https://doi.org/10.21697/stv.2015.53.2.08
Temat rasizmu, zwłaszcza w wydaniu hitlerowskim, jest współcześnie zagad- nieniem wciąż bolesnym i wywołującym emocje. Tak było też w międzywojniu, kiedy świat z niedowierzaniem obserwował poczynania totalitarno-rasistowskiego systemu w Niemczech. Wielu intelektualistów zdecydowanie przeciwstawiło się tej ideologii. należał do nich pelpliński myśliciel – ks. Franciszek Sawicki. Kry- tykę rasizmu uczynił jednym z zasadniczych tematów swych publikacji w okresie międzywojnia.
Postawa Sawickiego o tyle była istotną, że – będąc z racji swego pomorskiego pochodzenia obywatelem dwóch kultur: niemieckiej i polskiej – cieszył się wiel- kim naukowym autorytetem w obu obszarach językowych, w których tworzył. Nieprzejednana postawa Sawickiego wobec rasistowskiej ideologii spowodowała liczne szykany wobec jego osoby i szykany ze strony nazistów, czego najbardziej spektakularnym przykładem stało się niepoduszczenie do jego nominacji na bi- skupa gdańskiego.
Sawicki, poddając krytyce hitlerowską ideologię rasy, wskazywał przede wszystkim na jej sprzeczność z chrześcijaństwem, głoszącym niezbywalność praw i godność każdej osoby ludzkiej. Tym samym wskazywał na wrogość hitleryzmu wobec chrześcijaństwa. Nazistowscy ideologowie dążyli do stworzenia nowej, ger- mańskiej religii, opartej na starogermańskich mitach, której „produktem finalnym” miał być czysty rasowo nowy, niemiecki człowiek – Übermensch.
Sawicki jasno obnaża filozoficzną słabość podstaw ideologii nazizmu, zwracając również uwagę na błędność założeń. Wykazuje, że z punktu widzenia nauki nie istnieje rasa aryjska, lecz tylko ludy aryjskie, które bynajmniej nie tworzą jednej rasy. Nie można zawężać sposobu eksplikowania się człowieka przez tworzoną przez niego kulturę z pojęciem rasy. Współczesna nauka nie jest w stanie wykazać jednoznacznego związku przejawiania określonych cech psychicznych z faktem przynależności od określonej rasy.
Samo pojęcie jest niejasne, a przyjmowane kryteria nie pozwalają jednoznacz- nie wykreślić granic między określonymi typami ludzkimi, charakteryzowanymi przez teorie rasowe. Rasa nie może więc być czynnikiem będącym podstawą jakichkolwiek segregacji ludzi. Idee takie sprzeciwiają się chrześcijańskiej nauce o równowartości i równouprawnieniu wszystkich ludzi.
Sawicki wykazuje niemożność pogodzenia rasizmu, zwłaszcza odnosząc się do politycznej ideologii narodowego socjalizmu z chrześcijaństwem. U samych swych ideowych podstaw obie doktryny diametralnie się różnią. Chrześcijaństwo ujmuje człowieka uniwersalistycznie, w perspektywie eschatologicznej, wypełnienie się jego historii i ostateczne osiągniecie życiowych celów upatruje w wieczności. Nazizm jest typową ideologią mesjanistyczną, zapowiadający możliwość osiąg- nięcia pełni szczęścia przez człowieka już tu, na ziemi, które jest zarezerwowane dla ekskluzywnej grupy nadludzi poprzez eksterminację mniej wartościowych z racji przynależności rasowej.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Cited by / Share
Deutsch
English
Język Polski