Szlachcic na funkcyi”. Inwentarze ruchomości Władysława Charczowskiego jako świadectwo zmian mentalnych i kulturowych wśród szlachty w XVIII wieku

Bożena Popiołek

doi:10.21697/sc.2022.29.2.15

Published: 2022-12-30

Vol. 29 No. 2 (2022)

“A nobleman on function.” Wladyslaw Charczowski’s inventories of movable property as a testimony to mental and cultural changes in the 18th century

Bożena Popiołek

Saeculum Christianum. Historical Writings

Section: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.2.15

Abstract

The article is devoted to the changes in the culture and mentality of the eighteenth-century Polish nobility on the example of the property inventories of Władysław Charczowski, the son of castellan of Słońsk. The process of building a clerical career of a wealthy nobleman can be seen in the transformation of his environment - his marriage, the creation of a manor, recruitment of supporters and building prestige through expensive purchases. The preserved purchase registers, bills, property inventories, settlements with servants show us the complicated process of a nobleman climbing the ladder of social dependence, creating his own environment, and thus a political career, interrupted by the untimely tragic death of Władysław Charczowski.

Keywords:

manor house, movable property inventories, noble culture, Polish-Lithuanian Commonwealth, 18th century

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Popiołek, B. (2022). “A nobleman on function.” Wladyslaw Charczowski’s inventories of movable property as a testimony to mental and cultural changes in the 18th century. Saeculum Christianum. Historical Writings, 29(2), 199–217. https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.2.15

