Piwo dla ludzi, wódka dla koni. Szlacheckie regestry drogi w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej

Bożena Popiołek

doi:10.21697/sc.2024.31.1.14

Opublikowane: 2024-11-10

Tom 31 Nr 1 (2024)

Piwo dla ludzi, wódka dla koni. Szlacheckie regestry drogi w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej

Bożena Popiołek

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.1.14

Abstrakt

Regestry podróżne, chociaż pojawiają się często w źródłach tej epoki, nie cieszą się zbyt wielką popularnością wśród badaczy ze względu na monotonię notatek i brak szerszych odniesień czy ciekawych opisów, które można spożytkować w opracowaniu nowożytnych podróży. Tymczasem stanowią one interesujące źródło do badań nad życiem codziennym dworów szlacheckich w dawnej Rzeczypospolitej. Niewiele wiadomo o podróżach handlowych, podejmowanych w interesach czy w celach innych niż turystyczne bądź edukacyjne, tymczasem regestry drogi przynoszą wiele cennych informacji o kosztach podróży, jej organizacji i aprowizacji czy bezpieczeństwie podróżujących.

Słowa kluczowe:

regestry podróży, diariusze podróżne, egodokumenty, Rzeczpospolita, XVIII wiek

Inne teksty tego samego autora

Bożena Popiołek, Szlachcic na funkcyi”. Inwentarze ruchomości Władysława Charczowskiego jako świadectwo zmian mentalnych i kulturowych wśród szlachty w XVIII wieku , Saeculum Christianum: Tom 29 Nr 2 (2022)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Popiołek, B. (2024). Piwo dla ludzi, wódka dla koni. Szlacheckie regestry drogi w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej. Saeculum Christianum, 31(1), 194–207. https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.1.14

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Radziwiłłów (dalej: AR) VI, sygn. II-81.
Google Scholar

Archiwum Rodzinne Poniatowskich (dalej: ARP), sygn. 339.
Google Scholar

Archiwum Potockich z Radzynia (dalej: APRadz.): sygn. 481; 578.
Google Scholar

Archiwum Gospodarcze Wilanowskie (dalej: AGWil.), Anteriora: sygn. 164.
Google Scholar

Zbiór Zygmunta Glogera (dalej: ZZG): sygn. 346; 736; 1168.
Google Scholar

Bibliotek Książąt Czartoryskich w Krakowie (dalej: BCz): sygn. 6000; 6005, t. 13.
Google Scholar

Lwowska Narodowa Biblioteka Naukowa im. W. Stefanyka (dalej: LNNBU)
Google Scholar

Zbiór Aleksandra Czołowskiego, f. 141, o. 1, rkps 706.
Google Scholar

Gawarecki S., Diariusz drogi. Podróż Jana i Marka Sobieskich po Europie 1646-1648, oprac. M. Kunicki-Goldfinger, Wilanów 2013.
Google Scholar

Kleczewski S., Itinerarium Romanorum (1750). Podróż Rzymska (1750), oprac. M. Chachaj, B. Rok, Kraków–Wrocław 2016.
Google Scholar

Kossowicz J.M., Diariusz podróży po Europie (1682-1688), wyd. A. Markiewicz, Wilanów 2017.
Google Scholar

Lanhaus J., Opis podróży. Intinerarium (1768-1769), oprac. B. Rok, M. Chachaj, Kraków 2014.
Google Scholar

Morawska T. z Radziwiłłów, Diariusz podróży 1773-1774, oprac. B. Rok, Wrocław 2002.
Google Scholar

Ojcowskie synom przestrogi. Instrukcje rodzicielskie (XVI-XVII w.), oprac. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017.
Google Scholar

Platerowa K. z Sosnowskich, Moja podróż do Włoch. Dziennik z lat 1785-1786, oprac. M.E. Kowalczyk, tłum. A. Pikor-Półtorak, Łomianki 2013.
Google Scholar

Podróże litewskiego magnata do Gdańska, Człuchowa, a nawet dalej… Fragmenty „Diariusza” Michał Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki” z lat 1721, 1737 i 1752, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2013.
Google Scholar

Radziwiłł H.F., Diariusze i pisma różne, opr. M. Brzezina, Warszawa 1998.
Google Scholar

Bratuń M., „Ten wykwintny, wykształcony Europejczyk”. Zagraniczne studia i podróże edukacyjne Michała Jerzego Wandalina Mniszcha w latach 1762-1768, Opole 2002.
Google Scholar

Bratuń M., Z dziejów europejskiego Grand Tour w XVII i XVIII wieku, „Kwartalnik Opolski”, 49/2003, nr 1, s. 7-12.
Google Scholar

Chachaj M., Duchowni jako opiekunowie staropolskich studentów w obcych krajach, w: Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, red. D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz, Kraków 2014, s. 205-224.
Google Scholar

Chachaj M., Orszak magnata odbywającego podróż edukacyjną (wiek XVI-XVIII), w: Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowiczowa, J. Urwanowicz, Warszawa 2006, s. 165-178.
Google Scholar

Chachaj M., Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995.
Google Scholar

Dziechcińska H., O staropolskich dziennikach podróży, Warszawa 1991.
Google Scholar

