Prymas Stefan Wyszyński wobec polityki wschodniej papieża Pawła VI. Spojrzenie z polskiej strony

Andrzej  Grajewski

doi:10.21697/sc.2022.29.2.20

Opublikowane: 2022-12-30

Tom 29 Nr 2 (2022)

Prymas Stefan Wyszyński wobec polityki wschodniej papieża Pawła VI. Spojrzenie z polskiej strony

Andrzej Grajewski

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.2.20

Abstrakt

Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński w swych działaniach wobec komunistycznych władz musiał uwzględniać także stanowisko Stolicy Apostolskiej, w czasach pontyfikatu papieża Pawła VI stawiającej na dialog z krajami komunistycznymi. Na tym tle powstawały niejednokrotnie napięcia pomiędzy Prymasem Polski, a dyplomacją Stolicy Apostolskiej. Wynikały one z innej oceny sytuacji Kościoła w Polsce, jak również uwzględnienia szerszego kontekstu międzynarodowego. Autorytet kard. Stefana Wyszyńskiego oraz zaufanie, jakim darzył go Paweł VI pozwalały im znajdować kompromisowe rozwiązania, znacząco modyfikujące pierwotne założenia watykańskiej Ostpolitik. Okazało się to korzystne zarówno dla Kościoła w Polsce, jak również skuteczności działań Stolicy Apostolskiej.

Słowa kluczowe:

Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński, polityka wschodnia Stolicy Apostolskiej, papież Paweł VI, abp Agostino Casaroli

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Grajewski, A. . (2022). Prymas Stefan Wyszyński wobec polityki wschodniej papieża Pawła VI. Spojrzenie z polskiej strony. Saeculum Christianum, 29(2), 267–285. https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.2.20

