Czynniki historyczne warunkujące obecną sytuację wyznaniową w Polsce

Sławomir Romański-Cebula

doi:10.21697/sc.2021.28.1.17

Published:

Vol. 28 No. 1 (2021)

Czynniki historyczne warunkujące obecną sytuację wyznaniową w Polsce

Sławomir Romański-Cebula

Saeculum Christianum. Historical Writings

Section: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.1.17

Abstract

Among the multiple factors determining the contemporary legal and social status of the Church and religious associations, historical events and experiences seem to have had a crucial role. They have influenced not only the demographic picture of denominations but also the awareness and identity of contemporary Polish citizens. While being strictly correlated to societal, demographic, political and legal reasons, these factors can be a valuable subject of research for scholars and scientists dealing with different scientific areas. The author’s objective is to isolate and analyse the most important historical events and experiences helpful for describing the status of religion in Poland.

Keywords:

religion in Poland, history, Church – State relationship

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Romański-Cebula, S. (2021). Czynniki historyczne warunkujące obecną sytuację wyznaniową w Polsce . Saeculum Christianum. Historical Writings, 28(1), 233–246. https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.1.17

Cited by / Share

References

Annarium Statisticum Ecclesiae in Polonia AD 2019, oprac. W. Sadłoń, Warszawa 2019.
Google Scholar

Dominicantes 2009, http://iskk.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=116:dominicantes-2009&catid=34:kosciol-powszechny&Itemid=68 (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Dominicantes i communicantes 1980-1999, http://www.iskk.pl/component/content/article/47-uncategorised/64-dominicantes2?Itemid=134 (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Dominicantes 1992-2010 – wykresy, http://www.iskk.pl/component/content/article/47-uncategorised/75-dominicantes3?Itemid=134 (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
Google Scholar

Kościoły i związki wyznaniowe wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, https://www.gov.pl/attachment/ab4e6043-57f6-4ba0-9465-8e88ea36644b (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium” Watykan 1965, https://portal.tezeusz.pl/2009/01/21/konstytucja-dogmatyczna-o-kosciele-lumen-gentium/ (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Mały Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 2019.
Google Scholar

Rejestr wyznań Prowadzony przez Ministerstwo Cyfryzacji, stan na 3.09.2019: https://www.gov.pl/attachment/ab4e6043-57f6-4ba0-9465-8e88ea36644b (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Rozporządzenie Ministrów Pracy i Polityki Socjalnej oraz Edukacji Narodowej z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych nie będących dniami ustawowo wolnymi od pracy (Dz. U. z 1999 r. Nr 26, poz. 235).
Google Scholar

Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Warszawa 2015.
Google Scholar

Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. z 2015 r. poz. 90).
Google Scholar

Ustawa z dnia 17 maja 1989 o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. 1989, Nr 25 poz. 155).
Google Scholar

Wzajemne uznanie chrztu przez Kościół katolicki w Polsce i Kościoły zrzeszone w Polskiej Radzie Ekumenicznej, https://ekumenizm.wiara.pl/doc/477992.Sakrament-chrztu-znakiem-jednosci-Deklaracja-Kosciolow-w-Polsce (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Adamczyk T., Desekularyzacja w warunkach globalizacji, w: Religia i religijność w warunkach globalizacji, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, Kraków 2007, s. 64-76.
Google Scholar

Barker E., The protection of minority religions in Estern Europe, w: Protecting the human Rights of Religious Minorities in Eastern Europe, red. P. G. Danchin, E. A. Cole, New York 2002, s. 82.
Google Scholar

Berger P. L., Alternatywne nowoczesności, www.newsweek.pl/alternatywne--nowoczesnosci,45397,1,1.html (dostęp: 3.05.2015).
Google Scholar

Berger P. L., Modernizacja jako uniwersalizacja herezji, w: red. H. Grzymała-Moszczyńska, Religia a życie codzienne, cz. 1, Kraków 1990, s. 13-47.
Google Scholar

Berger P. L., Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii, Kraków 1997.
Google Scholar

Beyer P., Religia i globalizacja, Kraków 2005.
Google Scholar

Boguszewski R., „Polak-katolik”. Casus polskiej religijności w warunkach globalizacji na podstawie badań empirycznych CBOS, w: Religia i religijność w warunkach globalizacji, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, Kraków 2007, s. 239-252.
Google Scholar

Borowik I., Odbudowywanie pamięci. Przemiany religijne w Środkowo-Wschodniej Europie po upadku komunizmu, Kraków 2000.
Google Scholar

Borowik I., Pluralizm jako cecha przemian religijnych w kontekście transformacji w Polsce, w: Pluralizm religijny i moralny w Polsce, red. I. Borowik, T. Doktór, Kraków 2001, s. 13-46.
Google Scholar

Casanova J., Religie publiczne w nowoczesnym świecie, Kraków 2005.
Google Scholar

Cebula S., Funkcja kontrolna w procesie rejestracji kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce, „Studia Redemptorystowskie”, 2018, nr 16, s. 423-432.
Google Scholar

Cebula S., Prawa i wolności religijne we współczesnej Polsce, Kraków 2011.
Google Scholar

Dylągowa H., Kościół Unicki na ziemiach Rzeczypospolitej 1596-1918: zarys problematyki, „Przegląd Wschodni”, 1992/1993, t. 2, z. 2 (6), s. 257-287.
Google Scholar

