OPIS: Witold Marciszewski (ur. 1930) – filozof zajmujący się logiką, związany z Uniwersytetem w Białymstoku. Jego obszar badań stanowi także filozofia języka, filozofia nauki i retoryka. Przypomniany artykuł został opublikowany w związku z wystąpieniem na międzynarodowej konferencji pt. Science versus Utopia. Limits of Scientific Cognition, która odbyła się w Instytucie Filozofii UKSW w Warszawie w dniach 23-24 listopada 2011 roku. W ramach ujęcia pragmatycznego autor bierze pod uwagę dwie charakterystyczne cechy wiedzy, przy czym obydwie mają ogromną możliwość wzrostu: zasięg nauki, której granice mogą się przesuwać w nieskończoność i stanowczość jej sądów, która wzrasta razem z umocnieniem granic osiągniętych. Według autor do istoty podejścia pragmatycznego należy traktowanie epistemicznej konieczności jako stopniowalnego atrybutu sądów. W zgodzie z potocznym użyciem „konieczny” jest przymiotnikiem stopniowalnym, wobec tego że ma formę względną (porównawczą). Stopień epistemicznej konieczności twierdzenia naukowego zależy od tego, jak bardzo jest ono niezbędne w ramach danego zakresu wiedzy (metafora Quine’a). Tym większą szkodą dla wiedzy byłoby porzucenie takiego punktu widzenia im wyższa jest owa epistemiczna konieczność. Na szczycie tego rodzaju hierarchii są prawa logiki i arytmetyki. Do fizycznych praw na wysokim poziomie (epistemicznej konieczności) zaliczylibyśmy prawo grawitacji, w związku zarówno z jego uniwersalnością, tj. kolosalnym zakresem możliwych aplikacji (przesuwanie granic) jak i faktem, iż jest ono empirycznie potwierdzone przez niezliczone przypadki (zcalenie granic). „Naukowcy rezygnują z pewnych intuicji, nawet tych popartych wielowiekowymi doświadczeniami, jeśli są one sprzeczne z teorią mającą szerokie zastosowanie teoretyczne i technologiczne. Strategia pragmatyczna nie wymaga obrony za pomocą argumentów filozoficznych, ponieważ nauki empiryczne w swojej praktyce spontanicznie stosują taką strategię w naturalny i spontaniczny sposób” (s. 69).
SPIS TREŚCI: 1. Frontiers versus limits. 2. Some samples o f limiting principles. 3. Newton’s gravitation as a “good cat” to advance frontiers of science. 4. Epistemic necessity as a high degree o f indispensability. 5. The inferential and computational power of higher-order logics. 6. Pragmatic insights (“this should work”) beyond common intuitions. 7. Conclusions.
Ta strona używa pliki cookie dla prawidłowego działania, aby korzystać w pełni z portalu należy zaakceptować pliki cookie.
English
Język Polski