Edukacja domowa jako doświadczenie edukacyjnego uwolnienia i twórczego samostanowienia – możliwości wdrożeniowe dla edukacji systemowej

Marlena Kilian

doi:10.21697/ucs.2024.33.1.05

Opublikowane: 2024-06-30

Tom 33 Nr 1 (2024)

Edukacja domowa jako doświadczenie edukacyjnego uwolnienia i twórczego samostanowienia – możliwości wdrożeniowe dla edukacji systemowej

Marlena Kilian

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ucs.2024.33.1.05

Abstrakt

Edukacja domowa, będąca alternatywną formą kształcenia, zyskuje na popularności i uznaniu społecznym. Motywowana reaktywnie i proaktywnie, bodźcami odpychającymi i przyciągającymi, wyraża sprzeciw wobec edukacji głównego nurtu oraz pragnienie realizowania obowiązku szkolnego na własnych zasadach w warunkach rodzinnych. Niniejsze opracowanie koncentruje się na problemie edukacji domowej jako przestrzeni: 1) wolności, 2) emancypacji oraz 3) twórczego samostanowienia. Za cel przyjęto wskazanie na wolnościowe i emancypacyjne konotacje edukacji domowej oraz wdrożeniowy potencjał jej pedagogicznego dorobku wypracowanego w toku samodzielnych, twórczych i innowacyjnych rozwiązań, możliwych do wykorzystania w zakresie działań diagnostycznych i naprawczych w publicznym systemie szkolnictwa. Za podstawową metodę badawczą posłużyła analiza tematyczna literatury umożliwiająca nakreślenie kontekstów teoretycznych i praktycznych dla edukacji domowej w jej emancypacyjnym i wdrożeniowym wymiarze. Podjęte rozważania oparto również na doświadczeniach własnych autorki jako rodzica dzieci z doświadczeniem edukacji systemowej oraz edukacji domowej.

Słowa kluczowe:

edukacja domowa, emancypacja, wolność, autonomia, innowacja

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kilian, M. (2024). Edukacja domowa jako doświadczenie edukacyjnego uwolnienia i twórczego samostanowienia – możliwości wdrożeniowe dla edukacji systemowej. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 33(1), 43–53. https://doi.org/10.21697/ucs.2024.33.1.05

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anthony K.V., Burroughs S. (2012), Day to day operations of home school families: Selecting from a menu of educational choices to meet students’ individual instructional needs. „International Education Studies” 5(1): 3–17. DOI: https://doi.org/10.5539/ies.v5n1p3
Google Scholar

Bandura A. (2006), Toward a psychology of human agency. „Perspectives on Psychological Science” 1(2): 164–180. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1745-6916.2006.00011.x
Google Scholar

Bielecka-Prus J., Heleniak A. (2018), Motywy podjęcia edukacji domowej w opinii rodziców [w:] J. Bielecka-Prus (red.), Rodzina w edukacji domowej. Warszawa: Wydawnictwo Gotów.
Google Scholar

Budajczak M. (2004), Edukacja domowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Budajczak M. (2017), Polska edukacja domowa jako mise en abyme między kondycją ludzką a społecznymi konstrukcjami oświatowymi. „Studia Paedagogica Ignatiana” 20(3), s. 47–62. DOI: https://doi.org/10.12775/SPI.2017.3.003
Google Scholar

Cogan M.F. (2010), Exploring academic outcomes of homeschooled students. „Journal of College Admission” 2008: 18–25.
Google Scholar

Collom E. (2005), The Ins and Outs of Homeschooling: The Determinants of Parental Motivations and Student Achievement. „Education and Urban Society” 37(3): 307–335. DOI: https://doi.org/10.1177/0013124504274190
Google Scholar

Cooper B.S., Sureau J. (2007), The Politics of Homeschooling: New Developments, New Challenges. „Educational Policy” 21(1): 110–131. DOI: https://doi.org/10.1177/0895904806296856
Google Scholar

