Współczesne koncepcje cyklicznej zmiany społecznej

Mateusz Bieńkowski

doi:10.21697/ucs.2022.29.1.03

Opublikowane: 2022-10-21

Tom 29 Nr 1 (2022)

Współczesne koncepcje cyklicznej zmiany społecznej

Mateusz Bieńkowski

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ucs.2022.29.1.03

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest zagadnienie cyklicznej zmiany społecznej zawartej w koncepcjach dwudziestowiecznych badaczy. Zmiana społeczna może być ujęta w formie powtarzającego się cyklu lub w sposób linearny. W pierwszym przypadku przebiega ona w taki sposób, że bieg wydarzeń powraca po jakimś czasie do punktu początkowego. Koncepcja cyklicznej zmiany społecznej ma długie tradycje sięgające antyku, jednak na przestrzeni stuleci podejście to nie znalazło wielu kontynuatorów. Celem niniejszej pracy jest nie tylko zaprezentowanie współczesnych teorii cyklicznych, ale także analiza mechanizmów podziału cykli. Zostaną w niej zbadane teorie Oswalda Spenglera oraz Arnolda Toynbee opisujące mechanizmy zmiany w odniesieniu do cyklu rozwoju oraz upadku cywilizacji oraz najbardziej uznane socjologiczne koncepcje cykliczne autorstwa Vilfredo Pareto oraz Pitirima Sorokina. W artykule zostaną także przeanalizowane dwie teorie cykliczne z przełomu XX i XX I w. Koncepcja cyklu pokoleniowego Neila Howe’a i Williama Straussa oraz koncepcja cykli sekularnych Piotra Turchina. Istotne jest także porównanie wskazanych teorii z dwudziestowiecznymi uznanymi w socjologii koncepcjami cyklicznymi.

Słowa kluczowe:

teorie cykliczne, zmiana społeczna, cykl pokoleniowy, cykl sekularny, Neil Howe, William Strauss, Piotr Turchin

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Bieńkowski, M. (2022). Współczesne koncepcje cyklicznej zmiany społecznej. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 29(1), 23–35. https://doi.org/10.21697/ucs.2022.29.1.03

Cited by / Share

Bibliografia

Archer M. (1993), Realist social theory: the morphogenetic approach, Cambridge University Press, cz. 2. Morfogeneza – ramy wyjaśniające realizmu „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne” nr 10, 2015.
Google Scholar

Bielawski J. (2000), Ibn Chaldun. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Bieńkowski M. (2018a), Medialny obraz dzieciństwa przedstawicieli pokolenia „Baby boomers” i „Pokolenia X”. Wokół teorii cyklu pokoleniowego Williama Straussa i Neila Howe’a. „Kultura – Media – Teologia”, nr 32.
Google Scholar

Bieńkowski M. (2018b), Socjologiczna koncepcja cyklu pokoleniowego Neila Howe’a i Williama Straussa. „Człowiek –Niepełnosprawność – Społeczeństwo”, nr 4 (42). DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.0285
Google Scholar

Dereczyński W., Jasińska-Kania A., Szacki J. (1975), Elementy teorii socjologicznych. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Google Scholar

Flota M. (2020), Teoria cyklów pokoleniowych Straussa-Howe’a w świetle wcześniejszych teorii. „Konteksty Społeczne”, t. 8, nr 2 (16). DOI: https://doi.org/10.17951/ks.2020.8.2.23-37
Google Scholar

Gałganek A. (1992), Zmiana w globalnym systemie międzynarodowym. Supercykle i wojna hegemoniczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar

Goldstein J.S. (1988), Long Cycles: Prosperity and War in the Modern Age. Yale University Press.
Google Scholar

Gryko C. (2000), Integralna teoria kultury Pitirima A. Sorokina. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Howe N., Strauss W. (1992), Generations: The History of America’s Future 1584–2069. New York: HarperCollins.
Google Scholar

Howe N., Strauss W. (1997), The Fourth Turning: An American Prophecy – What the Cycles of History Tell Us About America’s Next Rendezvous with Destiny. New York: Broadway Books.
Google Scholar

Huntington S.P. (1993), The third wave: Democratization in the late twentieth century. Oklahoma Press.
Google Scholar

