Czynniki historyczne warunkujące obecną sytuację wyznaniową w Polsce

Sławomir Romański-Cebula

doi:10.21697/sc.2021.28.1.17

Opublikowane:

Tom 28 Nr 1 (2021)

Czynniki historyczne warunkujące obecną sytuację wyznaniową w Polsce

Sławomir Romański-Cebula

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.1.17

Abstrakt

Wśród wielu czynników determinujących współczesną sytuację prawną i społeczną Kościołów i związków wyznaniowych, wydarzenia i doświadczenia historyczne wydają się mieć kluczową rolę. Kształtują one nie tylko demograficzny obraz wyznań, ale sięgają znacznie głębiej, stanowiąc o świadomości i tożsamości współczesnych mieszkańców Polski. Wprawdzie ściśle skorelowane z czynnikami społecznymi, demograficznymi, politycznymi czy prawnymi – po wyodrębnieniu mogą stać się bardzo cennym przedmiotem badań dla przedstawicieli różnych nauk. Autor artykułu stawia sobie za cel wyodrębnienie i poddanie wstępnej analizie najważniejszych wydarzeń i doświadczeń historycznych pomocnych w opisie obrazu religijnego Polski.

Słowa kluczowe:

religia w Polsce, historia, relacje państwo–Kościół

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Romański-Cebula, S. (2021). Czynniki historyczne warunkujące obecną sytuację wyznaniową w Polsce . Saeculum Christianum, 28(1), 233–246. https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.1.17

Cited by / Share

Bibliografia

Annarium Statisticum Ecclesiae in Polonia AD 2019, oprac. W. Sadłoń, Warszawa 2019.
Google Scholar

Dominicantes 2009, http://iskk.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=116:dominicantes-2009&catid=34:kosciol-powszechny&Itemid=68 (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Dominicantes i communicantes 1980-1999, http://www.iskk.pl/component/content/article/47-uncategorised/64-dominicantes2?Itemid=134 (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Dominicantes 1992-2010 – wykresy, http://www.iskk.pl/component/content/article/47-uncategorised/75-dominicantes3?Itemid=134 (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
Google Scholar

Kościoły i związki wyznaniowe wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, https://www.gov.pl/attachment/ab4e6043-57f6-4ba0-9465-8e88ea36644b (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium” Watykan 1965, https://portal.tezeusz.pl/2009/01/21/konstytucja-dogmatyczna-o-kosciele-lumen-gentium/ (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Mały Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 2019.
Google Scholar

Rejestr wyznań Prowadzony przez Ministerstwo Cyfryzacji, stan na 3.09.2019: https://www.gov.pl/attachment/ab4e6043-57f6-4ba0-9465-8e88ea36644b (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Rozporządzenie Ministrów Pracy i Polityki Socjalnej oraz Edukacji Narodowej z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych nie będących dniami ustawowo wolnymi od pracy (Dz. U. z 1999 r. Nr 26, poz. 235).
Google Scholar

Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Warszawa 2015.
Google Scholar

Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. z 2015 r. poz. 90).
Google Scholar

Ustawa z dnia 17 maja 1989 o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. 1989, Nr 25 poz. 155).
Google Scholar

Wzajemne uznanie chrztu przez Kościół katolicki w Polsce i Kościoły zrzeszone w Polskiej Radzie Ekumenicznej, https://ekumenizm.wiara.pl/doc/477992.Sakrament-chrztu-znakiem-jednosci-Deklaracja-Kosciolow-w-Polsce (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Adamczyk T., Desekularyzacja w warunkach globalizacji, w: Religia i religijność w warunkach globalizacji, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, Kraków 2007, s. 64-76.
Google Scholar

Barker E., The protection of minority religions in Estern Europe, w: Protecting the human Rights of Religious Minorities in Eastern Europe, red. P. G. Danchin, E. A. Cole, New York 2002, s. 82.
Google Scholar

Berger P. L., Alternatywne nowoczesności, www.newsweek.pl/alternatywne--nowoczesnosci,45397,1,1.html (dostęp: 3.05.2015).
Google Scholar

Berger P. L., Modernizacja jako uniwersalizacja herezji, w: red. H. Grzymała-Moszczyńska, Religia a życie codzienne, cz. 1, Kraków 1990, s. 13-47.
Google Scholar

Berger P. L., Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii, Kraków 1997.
Google Scholar

Beyer P., Religia i globalizacja, Kraków 2005.
Google Scholar

Boguszewski R., „Polak-katolik”. Casus polskiej religijności w warunkach globalizacji na podstawie badań empirycznych CBOS, w: Religia i religijność w warunkach globalizacji, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, Kraków 2007, s. 239-252.
Google Scholar

Borowik I., Odbudowywanie pamięci. Przemiany religijne w Środkowo-Wschodniej Europie po upadku komunizmu, Kraków 2000.
Google Scholar

Borowik I., Pluralizm jako cecha przemian religijnych w kontekście transformacji w Polsce, w: Pluralizm religijny i moralny w Polsce, red. I. Borowik, T. Doktór, Kraków 2001, s. 13-46.
Google Scholar

Casanova J., Religie publiczne w nowoczesnym świecie, Kraków 2005.
Google Scholar

Cebula S., Funkcja kontrolna w procesie rejestracji kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce, „Studia Redemptorystowskie”, 2018, nr 16, s. 423-432.
Google Scholar

Cebula S., Prawa i wolności religijne we współczesnej Polsce, Kraków 2011.
Google Scholar

Dylągowa H., Kościół Unicki na ziemiach Rzeczypospolitej 1596-1918: zarys problematyki, „Przegląd Wschodni”, 1992/1993, t. 2, z. 2 (6), s. 257-287.
Google Scholar

