English
Polish
Jak możliwa jest adaptacyjna analiza sztuki? Niektóre problemy metodologiczne estetyki ewolucyjnej
Abstrakt
Estetyka ewolucyjna jako młoda i obiecująca dyscyplina nadal w zasadzie nie posiada wypracowanej metodologii, choćby takiej jak neuroestetyka. Na przykład spory wokół tego, kiedy dane zachowanie artystyczne można uznać za adaptację (a może produkt uboczny adaptacji lub twór wyłącznie kulturowy), nie prowadzą do jasnych konkluzji, co wynika z faktu, że otrzymywane wyniki badań można często przypisać do wielu hipotetycznych funkcji. Z kolei, jeśli hipoteza o tym, że dane zachowanie jednoczy ludzi, zostanie potwierdzona empirycznie, to i tak nie musi to oznaczać, że zachowanie to jest adaptacją. Aby wyjaśnienie ewolucyjnego pochodzenia zachowania było wiarygodne, powinno ono przejść test Tinbergena (1951), a więc uzyskać potwierdzenie w każdym z czterech aspektów: (1) powinno ujawniać się spontanicznie na wczesnym etapie rozwoju osobniczego, (2) posiadać zidentyfikowaną funkcję oraz (3) historię ewolucyjną, a także (4) mechanizm emocjonalny wywołujący przyjemność lub odrazę, który uruchamia się w określonych okolicznościach. Jeśli każdy z tych warunków zostanie spełniony, z dużą dozą pewności można stwierdzić, że badane zachowanie jest adaptacją w sensie ścisłym. Czy jednak ścisłość jest domeną sztuki? W artykule starano się dowieść, że wyjątkowa idea konsiliencji nauk humanistycznych i przyrodniczych, pomimo licznych wątpliwości metodologicznych, w badaniach estetyków ewolucyjnych znajduje atrakcyjną z punktu widzenia współczesnych, uniwersalistycznych wyzwań, wykładnię. Pozwala też zbliżyć nas do zrozumienia wyjątkowości człowieka – jedynego gatunku, który powszechnie tworzy i konsumuje sztukę, będąc w niej bezgranicznie rozmiłowany.
-------------
Zgłoszono: 21/11/2019. Zrecenzowano: 20/12/2019. Zaakceptowano do publikacji: 09/01/2020
Słowa kluczowe
sztuka ; ewolucja ; adaptacja ; dobór płciowy ; konsiliencja
Zasady cytowania
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopismach wydawanych przez UKSW są objęte warunkami licencji Creative Commons CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe, która zezwala na:
- Dzielenie się – Kopiowanie i rozpowszechnianie utworów w dowolnym medium i formacie; dla dowolnego celu, także komercyjnego.
Na następujących warunkach:
- Uznanie autorstwa – Utwór należy odpowiednio oznaczyć, podać link do licencji i wskazać jeśli zostały dokonane w nim zmiany. Można to zrobić w dowolny, rozsądny sposób, o ile nie sugeruje to udzielania przez licencjodawcę poparcia dla osoby dokonującej zmiany lub sposobu, w jaki wykorzystywany jest ten utwór.
- Bez utworów zależnych – Remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
Polityka ws. opłat redakcyjnych: Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów związanych z publikacją swoich artykułów, tj. opłat za przetwarzanie artykułów (APCs), opłat redakcyjnych, opłat za kolor, opłat za zgłoszenia, opłat za stronę, opłat członkowskich, kosztów prenumeraty druku, innych opłat dodatkowych. Autorzy nie otrzymują też żadnej gratyfikacji finansowej za opublikowane materiały.
Polityka ws. deponowania różnych wersji materiałów przesłanych do redakcji czasopism wydawanych na UKSW jest następująca: autorzy mogą bez żadnego embarga zdeponować: 1) przedłożoną, 2) zaakceptowaną oraz 3) opublikowaną wersję swoich artykułów w instytucjonalnych lub innych wybranych przez siebie repozytoriach.
