Kult świętych a zwycięstwa militarne pierwszych Piastów (od X do początków XIII w.)

Monika Juzepczuk

doi:10.21697/sc.2018.25.6

Opublikowane: 2019-04-25

Tom 25 (2018)

Kult świętych a zwycięstwa militarne pierwszych Piastów (od X do początków XIII w.)

Monika Juzepczuk

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2018.25.6

Abstrakt

The aim of this article is to proceed the analysis of the meaning of saints’ and relics’ cult in the military victories of the Piasts, from the 10^thto the beginnings of the 13^thcentury. To create a solid political community in Christian Europe it was crucial for a ruler to assure the saints’ protection and convince the subjects about their favorable intercession. The stories about the miracles beneficial for the Piasts shows to themselves and to their subjects that the rulers were chosen by God, who approves their proceedings. The Piasts became beneficiaries of the miracles due to the proper worshipping of the saints and their relics and in response to their Christianization activity. Using the descriptions of the saints’ miraculous support in battles in the texts written for the Piasts as an argument legitimizing and sacralizing their rule is a sign of the early reception and understanding the role of the cult of saints in the ideology of power.

Słowa kluczowe:

The cult of saints, ideology of power, miracles, military actions, Christianization

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Juzepczuk, M. (2019). Kult świętych a zwycięstwa militarne pierwszych Piastów (od X do początków XIII w.). Saeculum Christianum, 25, 63–76. https://doi.org/10.21697/sc.2018.25.6

Cited by / Share

Bibliografia

Canonici wissegradensis continuatio Cosmae, wyd. H. G. Pertz, „Monumenta Germaniae Historica“, Scriptores in folio (dalej: MGH SS), t. 9, Hannoverae 1851.
Google Scholar

Epistola Brunonis ad Henricum regem – List Brunona do króla Henryka, wyd. H. Karwasińska, „Monumenta Poloniae Historica”, series nova (dalej: MPH, s. n.), t. 4, cz. 3, Warszawa 1973, s. 85-106.
Google Scholar

Galli Anonymi cronica et gesta ducum sive principium Polonorum, wyd. K. Maleczyński, MPH, s. n., t. 2, Kraków 1952.
Google Scholar

Gerhardi vita Sancti Oudalrici episcopi, wyd. G. Waitz, MGH, SS, t. 4, Hannoverae 1841, s. 377-425.
Google Scholar

Herbordi Dialogus de vita sancti Ottonis episcopi Babenbergensis, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, MPH, s. n., t. 7, cz. 3, Warszawa 1974.
Google Scholar

Ioannis Dlugossi Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, red. I Dąbrowski, W. Semkowicz-Zaręba et. al., Warszawa 1964.
Google Scholar

Kronika Thietmara, wyd. M. Z. Jedlicki, Poznań 1953.
Google Scholar

Magistri Vincentii dicit Kadłubek Chronica Polonorum, wyd. M. Plezia, MPH, s. n., t. 11, Kraków 1994.
Google Scholar

Ottonis episcopi Babenbergensis Vita Prieflingensis, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, MPH, s. n., t. 7, cz. 1, Warszawa 1966.
Google Scholar

Rocznik Małopolski, wyd. A. Bielowski, MPH, t. 3, Lwów 1878.
Google Scholar

Rocznik Traski, wyd. A. Bielowski, MPH, t. 2, Lwów 1872.
Google Scholar

Rocznik Krakowski, wyd. A. Bielowski, w: Rocznik Traski, MPH, t. 2, Lwów 1872.
Google Scholar

Rocznik Sędziwoja, wyd. A. Bielowski, MPH, t. 2, Lwów 1872.
Google Scholar

Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita altera auctore Brunone Querfurtensi, wyd. J. Karwasińska, MPH, s. n., t. 4, cz. 2, Warszawa 1969.
Google Scholar

