Silva rerum nowoczesnego dzieciństwa. Zalecenia dotyczące przedmiotów w otoczeniu dziecka w polskich poradnikach na początku XX w.

Aneta Bołdyrew; Monika Nawrot-Borowska

doi:10.21697/sc.2023.30.1.16

Opublikowane: 2023-11-06

Tom 30 Nr 1 (2023)

Silva rerum nowoczesnego dzieciństwa. Zalecenia dotyczące przedmiotów w otoczeniu dziecka w polskich poradnikach na początku XX w.

Aneta Bołdyrew , Monika Nawrot-Borowska

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.1.16

Abstrakt

Niniejszy artykuł podejmuje problem znaczenia przedmiotów w wychowaniu dzieci na początku XX w. w świetle polskich poradników dotyczących opieki i edukacji. Analizie poddano wybrane, poczytne poradniki publikowane w Królestwie Polskim (głównie w Warszawie). Przedmiotem badań są „opowieści o przedmiotach” dla dziecka oraz w otoczeniu dziecka. Celem artykułu jest ustalenie, jakie materialności i zalecenia ich dotyczące pojawiały się w poradnikach. Przedmiotem analizy jest także problem tego, jakie funkcje, zadania i znaczenia nadawano artefaktom, które przedstawiano jako przedmioty mające służyć tworzeniu wizji „nowoczesnego dzieciństwa” i „nowoczesnego rodzicielstwa”. Z powodu obszerności tematu zaprezentowane zostaną postulaty dotyczące zabawek i przedmiotów zalecanych w procesie kształcenia dziecka, głównie w środowisku domowym.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Bołdyrew, A., & Nawrot-Borowska, M. (2023). Silva rerum nowoczesnego dzieciństwa. Zalecenia dotyczące przedmiotów w otoczeniu dziecka w polskich poradnikach na początku XX w. Saeculum Christianum, 30(1), 227–240. https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.1.16

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Abriszewski K., Chutorański M., Makowska A., Sokołowski-Zgid M., Szwabowski O., Pedagogika (i) rzeczy. Zapis debaty panelowej, w: Pedagogika jako humanistyczno-społeczna nauka stosowana: konsekwencje metodologiczne, red. D. Kubinowski, M. Chutorański, Kraków 2017, s. 147-163.
Google Scholar

Abriszewski K., Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora – sieci Bruno Latoura, Kraków 2008.
Google Scholar

Abriszewski K., Przedmioty ideologii, w: Rzeczy – Kultura – Edukacja, red. M. Chutorański, A. Makowska, Szczecin 2019, s. 35-54.
Google Scholar

Bączkiewicz J., Jak ochraniać zdrowie niemowląt, Warszawa 1906.
Google Scholar

Biehler M., Higiena dziecka, wyd. 4, Warszawa 1919.
Google Scholar

Bołdyrew A., Nowoczesność, edukacja, młode pokolenie w perspektywie badań historyczno-pedagogicznych, „Wychowanie w Rodzinie”, 2019, t. 21, nr 2, s. 65-79.
Google Scholar

Bołdyrew A., Poradniki i czasopisma jako źródła postulatywne do badań nad pożywieniem dzieci i młodzieży na ziemiach Królestwa Polskiego w latach 1795-1914 (perspektywa społeczno-kulturowa i zdrowotno-wychowawcza), „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku”, 2013, t. 11, s. 5-18.
Google Scholar

Bołdyrew A., Nawrot-Borowska M., Nowoczesność a dziecko – dziecko w nowoczesności. Recepcja nowego podejścia do dzieciństwa w teorii i praktyce wychowawczej w Królestwie Polskim na początku XX w., „Colloquium”, 2022, nr 4(48), s. 23-38.
Google Scholar

Braidotti R., Po człowieku, tłum. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Warszawa 2014.
Google Scholar

Brudziński J., Przepisy dla matek chorych dzieci, na wzór przepisów doc. dra Neumana, Łódź 1905.
Google Scholar

Brykczyński A., O małżeństwie i wychowaniu dzieci. Uwagi praktyczne dla ludu, Warszawa 1907.
Google Scholar

Brzeziński M., Jak wychowywać dzieci na zdrowych i silnych ludzi, Warszawa 1902.
Google Scholar

Chrząszczewska J., Pogadanki z dziećmi i metodyczne wskazówki. Podręcznik dla matek, nauczycielek i wychowawczyń, wyd. 3, Warszawa 1907.
Google Scholar

Chutorański M., Makowska A., Czy(m) jest pedagogika rzeczy? Wprowadzenie, w: Rzeczy – Kultura – Edukacja, red. M. Chutorański, A. Makowska, Szczecin 2019, s. 9-17.
Google Scholar

Chutorański M., Nie(tylko) ludzkie wymiary edukacji. W stronę pedagogiki nieantropocentrycznej, Szczecin 2021.
Google Scholar