Cited by / Share

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Urząd ds. Wyznań, 127/113, 125/7c, 136/65, 126/34.
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, Departament IV, 47/77 w. 6, 22/76 w.6, nr 31/82, w. 6.
Papieski Instytut Studiów Kościelnych w Rzymie, Akta Ambasady RP przy Stolicy Apostolskiej, 94/122.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, 0648/39.
Barberini G., L’Ostpolitik della Santa Sede. Un dialogo lungo e faticoso, Bologna 2007.
Brunelli G., Agostino Casaroli nel decennale morte, w: LʼOstpolitik di Agostino Casaroli 1963-1989, red. A. Silvestrini, Bologna 2009, s.7-14.
Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962-1978, Warszawa 2019.
Bułhak W., NATO czy Matka Boska Częstochowska. Niektóre aspekty watykańskiej polityki wschodniej w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w., w: Yesterday. Studia z historii najnowszej. Księga dedukowana prof. Jerzemu Eislerowi w 65. rocznicę urodzin, Warszawa 2017, s. 917-941.
Casaroli A., Der Heilige Stuhl und die Völkergemeinschaft, Berlin 1986.
Casaroli A., Pamiętniki męczeństwo cierpliwości. Stolica Święta i kraje komunistyczne (1963-1989), tłum. T. Żeleźnik, Warszawa 2001.
Czaczkowska E.K., Kardynał Wyszyński. Biografia, Kraków 2013.
Filippov B.A., Paolo VI e Cardinale Stefan Wyszyński: Il dialogo sullʼOstpolitik del Vaticano (Dalle pagine dei Dari del Cardinale Wysznski e dellʼarcivescovo Dąbrowski), w: LʼOstpolitik Vaticana. LʼUnione Sovietica e la Chiesa ortodossa Russa (1945-1978), red. J. Ickx, Liberia Editrice Vaticana 2021, s. 151-175.
Gianelli A., Tornielli A., Papieże a wojna. Od pierwszego światowego konfliktu do ataku na Irak, tłum. L. Rodziewicz, Kraków 2006.
Grajewski A., Relacje między PRL a Stolicą Apostolską w latach 1958-1966 w kontekście watykańskiej „polityki wschodniej”. Zarys problematyki, w: Kościół i Prymas Stefan Wyszyński 1956-1966, red. A. Dziurok, W. J. Wysocki, Katowice-Kraków 2008, s. 47-62.
Grajewski A., Normalizacja administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich w kontekście watykańskiej polityki wschodniej, w: Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej. W 40. rocznicę wydania konstytucji apostolskiej Pawła VI „Episcoporum Poloniae coetus”, red. W. Kucharski, Wrocław 2013, s. 101-120.
Grajewski A., Dialog ponad murem. List biskupów polskich w kontekście polityki wschodniej Watykanu, w: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. F. Boll i in. Warszawa 2010, s. 111-126.
Grajewski A., Długa droga do normalizacji, w: 25-lecie wznowienia stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską i Polską, Warszawa 2014, s. 45-50.
Kąkol K., Spowiedź „pogromcy” Kościoła, Olsztyn 1994.
Kowalczyk J., Wspomnienia, red. Z. Gogola, Kraków 2021.
Kucharski W., Komuniści i Watykan. Polityka komunistycznej Polski wobec Stolicy Apostolskiej 1945-1974, Warszawa 2019.
Listy na czas przełomu. Jan Paweł II – Kard. Stefan Wyszyński, oprac. nauk. P. Skibiński, R. Kowalczyk, Kraków 2021.
Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo – Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL. 1970-1989, Warszawa 2019.
Morozzo Della Rocca R., Tra Est e Ovest. Agostino Casaroli diplomatico vaticano, Milano 2014.
Nowak Jeziorański J., Polska z oddali. Wspomnienia, t. 2: 1956-1976, Kraków 1992.
Pałyga E.J., Polsko-watykańskie stosunki dyplomatyczne. Od zarania II Rzeczypospolitej do pontyfikatu papieża-Polaka, Warszawa 1988.
Raina P., Kościół w PRL, Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989, t. 3: Lata 1975-1989, Poznań-Pelplin 1996.
Raina P., Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1962-1963, t. 4, Warszawa 2005.
Raina P., Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1964-1965, t. 5, Warszawa 2001.
Raina P., Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1973, t. 12, Warszawa 2004.
Raina P., Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowskie 1974, t. 13, Warszawa 2000.
Raina P., Cele polityki władz PRL wobec Watykanu. Tajne dokumenty 1967-1981, Warszawa 2001.
Raina P., 1978. Wybór papieża Jana Pawła II. Zapiski Prymasa, Warszawa 2008.
Raina P., Arcybiskup Dąbrowski – rozmowy watykańskie, Warszawa 2001.
Riccardi A., Il Vaticano e Mosca. 1940-1990, Bari 1992.
Signifredi M., Polityka wschodnia Stolicy Apostolskiej między Rzymem, Warszawą i Moskwą. Ostpolitik jako problem historiograficzny, w: Stolica Apostolska wobec Rosji i wschodniego chrześcijaństwa. Od Jana Pawła II do Franciszka, red. A. Grajewski, P. Skibiński, Warszawa 2021, s. 171-180.
Sprawy, które toczą się w Polsce, mają znaczenie światowe. Niepublikowane przemówienie Jana Pawła II do Rady Głównej Episkopatu Polski. Jasna Góra, 5 czerwca 1979 r., red. A. Grajewski, Jasna Góra 2019.
Sobór oczami polskich komunistów. Sobór Watykański II w świetle dokumentów MSW i MSZ, wstęp, wybór i oprac. W. Kucharski, D. Misiejuk, Warszawa 2017.
Suchocka H., Wielki przełom, wielkie słowa, w: Listy na czas przełomu. Jan Paweł II – Kard. Stefan Wyszyński, oprac. P. Skibiński, R. Kowalczyk, Kraków 2021, s. 11-32.
Suchocka H., Dialog katolicko-prawosławny. Wyzwania XXI wieku, w: Stolica Apostolska wobec Rosji i wschodniego chrześcijaństwa. Od Jana Pawła II do Franciszka, red. A. Grajewski, P. Skibiński, Warszawa 2021, s. 33-51.
Tajne dokumenty Państwo – Kościół. 1960-1980, Londyn 1996.
Tornielli A., Paolo VI. Lʼaudacia di un papa, Milano 2009.
W służbie Boga i Polski. Komunistyczna bezpieka wobec kardynała Stefana Wyszyńskiego, red. J. Marecki, F. Musiał, Kraków 2014.
Wójcik P., Il Governo e la Chiesa in Polonia di fronte alla diplomazia Vaticana (1945-1978), Verona 2016.
Wyszyński S., Pro Memoria, t. 1: 1948-1952, Warszawa 2017.
Wyszyński S., Pro Memoria, t. 5: 1958, Warszawa 2018.
Wyszyński S, Pro Memoria, t. 9: 1962, Warszawa 2020.
Zabłocki J., Dzienniki, t. 2: 1966-1975, Warszawa 2011.
Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003. Google Scholar

Andrzej Grajewski

http://orcid.org/0000-0002-1209-4214

Afiliacja:

Tygodnik katolicki „Gość Niedzielny” Polska

Biogram

Andrzej Grajewski (ur. 1953) – doktor nauk politycznych, historyk, redaktor tygodnika „Gość Niedzielny”. W latach 1980-1989 działacz NSZZ „Solidarność” i związkowych struktur podziemnych na Górnym Śląsku i Podbeskidziu. W latach 1999-2006 był członkiem kolegium IPN. Autor m.in. książek Tarcza i miecz. Rosyjskie służby specjalne 1991-1998 (1998), Kompleks Judasza. Kościół zraniony. Chrześcijanie w Europie Środkowo-Wschodniej między oporem a kolaboracją (1999), z M. Skwarą. Agca nie był sam. Wokół udziału komunistycznych służb specjalnych w zamachu na Jana Pawła II (2015).