Dziurok A., Marecki J., Musiał F., Instrukcje, wytyczne, okólniki dyrektor Departamentu V MBP dotyczące działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w latach 1945-1953, Kraków-Katowice 2012.
Google Scholar

Gołębiowski Krzysztof, 15 lat temu deklaracja o chrzcie Kościołów chrześcijańskich w Polsce, https://ekai.pl/lat-temu-deklaracja-o-chrzcie-kosciolow-chrzescijanskich-w-polsce/ (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Górowska B., Wolność sumienia i religii w realiach polskich, w: Dylematy wolności sumienia i wyznania w państwach współczesnych, red. A. Czohara, B. Górowska, M. Nadolski, J. Osuchowski, Warszawa 1996, s. 65-83.
Google Scholar

Hryniewicz W., Na drodze pojednania. Medytacje ekumeniczne, Warszawa 1998.
Google Scholar

Isakowicz-Zaleski T., Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, Kraków 2007.
Google Scholar

Jan Paweł II, Encyklika o działalności ekumenicznej „Ut unum sint”, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/ut_unum_1.html (dostęp: 27.09.2019).
Google Scholar

Jan Paweł II. Encyklopedia dialogu i ekumenizmu, red. E. Sakowicz, Radom 2006.
Google Scholar

Jaroń J., Seminaria i katolickie szkolnictwo, w: Kościół katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik statystyczny, red. L. Adamczuk, W. Zdaniewicz, Warszawa 1991, s. 235-251.
Google Scholar

Kowalski M., Polskość, katolicyzm i inne wyznania, w: Religia a obcość, red. E. Nowicka, Kraków 1991, s. 139-163.
Google Scholar

Kultura dominująca jako kultura obca. Mniejszości kulturowe a grupa dominująca w Polsce, red. J. Mucha, Warszawa 1999.
Google Scholar

Luckmann T., Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie, Kraków 1996.
Google Scholar

Majewski J., Ekumenizm w zmieniającej się sytuacji. Jedność chrześcijan w ostatnich latach pontyfikatu Jana Pawła II, w: Pontyfikat ekumenicznej nadziei. Z Janem Pawłem II na drogach ekumenii, red. Z. Glaeser, Opole 2008, s. 284-301.
Google Scholar

Marek Ł, Bortlik-Dźwierzyńska M., Za Marksem bez Boga. Laicyzacja życia społecznego w Polsce w latach 1945-1989, Katowice 2014.
Google Scholar

Mariański J., Globalizacja i Kościoły – sprzymierzeńcy czy konkurenci?, w: Religia i religijność w warunkach globalizacji, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, Kraków 2007, s. 105-126.
Google Scholar

Mariański J., Praktyki religijne w Polsce w procesie przemian, w: Postawy społeczno-religijne Polaków 1991-2012, red. L. Adamczuk, E. Firlit, W. Zdaniewicz, Warszawa 2013, s. 59-102.
Google Scholar

Mariański J., Religia i Kościół między tradycją i ponowczesnością. Studium socjologiczne, Kraków 1997, s. 80-98.
Google Scholar

Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970-1989), Kraków 2007.
Google Scholar

Norris P., Inglehart R., Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie, Kraków 2006.
Google Scholar

Nowicka E., Polak-katolik. O związkach polskości z katolicyzmem w społecznej świadomości Polaków, w: Religia a obcość, red. E. Nowicka, Kraków 1991, s. 117-138.
Google Scholar

Pawłowski S., Ekumeniczne dokumenty i inicjatywy Jana Pawła II oraz ich istotne przesłanie, w: Pontyfikat ekumenicznej nadziei. Z Janem Pawłem II na drogach ekumenii, red. Z. Glaeser, Opole 2008, s. 173-183.
Google Scholar

Pleskot P., Zabić. Mordy polityczne w PRL, Kraków 2016.
Google Scholar

Polska 1939-1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, red. W. Materski, T. Szarota, Warszawa 2009, 353 s.
Google Scholar

Robertson R., Internationalization and Globalization, „University Center for International Studies Newsletter”, 1989, spring, s. 8-9.
Google Scholar

Sadłoń W., Życie religijne Polaków na przestrzeni wieków, w: 1050 lat chrześcijaństwa w Polsce, red. P. Ciecieląg, B. Łazowska, P. Łysoń, W. Sadłoń, Warszawa 2016, s. 213-228.
Google Scholar

Śliwa T., Kościół greckokatolicki na „ziemiach zabranych” (1815-1839); Kościół greckokatolicki w Królestwie Polskim (1815-1875), w: Historia Kościoła w Polsce, t. II, cz. 1, red. B. Kumor, Z. Oberyński, Poznań 1979, s. 497-511.
Google Scholar

Terlecki R., Szczepaniak J., Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury. Między bohaterstwem a agenturą. Studia i materiały. Tom 1, Kraków 2007, s. 135-164.
Google Scholar

Tischner J., Nieszczęsny dar wolności, Kraków 1996.
Google Scholar

Zieliński T. J., Trzy systemy prawnej ochrony wolności religijnej o zasięgu międzynarodowym, w: Religia a współczesne stosunki międzynarodowe, red. B. Bednarczyk, Z. Pasek, P. Stawiński, Kraków 2010, s. 25-16.
Google Scholar

Sławomir Romański-Cebula

http://orcid.org/0000-0003-0629-4196

Afiliacja:

Instytut Historii Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Polska

Biogram

Sławomir Romański-Cebula (dr), adiunkt na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Prowadzi badania naukowe na pograniczu historii, religioznawstwa i prawa. Zajmuje się również badaniami w oparciu o metodę oral history (historia mówiona).