Chutorański M., Posthumanizm(y) i pedagogika, w: Rzeczy – Kultura – Edukacja, red. M. Chutorański, A. Makowska, Szczecin 2019, s. 19-33.
Google Scholar

Czajor B., Krem Nivea. Społeczne znaczenia przedmiotu codziennego użytku, „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka”, 2008, nr 3 (57) – Antropologia rzeczy, s. 217-234.
Google Scholar

Dawid J. W., Nauka o rzeczach. Rys jej historycznego rozwoju, podstawy psychologiczne, metoda oraz wzory lekcji, Warszawa 1892.
Google Scholar

Dunin-Sulgustowska M., Slöjd, w: Kobieta współczesna. Książka zbiorowa, Warszawa 1904, s. 272-276.
Google Scholar

Encyclopedia of gender in media, red. M. Kosut, Los Angeles 2012.
Google Scholar

Ganaway B., The Unexpected Victory of Character-Puppen: Dolls, Aesthetics, and Gender in Imperial Germany, w: Childhood by Design. Toys and the Material Culture of Childhood, 1700-present, red. M. Brandow-Faller, New York 2018, s. 133-151. DOI: https://doi.org/10.5040/9781501332968.ch-007
Google Scholar

Gry i zabawy ruchowe stosowane w ogrodach Raua, red. J. Gebethnerówna, Z. Karasiówna, A. Filipowicz, Warszawa 1916.
Google Scholar

Hall G. S., Znaczenie studiów nad dziećmi, tłum. K. K., Warszawa 1904.
Google Scholar

Jendza J., Pedagogika Montessori jako pedagogika rzeczy, w: Rzeczy – Kultura – Edukacja, red. M. Chutorański, A. Makowska, Szczecin 2019, s. 67-81.
Google Scholar

Jordan T. E., Victorian Childhood: Themes and Variations, Albany 1987.
Google Scholar

Kabacińska-Łuczak K., „Zabawki polskiego dziecka niech cechę polską na sobie noszą” – zachęcanie do świadomego kupowania wytworów „rodzinnego przemysłu” w II połowie XIX i na początku XX wieku, „Przegląd Pedagogiczny”, 2018, nr 1, s. 129-146.
Google Scholar

Kalinowski K., Jak się zabawić. Gry towarzyskie, Warszawa 1912.
Google Scholar

Karpowicz S., Indywidualność i jej kształcenie, Warszawa 1912.
Google Scholar

Karpowicz S., Zabawy i gry jako czynnik wychowawczy, Warszawa 1905.
Google Scholar

Key E., Stulecie dziecka, tłum. I. Moszczeńska, Warszawa 1904.
Google Scholar

Kopczyński S., Higiena i szkoła, Warszawa 1905.
Google Scholar

Kosiński W., Pedagogika. Podręcznik dla wychowawców i wychowawczyń, Wilno 1913.
Google Scholar

Krajewski M., Są w życiu rzeczy. Szkice z socjologii przedmiotów, Warszawa 2013.
Google Scholar

Lachmann R., Rieger S., Text und Wissen: Technologische und anthropologische Aspekte, Tübingen 2003.
Google Scholar

Latour B., Splatając na nowo, to społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, tłum. D. Derra, K. Abriszewski, Kraków 2010.
Google Scholar

Lenartowska E., Zajęcia ręczne, w: Dziewczę polskie. Książka zbiorowa dla dorastających panien, red. A. Szycówna, Warszawa 1914, s. 325 -335.
Google Scholar

Majewska W., Nauka o rzeczach. Pogadanki z dziećmi w szkole początkowej w drugim roku nauczania, Warszawa 1917.
Google Scholar

Montessori M., Domy dziecięce (le case dei bambini): metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci, Warszawa 1913.
Google Scholar

Muklanowicz J., Na czym opiera się wychowanie? Według dra Bucklego, Warszawa 1905.
Google Scholar

Napiórkowski M., Folklor, w: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014, s. 135-139.
Google Scholar

Nauka o rzeczach, w: Podręczna encyklopedia pedagogiczna, oprac. F. Kierski, t. 2, Lwów-Warszawa 1925, s. 315-318.
Google Scholar

Nauka o rzeczach w Polsce, w: Podręczna encyklopedia pedagogiczna, oprac. F. Kierski, t. 2, Lwów-Warszawa 1925, s. 318-321.
Google Scholar

Nawrot-Borowska M., Higiena małego dziecka w świetle poradników z początku XX wieku, „Przegląd Pedagogiczny”, 2012, nr 1, s. 169-197.
Google Scholar

Nawrot-Borowska M., W co i czym się bawić? Wskazówki w zakresie organizacji zabaw, wykonywania i wykorzystywania zabawek dziecięcych na ziemiach polskich w II połowie XIX i na początku XX wieku – wybrane problemy, „Problemy Wczesnej Edukacji”, 2022, nr 1 (54), s. 20-36. DOI: https://doi.org/10.26881/pwe.2022.54.02
Google Scholar