Ibn Chaldun (1958), The Muqaddimah: An introduction to history. Translated from the Arabic by Franz Rosenthal. New York: Pantheon Books.
Google Scholar

Jelonek A.W., Tyszka K. (2001), Koncepcje rozwoju społecznego. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Google Scholar

Klingberg F. (1996), Positive Expectations of America’s World Role: Historical Cycles of Realistic Idealism. Lanham, Md: University Press of America.
Google Scholar

Kołakowski A. (1980), Spengler. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Korotayev A., Malkov A., Khaltourina D. (2006), Introduction to social macrodynamics. Secular Cycles and Millennial Trends. Moscow: Russian Academy of Sciences.
Google Scholar

Kowalski M. (2016), Cykle pokoleniowe w czasie i przestrzeni. „Przegląd Geograficzny”, t. 88, nr 4, s. 489–510. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2016.4.4
Google Scholar

Kuhn T. (2012), The structure of scientific revolutions, 50th anniversary edition. Chicago: University of Chicago Press. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226458144.001.0001
Google Scholar

Leonarska D., Wielecki K. (2013), Pitirim Sorokin i jego absencja w polskiej socjologii. „Roczniki Historii Socjologii”, z. 3.
Google Scholar

Mirkowska Z. (2017), Czy teoria pokoleń wyjaśnia naszą przyszłość?. „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 475, Wrocław.
Google Scholar

Modelski G. (1987), Long Cycles In World Politics. Seattle and London University of Washington Press. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-09151-5
Google Scholar

Pareto V. (1916), Traité de sociologie Générale. Paryż: Librairie Payot.
Google Scholar

Pareto V. (1935), The Mind and Society. London: Jonathan Cape.
Google Scholar

Pareto V. (1994), Uczucia i działania. Fragmenty socjologiczne. Wybór, wstęp i redakcja naukowa A. Kojder. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Parsons T. (1971), The System of Modern Societies. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
Google Scholar

Parsons T., Bales R.F., Shils E. (1953), Working Papers in the Theory of Action. Glenco: Free Press: 165–199.
Google Scholar

Schlesinger A.M. Jr. (1986), The Cycles of American History. Boston: Houghton Mifflin.
Google Scholar

Skowronek S. (2008), Presidential Leadership in Political Time: Reprise and Reappraisal. University Press of Kansas.
Google Scholar

Skudrzyk P. (1952), Losy cywilizacji według Arnolda J. Toynbee’ego. Katowice: Towarzystwo Zachęty Kultury.
Google Scholar

Sorokin P. (1928), Contemporary Sociological Theories. New York and London: Harper and Brothers.
Google Scholar

Sorokin P. (1957), Social and Cultural Dynamics. Boston: Porter Sargent Publisher.
Google Scholar

Sorokin P. (2009), Ruchliwość społeczna. przeł. J. Słomczyńska, przedmowa H. Domańskiego, Warszawa: IFiS PAN.
Google Scholar

Spengler O. (2014), Zmierzch Zachodu. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Google Scholar

Stefaniuk M. (2001), Teoria Elit Vilfreda Pareta. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Google Scholar

Szacki J. (2002), Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Sztompka P. (2002), Socjologia, analiza społeczeństwa. Warszawa: Znak: 512–517.
Google Scholar

Sztompka P. (2005), Socjologia zmian społecznych. Warszawa: Znak.
Google Scholar

Toynbee A. (2000), Studium historii. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Tryjanowski P. (2006), Imperiów wzloty i upadki – czyli wojna, pokój i znowu wojna. Nowy Jork: Press https://peterturchin.com/PDF/Tryjanowski.pdf [dostęp 10.02.2022].
Google Scholar

Turchin P. (2003), Historical dynamics: why states rise and fall. Princeton, NJ: Princeton University Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400889310
Google Scholar

Turchin P., Nefedov S.A. (2009), Secular Cycles. Princeton: Princeton University Press: 6–37. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400830688
Google Scholar

Wilczyńska-Michalik W., Świder K. (2010), Założenia koncepcji ekologicznego śladu i przykłady obliczeń dla dużych miast. Kraków: Instytut Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej.
Google Scholar