Piwo dla ludzi, wódka dla koni. Szlacheckie regestry drogi w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej

Bożena Popiołek

doi:10.21697/sc.2024.31.1.14

Published: 2024-11-10

Vol. 31 No. 1 (2024)

Beer for people, vodka for horses. The noble road registers in the eighteenth-century Polish-Lithuanian Commonwealth

Bożena Popiołek

Saeculum Christianum. Historical Writings

Section: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.1.14

Abstract

Travel registers, although they often appear in the sources of 18^th century, are not very popular among researchers due to the monotony of entries and the lack of broader references or interesting descriptions that can be used in the study of early modern travels. However, they constitute an intriguing source for research on the daily life of noble courts in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Little is known about commercial journeys undertaken for business or other purposes besides tourism or education. Meanwhile, road registries provide valuable information about the costs of travel, its organization, provisioning, and the safety of travellers.

Keywords:

travel registries, travel diaries, ego-documents, Polish-Lithuanian Commonwealth, 18th century

Most read articles by the same author(s)

Bożena Popiołek, “A nobleman on function.” Wladyslaw Charczowski’s inventories of movable property as a testimony to mental and cultural changes in the 18th century , Saeculum Christianum. Historical Writings: Vol. 29 No. 2 (2022)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Popiołek, B. (2024). Beer for people, vodka for horses. The noble road registers in the eighteenth-century Polish-Lithuanian Commonwealth. Saeculum Christianum. Historical Writings, 31(1), 194–207. https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.1.14

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Archiwum Radziwiłłów (dalej: AR) VI, sygn. II-81.
Google Scholar

Archiwum Rodzinne Poniatowskich (dalej: ARP), sygn. 339.
Google Scholar

Archiwum Potockich z Radzynia (dalej: APRadz.): sygn. 481; 578.
Google Scholar

Archiwum Gospodarcze Wilanowskie (dalej: AGWil.), Anteriora: sygn. 164.
Google Scholar

Zbiór Zygmunta Glogera (dalej: ZZG): sygn. 346; 736; 1168.
Google Scholar

Bibliotek Książąt Czartoryskich w Krakowie (dalej: BCz): sygn. 6000; 6005, t. 13.
Google Scholar

Lwowska Narodowa Biblioteka Naukowa im. W. Stefanyka (dalej: LNNBU)
Google Scholar

Zbiór Aleksandra Czołowskiego, f. 141, o. 1, rkps 706.
Google Scholar

Gawarecki S., Diariusz drogi. Podróż Jana i Marka Sobieskich po Europie 1646-1648, oprac. M. Kunicki-Goldfinger, Wilanów 2013.
Google Scholar

Kleczewski S., Itinerarium Romanorum (1750). Podróż Rzymska (1750), oprac. M. Chachaj, B. Rok, Kraków–Wrocław 2016.
Google Scholar

Kossowicz J.M., Diariusz podróży po Europie (1682-1688), wyd. A. Markiewicz, Wilanów 2017.
Google Scholar

Lanhaus J., Opis podróży. Intinerarium (1768-1769), oprac. B. Rok, M. Chachaj, Kraków 2014.
Google Scholar

Morawska T. z Radziwiłłów, Diariusz podróży 1773-1774, oprac. B. Rok, Wrocław 2002.
Google Scholar

Ojcowskie synom przestrogi. Instrukcje rodzicielskie (XVI-XVII w.), oprac. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017.
Google Scholar

Platerowa K. z Sosnowskich, Moja podróż do Włoch. Dziennik z lat 1785-1786, oprac. M.E. Kowalczyk, tłum. A. Pikor-Półtorak, Łomianki 2013.
Google Scholar

Podróże litewskiego magnata do Gdańska, Człuchowa, a nawet dalej… Fragmenty „Diariusza” Michał Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki” z lat 1721, 1737 i 1752, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2013.
Google Scholar

Radziwiłł H.F., Diariusze i pisma różne, opr. M. Brzezina, Warszawa 1998.
Google Scholar

Bratuń M., „Ten wykwintny, wykształcony Europejczyk”. Zagraniczne studia i podróże edukacyjne Michała Jerzego Wandalina Mniszcha w latach 1762-1768, Opole 2002.
Google Scholar

Bratuń M., Z dziejów europejskiego Grand Tour w XVII i XVIII wieku, „Kwartalnik Opolski”, 49/2003, nr 1, s. 7-12.
Google Scholar

Chachaj M., Duchowni jako opiekunowie staropolskich studentów w obcych krajach, w: Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, red. D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz, Kraków 2014, s. 205-224.
Google Scholar

Chachaj M., Orszak magnata odbywającego podróż edukacyjną (wiek XVI-XVIII), w: Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowiczowa, J. Urwanowicz, Warszawa 2006, s. 165-178.
Google Scholar

Chachaj M., Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995.
Google Scholar

Dziechcińska H., O staropolskich dziennikach podróży, Warszawa 1991.
Google Scholar

Gad P., W interesach i dla rozrywki: podróże Hieronima Floriana Radziwiłła, „Pisma Humanistyczne”, 12/2014, s. 53-67.
Google Scholar

Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, wyd. D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz, Kraków 2014.
Google Scholar

Kamecka M., „Do cudzych krajów”. Edukacyjne podróże szlachty polskiej do Francji w epoce saskiej, Białystok 2012.
Google Scholar

Karolczak K., Arystokracji galicyjskiej „podróże do wód”, w: Podróże po historii. Studia z dziejów kultury i polityki europejskiej, red. F. Leśniak, Kraków 2000, s. 239-254.
Google Scholar

Kicińska U., Codzienne sprawy w kręgu dworu Marii z Kątskich Potockiej (zm. 1768). Zarys problemu na podstawie korespondencji kierowanej do starościny lwowskiej w latach 1765-1766, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczne”, 29/2022, nr 2, s. 162-177.
Google Scholar

Kowalczyk M.E. Zagraniczne podróże Polek w epoce oświecenia, Łomianki 2019.
Google Scholar

Kowalik J., Maria z Kątskich Potocka (ok. 1729-1768): przyczynek do życia kulturalnego w Radzyniu w II połowie XVIII wieku, „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, 1/2001, s. 35-46.
Google Scholar

Kowalski M., Życie w ciągłej podróży – początki kariery młodego magnata w czasach Augusta Mocnego według diariusza księcia Michała Kazimierza Radziwiłła, w: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, Warszawa 2012, s. 499-514.
Google Scholar

Kucharski A., Instrukcja podróżna Anny Zamoyskiej dla synów odbywających peregrynację po Europie na przełomie XVII i XVIII wieku, „Czasy Nowożytne”, 2012, t. 25, s. 209-224.
Google Scholar

Kucharski A., Instrukcje podróżne Wacława Rzewuskiego dla synów z połowy XVIII wieku, w: Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017, s. 63-80.
Google Scholar

Kucharski A., Staropolska turystyka uzdrowiskowa w XVIII wieku, „Czasy Nowożytne”, 23/2010, s. 121-148.
Google Scholar

Kucharski A., Theatrum peregrinandi. Poznawcze aspekty staropolskich podróży w epoce późnego baroku, Toruń 2013.
Google Scholar

Markiewicz A., Dykcjonarz, lutnia i koronki. Zagraniczna podróż edukacyjna Franciszka Cetnera (1693-1696), Warszawa 2022.
Google Scholar

Markiewicz A., Podróże edukacyjne w czasach Jana III Sobieskiego, Warszawa 2011.
Google Scholar

Mączak A., Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII w., Warszawa 1980.
Google Scholar

Pluta M., Zagrożenia dla zdrowia podczas podróży w świetle relacji osiemnastowiecznych peregrynantów, w: Życie codzienne w XVIII-XX wieku i jego wpływ na stan zdrowia ludności, red. B. Płonka-Syroka, Wrocław 2003, s. 429-445.
Google Scholar

Polski „Grand Tour” w XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014.
Google Scholar

Słaby A., W drodze. Mobilność w życiu elit czasów saskich na przykładzie itinerarium podróży Elżbiety Sieniawskiej, w: Działalność Elżbiety Sieniawskiej. Polityka – Gospodarka – Kultura, red. B. Popiołek, Warszawa 2020, s. 207-234.
Google Scholar

Rogulski J., Podróże i mobilność magnata epoki saskiej w świetle księgi skarbowej Pawła Karola Sanguszki z 1726 r., w: Via viatores quaerit: mobilność społeczna w dziejach krajów Grupy Wyszehradzkiej, red. A. Teterycz-Puzio, L. Kościelak, E. Łączyńska, Słupsk 2016, s. 177-196.
Google Scholar

Tomaszewski M., Dziennik Tomasza Czapskiego jako źródło do dziejów podróży edukacyjnych w XVIII wieku, w: Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017, s. 255-268.
Google Scholar

Wieczorek A., W „drodze paryskiej” – podróże edukacyjne Seweryna Józefa i Wacława Rzewuskich w latach dwudziestych XVIII wieku, w: Studia z dziejów edukacji w Rzeczypospolitej Obojga Narodów Korony i Litwy, red. K. Puchowski, J. Orzeł, Wilanów 2019, s. 143-176.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., O „przymiotach towarzyszy albo kierowników” wyjazdów edukacyjnych młodzieży w epoce nowożytnej – w świetle literatury apodemicznej i wskazówek rodzicielskich, „Res Historica”, 2020, nr 50, s. 100-125.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., O przedsięwzięciu peregrynacyjej. Edukacyjne wojaże szlachty z Rzeczypospolitej w świetle instrukcji podróżnych, Warszawa 2020.
Google Scholar

Bożena Popiołek

https://orcid.org/0000-0003-2545-5530

Affiliation:

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Bożena Popiołek – profesor, kierownik Katedry Historii Nowożytnej w Instytucie Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej. Zajmuje się badaniami nad historią mentalności epoki nowożytnej ze szczególnym uwzględnieniem czasów saskich, historią dworów szlacheckich, klientelizmem, historią rodziny i kobiety, testamentologią i prasą staropolską. Autorka wielu monografii i artykułów naukowych, laureatka licznych nagród za działalność naukową.