Vita quinque fratrum eremitarum [seu] vita uel passio Benedictii et Iohannis sociorumque suorum auctore Brunone Querfurtensi, wyd. H. Karwasińska, MPH, s. n., t. 4, cz. 3, Warszawa 1973, s. 9¬-84.
Google Scholar

Banaszkiewicz J., Włócznia i chorągiew. O rycie otwierania bitwy w związku z cudem kampanii nakielskiej Bolesława Krzywoustego (Kadłubek III, 14), „Kwartalnik Historyczny”, 94/1988, z. 4, s. 3-24.
Google Scholar

Bozóky E., La politique des reliques de Constantin à Saint Louis, Paris 2006.
Google Scholar

Brown P., Kult świętych: narodziny i rola w chrześcijaństwie łacińskim, tłum. J. Partyka, Kraków 2007.
Google Scholar

Derwich M., Kilka uwag w sprawie Pięciu Braci Męczenników, w: Cracovia – Polonia – Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. K. Baczkowski et al., Kraków 1995, s. 181-188.
Google Scholar

Dunin-Wąsowicz T., Kulty świętych w Polsce w X w., w: Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, red. J. Dowiat et al., Warszawa 1972, s. 61-79.
Google Scholar

Dunin-Wąsowicz T., Najstarsi polscy święci: Izaak, Mateusz i Krystyn, w: Kościół, kultura, społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, red. S. Bylina, Warszawa 2000, s. 35-47.
Google Scholar

Dunin-Wąsowicz T., Rzymskie kulty świętych w Polsce wczesnośredniowiecznej: kult św. Maurycego i legionu tebańskiego, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 20/1973, z. 4, s. 25-34.
Google Scholar

Geary P., Furta sacra. Thefts of relics in the Central Middle Ages, Princeton 1990.
Google Scholar

Górska-Gołaska K., Kult Pięciu Braci Męczenników w Kazimierzu Biskupim, „Roczniki Historyczne”, 61/1995, s. 111-120.
Google Scholar

Hermann-Mascard N., Les reliques des saints. Formation coutumière d’un droit, Paris 1975.
Google Scholar

Juzepczuk M., Kult relikwii św. Waldeberta w klasztorze w Luxeuil w X wieku w świetle „Miracula sanctorum Waldeberti et Eustasii”, „Średniowiecze polskie i powszechne”, 12/2016, t. 8, s. 13-45.
Google Scholar

Kanonizacja św. Wojciecha i dziedzictwo jego kultu, red. J. Strzelczyk, Cz. Pest, W. Polak, Lublin 2001.
Google Scholar

Karwasińska J., Świadek czasów Chrobrego – Brunon z Kwerfurtu, w: Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, red. J. Dowiat et al., Warszawa 1972, s. 91-107.
Google Scholar

Kobielus S., Światło i biel w tradycji wyobrażania chwały eschatologicznej zbawionych (wczesne chrześcijaństwo – średniowiecze), „Communio. Międzynarodowy Przegląd Teologiczny”, 11/1991, nr 1, s. 119-135. DOI: https://doi.org/10.1300/J015V11N03_08
Google Scholar

Kobielus S., Źródła światła w średniowiecznej interpretacji, w: idem, Dzieło sztuki – dzieło wiary. Przez widzialne do niewidzialnego, Ząbki 2002, s. 168-179.
Google Scholar

Kürbis B., Dagome iudex. Studium krytyczne, w: Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, t. 2: Społeczeństwo i kultura, red. K. Tymieniecki, G. Labuda, T. Łowmiański, Poznań 1962, s. 363-424.
Google Scholar

Kürbis B., Purpurae passionis aureus finis. Bruno z Kwerfurtu i Pięciu Braci Eremitów, w: eadem, Na progach historii, t. 2: O świadectwach do dziejów kultury Polski średniowiecznej, Poznań 2001, s. 163-180.
Google Scholar

Labuda G., Święty Wojciech, biskup-męczennik, patron Polski, Czech i Węgier, Wrocław 2000.
Google Scholar