Dziurok A., Marecki J., Musiał F., Instrukcje, wytyczne, okólniki dyrektor Departamentu V MBP dotyczące działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w latach 1945-1953, Kraków-Katowice 2012.
Google Scholar

Gołębiowski Krzysztof, 15 lat temu deklaracja o chrzcie Kościołów chrześcijańskich w Polsce, https://ekai.pl/lat-temu-deklaracja-o-chrzcie-kosciolow-chrzescijanskich-w-polsce/ (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Górowska B., Wolność sumienia i religii w realiach polskich, w: Dylematy wolności sumienia i wyznania w państwach współczesnych, red. A. Czohara, B. Górowska, M. Nadolski, J. Osuchowski, Warszawa 1996, s. 65-83.
Google Scholar

Hryniewicz W., Na drodze pojednania. Medytacje ekumeniczne, Warszawa 1998.
Google Scholar

Isakowicz-Zaleski T., Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, Kraków 2007.
Google Scholar

Jan Paweł II, Encyklika o działalności ekumenicznej „Ut unum sint”, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/ut_unum_1.html (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Jan Paweł II. Encyklopedia dialogu i ekumenizmu, red. E. Sakowicz, Radom 2006.
Google Scholar

Jaroń J., Seminaria i katolickie szkolnictwo, w: Kościół katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik statystyczny, red. L. Adamczuk, W. Zdaniewicz, Warszawa 1991, s. 235-251.
Google Scholar

Kowalski M., Polskość, katolicyzm i inne wyznania, w: Religia a obcość, red. E. Nowicka, Kraków 1991, s. 139-163.
Google Scholar

Kultura dominująca jako kultura obca. Mniejszości kulturowe a grupa dominująca w Polsce, red. J. Mucha, Warszawa 1999.
Google Scholar

Luckmann T., Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie, Kraków 1996.
Google Scholar

Majewski J., Ekumenizm w zmieniającej się sytuacji. Jedność chrześcijan w ostatnich latach pontyfikatu Jana Pawła II, w: Pontyfikat ekumenicznej nadziei. Z Janem Pawłem II na drogach ekumenii, red. Z. Glaeser, Opole 2008, s. 284-301.
Google Scholar

Marek Ł, Bortlik-Dźwierzyńska M., Za Marksem bez Boga. Laicyzacja życia społecznego w Polsce w latach 1945-1989, Katowice 2014.
Google Scholar

Mariański J., Globalizacja i Kościoły – sprzymierzeńcy czy konkurenci?, w: Religia i religijność w warunkach globalizacji, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, Kraków 2007, s. 105-126.
Google Scholar

Mariański J., Praktyki religijne w Polsce w procesie przemian, w: Postawy społeczno-religijne Polaków 1991-2012, red. L. Adamczuk, E. Firlit, W. Zdaniewicz, Warszawa 2013, s. 59-102.
Google Scholar

Mariański J., Religia i Kościół między tradycją i ponowczesnością. Studium socjologiczne, Kraków 1997, s. 80-98.
Google Scholar

Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970-1989), Kraków 2007.
Google Scholar

Norris P., Inglehart R., Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie, Kraków 2006.
Google Scholar

Nowicka E., Polak-katolik. O związkach polskości z katolicyzmem w społecznej świadomości Polaków, w: Religia a obcość, red. E. Nowicka, Kraków 1991, s. 117-138.
Google Scholar

Pawłowski S., Ekumeniczne dokumenty i inicjatywy Jana Pawła II oraz ich istotne przesłanie, w: Pontyfikat ekumenicznej nadziei. Z Janem Pawłem II na drogach ekumenii, red. Z. Glaeser, Opole 2008, s. 173-183.
Google Scholar

Pleskot P., Zabić. Mordy polityczne w PRL, Kraków 2016.
Google Scholar

Polska 1939-1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, red. W. Materski, T. Szarota, Warszawa 2009, 353 s.
Google Scholar

Robertson R., Internationalization and Globalization, „University Center for International Studies Newsletter”, 1989, spring, s. 8-9.
Google Scholar

Sadłoń W., Życie religijne Polaków na przestrzeni wieków, w: 1050 lat chrześcijaństwa w Polsce, red. P. Ciecieląg, B. Łazowska, P. Łysoń, W. Sadłoń, Warszawa 2016, s. 213-228.
Google Scholar

Śliwa T., Kościół greckokatolicki na „ziemiach zabranych” (1815-1839); Kościół greckokatolicki w Królestwie Polskim (1815-1875), w: Historia Kościoła w Polsce, t. II, cz. 1, red. B. Kumor, Z. Oberyński, Poznań 1979, s. 497-511.
Google Scholar

Terlecki R., Szczepaniak J., Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury. Między bohaterstwem a agenturą. Studia i materiały. Tom 1, Kraków 2007, s. 135-164.
Google Scholar

Tischner J., Nieszczęsny dar wolności, Kraków 1996.
Google Scholar

Zieliński T. J., Trzy systemy prawnej ochrony wolności religijnej o zasięgu międzynarodowym, w: Religia a współczesne stosunki międzynarodowe, red. B. Bednarczyk, Z. Pasek, P. Stawiński, Kraków 2010, s. 25-16.
Google Scholar

Sławomir Romański-Cebula

http://orcid.org/0000-0003-0629-4196

Affiliation:

Instytut Historii Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Sławomir Romański-Cebula (dr), adiunkt na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Prowadzi badania naukowe na pograniczu historii, religioznawstwa i prawa. Zajmuje się również badaniami w oparciu o metodę oral history (historia mówiona).