Cited by / Share

References

Inwentarze mieszczańskie z wieku XVIII z ksiąg miejskich i grodzkich Poznania, t. 1: z lat 1700-1758, oprac. J. Burszta, Cz. Łuczak, Poznań 1962.
Althoff G., Potęga rytuału. Symbolika władzy w średniowieczu, tłum. A. Gadzała, Warszawa 2011.
Arnade P., Realms of Ritual. Burgundian Ceremony and Civic Liefe in Late Medival Ghent, London 1996.
Baczewski S., Szlachectwo. Studium z dziejów idei w piśmiennictwie polskim druga połowa XVI wieku i XVII wiek, Lublin 2010.
Bąkowska P., W sarmackim teatrze życia (nie)codziennego, „Przestrzenie Teorii”, 2014, nr 22, s. 101-116.
Betlej A., Oprawy artystyczne uroczystości okazjonalnych we Lwowie w XVIII wieku. Próba rekonesansu, w: Velis quod possis. Studia z historii sztuki ofiarowane Profesorowi Janowi Ostrowskiemu, red. A. Betlej, K. Brzezina-Scheuerer i in., Kraków 2016, s. 61-65.
Bogucka M., Gest w kulturze szlacheckiej, „Odrodzenie i Reformacja”, 1981, t. 26, s. 5-18.
Bogucka M., Życie codzienne – spory wokół profilu badań i definicji, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 1996, t. 44, nr 3, s. 252-253.
Czeppe M., „Tytulaturne” urzędy ziemskie w czasach Augusta III, „Kwartalnik Historyczny”, 106/1999, nr 3.
Danowska E., Intercyzy, testamenty i inwentarze pośmiertne krakowskich mieszczan epoki nowożytnej jako źródło edycji, w: Teoria i praktyka edycji nowożytnych źródeł w Polsce (XVI-XVIII w.), red. A. Perłakowski, Kraków 2011, s. 219-226.
Dąbkowski P., Prawo prywatne polskie, t. 1, Lwów 1910.
Dom. Codzienność i święto. Przestrzeń domowa – ludzie i rzeczy. Studia historyczno-antropologiczne, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Kraków 2018.
Dumanowski J., Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń 2006.
Dymnicka-Wołoszyńska H., Adam Józef Mniszek (1721-1784), w: Polski słownik biograficzny, Wrocław-Kraków 1976, t. 21, s. 487.
Główka D., Szlachcic w domu. Wystrój i wyposażenie siedzib szlacheckich w ziemi zakroczymskiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 69/2021, nr 3, s. 321-348.
Główka D., Klonder A., Inwentarze mienia w badaniach kultury Europy od średniowiecza po nowożytność, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 51/2003, s. 155-176.
Gombin K., Przestrzeń miejska w lubelskich uroczystościach trybunalskich czasów stanisławowskich, w: Polis – Urbs – Metropolis, red. L. Lameński, E. Błotnicka-Mazur, Warszawa 2011, s. 125-135.
Jędruszczak K., Modele i koncepcje prywatności w psychologii, „Przegląd Psychologiczny”, 2005, t. 48, nr 2, s. 197-215.
Justyniarska-Chojak K., Inwentarze pośmiertne z ksiąg miejskich Sandomierza z XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 2004, nr 1, s. 37-50.
Justyniarska-Chojak K., Testamenty i inwentarze pośmiertne z ksiąg miejskich województwa sandomierskiego (XVI-XVIII wiek), Kielce 2000.
Karkucińska W., Wjazd Władysława Szołdrskiego, „Kronika Miasta Poznania”, 2004, nr 4, s. 268-278.
Kicińska U., Splendory domowe w staropolskich inwentarzach ruchomości, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 65/2017, nr 4, s. 461-470.
Klonder A., Wszystka spuścizna w Bogu spoczywającego. Majątek ruchomy zwykłych mieszkańców Elbląga i Gdańska w XVII wieku, Warszawa 2000.
Kuras K., Współpracownicy i klienci Augusta A. Czartoryskiego w czasach saskich, Kraków 2010.
Leary M., Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, tłum. M. Kacmajor, A. Kacmajor, Gdańsk 2003.
Link-Lenczowski A.K., Wokół ceremoniału hetmańskiego w czasach saskich, w: Theatrum ceremoniale na dworze książąt i królów polskich, red. M. Markiewicz, R. Skowron, Kraków 1999, s. 307-321.
Majewski G., Wielkie uroczystości jako składnik życia społecznego Lwowa w XVIII w., w: Sic errat in fatis. Studia i szkice historyczne dedykowane Profesorowi Bogdanowi Rokowi, red. E. Kościk, F. Wolański, Toruń 2021, s. 88-99.
Manyś B., Wjazd na województwo wileńskie Michała Kazimierza „Rybeńko” jako przykład specyfiki kultury dworów magnackich w Wielkim Księstwie Litewskim, w: Europejski wiek osiemnasty. Uniwersalizm myśli, różnorodność dróg, red. M. Dąbrowski, A. Grześkowiak-Krwawicz, M. Zwierzykowski, Kraków 2013, s. 307-319.
Mączak A., Klientela. Nieformalne systemy władzy w Polsce i Europie XVI-XVIII w., Warszawa 1994.
Mączak A., Nierówna przyjaźń. Układy klientalne w perspektywie historycznej, Wrocław 2003.
Maurin-Białostocka J., Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 1, Wrocław 1971.
Niesiecki K., Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845.
Orzeł J., Historia – tradycja – mit w pamięci kulturowej szlachty Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, Warszawa 2016.
Penkała A., Panieńskie ochędóstwo. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich, Kraków 2016.
Pielas J., Inwentarze pośmiertne ruchomości szlachty sandomierskiej z XVII-XVIII wieku – perspektywy i problemy metodologiczne przygotowywanej edycji źródłowej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 63/2015, nr 4, s. 629-635.
Pietrzak J., Ceremoniał wjazdu w epoce nowożytnej na przykładzie podróży Teresy Kunegundy Sobieskiej do Brukseli na przełomie 1694 i 1695 roku. Scenariusz i interpretacja uroczystości, „Res Historica”, 2018, t. 45, s. 87-120.
Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa 2020.
Popiołek B., Rola kobiet w kształtowaniu polityki matrymonialnej rodzin szlacheckich w XVII-XVIII wieku, w: Jednostka, rodzina i struktury społeczne w perspektywie historycznej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Cezaremu Kuklo, red. R. Poniat, P. Łozowski, Białystok 2022, s. 399-411.
Popiołek B., Rytmy życia: codzienność i święto w gazetach rękopiśmiennych czasów saskich, „Rocznik Historii Prasy Polskiej”, 2013, t. 32, nr 16, s. 5-18.
Popiołek B., Rytuały codzienności. Dwór szlachecki w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, Warszawa 2022.
Popiołek B., Szlachcic się żeni. Publiczny odbiór prywatnych ceremonii, w: Sapientia ars vivendi putanda est: wokół kultury i polityk. Studia z dziejów nowożytnych ofiarowane Profesorowi Marianowi Chachajowi, red. nauk. A. Perłakowski, B. Rok, F. Wolański, Kraków–Wrocław 2019, s. 93-113.
Popiołek B., Śluby, pogrzeby i ingresy urzędnicze – ceremonie w życiu Lwowa w pierwszej połowie XVIII wieku, w: Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura. Życie codzienne miasta. Studia z dziejów miasta, red. K. Karolczak, Ł.T. Sroka, Kraków 2014, 411-423.
Pośpiech A., Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII wieku, Warszawa 1992.
Prucnal D., Wjazdy władz państwowych i kościelnych do miasta Lublina w II połowie XVI – I połowie XVII wieku w świetle ksiąg miejskich, „Acta Academiae Artium Vilnensis”, 2009, t. 54, s. 160-175.
Publiczne, prywatne intymne w kulturze XVIII wieku, red. T. Kostkiewiczowa, Warszawa 2014.
Pullat R., Świat rzeczy mieszkańca Tallina w dobie Oświecenia, Kraków 2018.
Słaby A., Ceremoniał urzędniczy w życiu szlachty czasów saskich, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, 2020, t. 17, nr 3, s. 207-223.
Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, W. Stanek i in., red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1990.
Wiśniewska H., Tytułowanie i nazywanie kobiet w listach rodzinnych Ignacego Krasickiego, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis”, Folia 6, Studia Linguistica I, 2002, s. 433-450.
Ziobro W., Zapis Antoniego Dydyńskiego z 2 lutego 1808 roku – przyczynek do badań nad fundacją stypendialną im. Antoniego Dydyńskiego w Godowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Prace Historyczne 146, 2019, z. 4 s. 837-857.
Zujienė G., Ceremoniał ingresu biskupów wileńskich w XVII-XVIII wieku, „Barok. Historia – Literatura – Sztuka”, 2006, nr 13/1 (25), s. 59-73. Google Scholar

Bożena Popiołek

http://orcid.org/0000-0003-2545-5530

Affiliation:

Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Profesor w Instytucie Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, kierownik Katedry Historii Nowożytnej, autorka licznych prac z zakresu historii kultury i mentalności czasów saskich. Realizatorka licznych projektów badawczych. Obecnie zajmuje się przede wszystkim historią szlacheckich dworów kobiecych, klientelizmem, testamentologią, epistolografią kobiecą, historią rodziny staropolskiej oraz prasą rękopiśmienną. Jej książka Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa 2020 była wielokrotnie nagradzana jako szczególne osiągnięcie naukowe i najlepsza książka historyczna roku 2020.