Malicki J., Treści polityczne i ideowe kultu świętych rycerskich w Polsce wcześniejszego średniowiecza. Próba oceny, w: Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, red. D. Gawinowa et al., Warszawa 1991, s. 387-394.
Google Scholar

Michałowski R., Chrystianizacja monarchii piastowskiej, w: Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, t. 1: Struktury kościelno¬-publiczne, Warszawa 2008, s. 11-49.
Google Scholar

Michałowski R., Princeps fundator. Studium z dziejów kultury politycznej w Polsce X-XIII wieku, Warszawa 1989.
Google Scholar

Michałowski R., Translacja Pięciu Braci Polskich do Gniezna. Przyczynek do dziejów kultu relikwii w Polsce wczesnośredniowiecznej, w: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa 1995, s. 173-184.
Google Scholar

Michałowski R., Zjazd gnieźnieński. Religijne przesłanki powstania arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, Wrocław 2005.
Google Scholar

Paner A., Święty Wit. Męczeństwo, legenda i kult, Gdańsk 1995.
Google Scholar

Pauk M. R., Święci patroni a średniowieczne wspólnoty polityczne w Europie Środkowej, w: Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak, Warszawa 2005, s. 237-260.
Google Scholar

Pysiak J., Gest władcy i wizualizacja treści ideowych kultu relikwii za panowania Ludwika Świętego, w: Wielkopolska – Polska – Europa. Studia dedykowane pamięci Alicji Karłowskiej-Kamzowej, red. J. Wiesiołowski, J. Kowalski, Poznań 2006, s. 165-186.
Google Scholar

Pysiak J., Król i Korona Cierniowa. Kult relikwii we Francji Kapetyngów, Warszawa 2012. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323510383
Google Scholar

Pysiak J., Teatralizacja kultu relikwii w średniowieczu, w: Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, red. J. Olko, Warszawa 2008, s. 31-44.
Google Scholar

Rosik S., Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek), Wrocław 2010.
Google Scholar

Rusecki M., Cud w chrześcijaństwie, Lublin 1996.
Google Scholar

Sigal P.-A., L’homme et le miracle dans la France médiévale (XIe-XIIe siècle), Paris 1985.
Google Scholar

Soszyński J., Kult św. Wita w Polsce średniowiecznej, „Przegląd Historyczny”, 75/1984, z. 3, s. 463-470.
Google Scholar

Starnawska M., Relikwie jako fundament ideowy wspólnoty w tradycji polskich przekazów średniowiecznych (Św. św. Wojciech, Florian, Stanisław, Drzewo Krzyża Św. na Łyścu), w: Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak, Warszawa 2005, s. 261-279.
Google Scholar

Starnawska M., Świętych życie po życiu. Relikwie w kulturze religijnej na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa 2008.
Google Scholar

Strzelczyk J., Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992.
Google Scholar

Szołdrski W., Spór polsko-czeski o relikwie św. Wojciecha, „Ateneum Kapłańskie”, 42/1950, t. 52, s. 235-265.
Google Scholar

Święty Wojciech w Polskiej tradycji historiograficznej. Antologia tekstów, wyboru dokonał i oprac. G. Labuda, Warszawa 1997.
Google Scholar

Trawkowski S., Bolesław Chrobry i eremici, w: Prusy – Polska – Europa. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, red. A. Radzimiński, J. Tandecki, Toruń 1999, s. 163-171.
Google Scholar

Ward B., Miracles and the Medieval Mind. Theory, Record and Event 1000-1215, Philadelphia 1982.
Google Scholar

Monika Juzepczuk

monikajuzepczuk@gmail.com

Afiliacja:

UW, Warszawa Polska

Biogram

Monika Juzepczuk, Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego. Zainteresowania badawcze: monarchia Kapetyngów od X do XIII w., historia Polski piastowskiej, ideowe podstawy władzy monarszej w średniowieczu, kultura religijna i polityczna wczesnego oraz pełnego średniowiecza, rola i znaczenie kultu świętych i relikwii, monastycyzm średniowieczny.