Gad P., W interesach i dla rozrywki: podróże Hieronima Floriana Radziwiłła, „Pisma Humanistyczne”, 12/2014, s. 53-67.
Google Scholar

Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, wyd. D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz, Kraków 2014.
Google Scholar

Kamecka M., „Do cudzych krajów”. Edukacyjne podróże szlachty polskiej do Francji w epoce saskiej, Białystok 2012.
Google Scholar

Karolczak K., Arystokracji galicyjskiej „podróże do wód”, w: Podróże po historii. Studia z dziejów kultury i polityki europejskiej, red. F. Leśniak, Kraków 2000, s. 239-254.
Google Scholar

Kicińska U., Codzienne sprawy w kręgu dworu Marii z Kątskich Potockiej (zm. 1768). Zarys problemu na podstawie korespondencji kierowanej do starościny lwowskiej w latach 1765-1766, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczne”, 29/2022, nr 2, s. 162-177.
Google Scholar

Kowalczyk M.E. Zagraniczne podróże Polek w epoce oświecenia, Łomianki 2019.
Google Scholar

Kowalik J., Maria z Kątskich Potocka (ok. 1729-1768): przyczynek do życia kulturalnego w Radzyniu w II połowie XVIII wieku, „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, 1/2001, s. 35-46.
Google Scholar

Kowalski M., Życie w ciągłej podróży – początki kariery młodego magnata w czasach Augusta Mocnego według diariusza księcia Michała Kazimierza Radziwiłła, w: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, Warszawa 2012, s. 499-514.
Google Scholar

Kucharski A., Instrukcja podróżna Anny Zamoyskiej dla synów odbywających peregrynację po Europie na przełomie XVII i XVIII wieku, „Czasy Nowożytne”, 2012, t. 25, s. 209-224.
Google Scholar

Kucharski A., Instrukcje podróżne Wacława Rzewuskiego dla synów z połowy XVIII wieku, w: Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017, s. 63-80.
Google Scholar

Kucharski A., Staropolska turystyka uzdrowiskowa w XVIII wieku, „Czasy Nowożytne”, 23/2010, s. 121-148.
Google Scholar

Kucharski A., Theatrum peregrinandi. Poznawcze aspekty staropolskich podróży w epoce późnego baroku, Toruń 2013.
Google Scholar

Markiewicz A., Dykcjonarz, lutnia i koronki. Zagraniczna podróż edukacyjna Franciszka Cetnera (1693-1696), Warszawa 2022.
Google Scholar

Markiewicz A., Podróże edukacyjne w czasach Jana III Sobieskiego, Warszawa 2011.
Google Scholar

Mączak A., Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII w., Warszawa 1980.
Google Scholar

Pluta M., Zagrożenia dla zdrowia podczas podróży w świetle relacji osiemnastowiecznych peregrynantów, w: Życie codzienne w XVIII-XX wieku i jego wpływ na stan zdrowia ludności, red. B. Płonka-Syroka, Wrocław 2003, s. 429-445.
Google Scholar

Polski „Grand Tour” w XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014.
Google Scholar

Słaby A., W drodze. Mobilność w życiu elit czasów saskich na przykładzie itinerarium podróży Elżbiety Sieniawskiej, w: Działalność Elżbiety Sieniawskiej. Polityka – Gospodarka – Kultura, red. B. Popiołek, Warszawa 2020, s. 207-234.
Google Scholar

Rogulski J., Podróże i mobilność magnata epoki saskiej w świetle księgi skarbowej Pawła Karola Sanguszki z 1726 r., w: Via viatores quaerit: mobilność społeczna w dziejach krajów Grupy Wyszehradzkiej, red. A. Teterycz-Puzio, L. Kościelak, E. Łączyńska, Słupsk 2016, s. 177-196.
Google Scholar

Tomaszewski M., Dziennik Tomasza Czapskiego jako źródło do dziejów podróży edukacyjnych w XVIII wieku, w: Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017, s. 255-268.
Google Scholar

Wieczorek A., W „drodze paryskiej” – podróże edukacyjne Seweryna Józefa i Wacława Rzewuskich w latach dwudziestych XVIII wieku, w: Studia z dziejów edukacji w Rzeczypospolitej Obojga Narodów Korony i Litwy, red. K. Puchowski, J. Orzeł, Wilanów 2019, s. 143-176.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., O „przymiotach towarzyszy albo kierowników” wyjazdów edukacyjnych młodzieży w epoce nowożytnej – w świetle literatury apodemicznej i wskazówek rodzicielskich, „Res Historica”, 2020, nr 50, s. 100-125.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., O przedsięwzięciu peregrynacyjej. Edukacyjne wojaże szlachty z Rzeczypospolitej w świetle instrukcji podróżnych, Warszawa 2020.
Google Scholar

Bożena Popiołek

https://orcid.org/0000-0003-2545-5530

Afiliacja:

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Polska

Biogram

Bożena Popiołek – profesor, kierownik Katedry Historii Nowożytnej w Instytucie Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej. Zajmuje się badaniami nad historią mentalności epoki nowożytnej ze szczególnym uwzględnieniem czasów saskich, historią dworów szlacheckich, klientelizmem, historią rodziny i kobiety, testamentologią i prasą staropolską. Autorka wielu monografii i artykułów naukowych, laureatka licznych nagród za działalność naukową.