 70-83.
Touret J., Bulakh A., Shoksha quartzite, a heritage stone of international importance from Russia, „Geological Society, London, Special Publications”, 2020, nr 486, s. 295-303.
Touret J., Bulakh A., Цветной камень гробницы Наполеона в Париже: искусство, геология, география, „Науки о Земле”, 2017, nr 62, s. 20-30.
Touret J., Bulakh A., The Russian Contribution to the Edification of the Napoleon Tombstone in Paris, „Вестник СПбГУ”, Сер. 15, 2016. Вып. 3, s. 70-83.
Wiszniewska J., Tołkanowicz E., Surowce skalne Zagłębia Wołyńskiego w okresie II Rzeczypospolitej i ich wykorzystanie, „Przegląd Geologiczny”, 63/2015, nr 19, s. 525-530.
Zabel B., Ciglenečk J., The Early Explorers of the Eastern Desert and the History of Monasticism. Sir John Gardner Wilkinson and James Burton, „Clotho”, 2019, nr 1, s. 75-113. Google Scholar

Bartłomiej Gutowski

http://orcid.org/0000-0002-7833-7485

Afiliacja:

Wydział Nauk Historycznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Polska

Biogram

Dr Bartłomiej Gutowski: Instytut Historii Sztuki UKSW; zajmuje się historią i sztuką cmentarzy, koncepcjami miast współczesnych i ich utopijnego charakteru oraz współczesną kulturą wizualną.