Olechnowicz W., O zabawach ludu, w: Kobieta współczesna. Książka zbiorowa, Warszawa 1904, s. 289.
Google Scholar

Pabst A., Wychowanie praktyczne, tłum. E. Piltz, Warszawa 1919.
Google Scholar

Plenkiewicz R., Kształcenie młodzieży. Nauczanie początkowe i średnie, Warszawa 1898.
Google Scholar

Polak J., Jak polepszyć zdrowie powszechne? Odczyt dla kółek rolniczych, spółek, kół Macierzy i tym podobnych, Warszawa 1907.
Google Scholar

Przyłuski J., Odrodzenie młodzieży przez prace ręczne (slojd), Warszawa 1903.
Google Scholar

Queyrat F., Gry i zabawy dziecięce. Studium nad wyobraźnią twórczą u dzieci, tłum. M. Rodysowa, Warszawa 1905.
Google Scholar

Restorfowa P., Wychowujcie dobrze dzieci. Rady dla matek, przydatne i ojcom, Warszawa 1916.
Google Scholar

Rhodes J. P., History of Toys, w: The Sage Encyclopedia of Children and Childhood Studies, red. D.T. Cook, Thousand Oaks 2020, s. 1572-1579.
Google Scholar

Stella-Sawicki J., Rady dla młodych mężatek, wyd. 7, Warszawa 1910.
Google Scholar

Sterling W., Psychologia doświadczalna w zastosowaniu do badań nad dziećmi (o doświadczalnym badaniu umysłu dziecka), Warszawa 1911.
Google Scholar

Strzemeska J., Weryho M., Wychowanie przedszkolne. Podręcznik dla wychowawców, Warszawa 1895.
Google Scholar

Studnicka W., Pogadanki o rzeczach, Piotrogród 1916.
Google Scholar

Szenajch W., Dziecko w pierwszym roku życia, Łódź 1907.
Google Scholar

Szycówna A., Jak badać umysł dziecka (O zadaniach i metodach psychologii dziecka), Warszawa 1904.
Google Scholar

Szycówna A., Nauka o rzeczach, w: Encyklopedia wychowawcza, red. T. Lubomirski i in., t. 8, Warszawa 1912, s. 1-22.
Google Scholar

Szycówna A., Pedologia, czyli nauka o dziecku, w: Encyklopedia wychowawcza, red. T. Lubomirski i in., t. 8, Warszawa 1912, s. 278-298.
Google Scholar

Warnka J., Jahołkowska L., W ogródku dziecięcym. Zbiór zabaw, marszy i piosenek, z zastosowaną do nich melodią, Warszawa 1901.
Google Scholar

Weryho M., Gry i zabawy towarzyskie w pokoju i na wolnym powietrzu, Warszawa 1900.
Google Scholar

Weryho M., Jak zająć dzieci w wieku przedszkolnym. Pogadanki, rozmowy, zajęcia i zabawy, Petersburg 1900.
Google Scholar

Weryho M., Nauka o rzeczach: materiały do pogadanek z dziećmi do użytku nauczycieli i wychowawców, Warszawa 1906.
Google Scholar

Weryho M., W jaki sposób ozdobić choinkę, Warszawa 1903.
Google Scholar

Weryho M., Zabawy i zajęcia dziecięce, Warszawa 1909.
Google Scholar

Weryho M., Zadanie ogródka dziecięcego, w: Kobieta współczesna. Książka zbiorowa, Warszawa 1904, s. 270-271.
Google Scholar

Wolberg L., Psychologia dziecka. Wykład popularny o uczuciach i umyśle dziecka, w zastosowaniu do wychowania, podług dzieł Pereza, Preyera, Darwina i innych, Warszawa 1891.
Google Scholar

Zawadzki J., Jak mieszkać powinniśmy, Warszawa 1908.
Google Scholar

Zawadzki J., Jak się żywić powinniśmy, Warszawa 1908.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., Gomułka I., Kabacińska-Łuczak K., Nawrot-Borowska M., Dzieje zabawek dziecięcych na ziemiach polskich od średniowiecza do początku XX wieku, Wrocław 2016.
Google Scholar

Aneta Bołdyrew

Afiliacja:

Wydział Nauk o Wychowaniu, Uniwersytet Łódzki Polska

Biogram

Aneta Bołdyrew, dr hab. prof. UŁ, Zakład Historii Oświaty, Katedra Historii Wychowania i Pedeutologii UŁ, historyczka i pedagożka. Główne zainteresowania badawcze: historia oświaty i wychowania, historia dzieciństwa i młodzieży, historia nauki.

Monika Nawrot-Borowska

Biogram

Monika Nawrot-Borowska, dr hab. prof. UKW, Katedra Metodologii Badań i Studiów nad Dyskursem UKW, pedagożka. Główne zainteresowania badawcze: historia oświaty i wychowania, historia dzieciństwa, ze szczególnym uwzględnieniem wychowania w rodzinie, edukacji domowej, zabaw i zabawek dziecięcych.