Czerepaniak-Walczak M. (2006), Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Dahlquist K., York-Barr J., Hendel D.D. (2006), The Choice to Homeschool: Home Educator Perspectives and School District Options. „Journal of School Leadership” 16(4): 354–385. DOI: https://doi.org/10.1177/105268460601600401
Google Scholar

Drenovsky C.K., Cohen I. (2012), The impact of homeschooling on the adjustment of college students. „International Social Science Review” 87(1/2): 19–34.
Google Scholar

Duvall S.F. (2010), The effectiveness of homeschooling students with special needs [w:] B.S. Cooper (red.), Home Schooling in Full View: A Reader. Charlotte, NC: Information Age Publishing.
Google Scholar

Frasunkiewicz E. (2022), „Ucieczka z systemu”. Edukacja domowa z perspektywy rodziców dzieci szkolnych. „Problemy Wczesnej Edukacji” 2(55): 166–181. DOI: https://doi.org/10.26881/pwe.2022.55.12
Google Scholar

Fundacja Edukacji Domowej (2023), Nowa jakość czy patologia? Edukacja domowa w Polsce. Raport Fundacji Edukacji Domowej. Kraków: Fundacja Edukacji Domowej.
Google Scholar

Gaither M. (2008), Homeschool: An American history. Nowy Jork: Palgrave. DOI: https://doi.org/10.1007/978-0-230-61301-0
Google Scholar

Giercarz-Borkowska M. (2012), Edukacja domowa jako egzemplifikacja idei podmiotowości i wolności edukacyjnej [w:] N. Starik, A. Zduniak (red.), Podmiotowość w edukacji wobec odmienności kulturowych oraz społecznych zróżnicowań. Edukacja XXI Wieku 27, Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, s. 53–68.
Google Scholar

Głowacka M. (2015), Edukacja domowa a przemiany nowoczesności. „Zoon Politikon” 6: 219–236.
Google Scholar

Green-Hennessy S., Mariotti E.C. (2023), The decision to homeschool: potential factors influencing reactive homeschooling practice. „Educational Review, 75(4): 617–636. DOI: https://doi.org/10.1080/00131911.2021.1947196
Google Scholar

Helios J. (2014), Edukacja domowa – kilka uwag w kontekście dyskursu o edukacji demokratycznej. „Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna” III(2): 180–198. DOI: https://doi.org/10.14746/fped.2014.3.2.22
Google Scholar

Heuer W., Donovan W. (2017), Homeschooling: The Ultimate School Choice. White Paper No. 170, Boston: Pioneer Institute for Public Policy Research.
Google Scholar

Holt J., Farenga P. (2003), Teach your own: The John Holt book of homeschooling. Cambridge: Perseus Books.
Google Scholar

Holt J. (1981), Teach your own: A hopeful path for education. Nowy Jork: Dell.
Google Scholar

Isenberg E.J. (2007), What Have We Learned About Homeschooling? „Peabody Journal of Education” 82(2–3): 387–409. DOI: https://doi.org/10.1080/01619560701312996
Google Scholar

Jones P., Gloeckner G. (2004), Perceptions of and attitudes toward homeschool students. „The Journal of College Admission” 185: 12–21.
Google Scholar

Juszczyk-Rygałło J. (2014), Edukacja domowa – szansa czy zagrożenie we wczesnym kształceniu dziecka?. „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 9(34/4): 121–135.
Google Scholar

Klicka C.J. (2003), Home schooled students excel in college [w:] C. Mur (red.), At issue: Home schooling, Farmington Hills, MI: Greenhaven.
Google Scholar

Bielecka-Prus J., Heleniak A. (2018), Motywy podjęcia edukacji domowej w opinii rodziców [w:] J. Bielecka-Prus (red.), Rodzina w edukacji domowej. Warszawa: Wydawnictwo Gotów.
Google Scholar

Korkmaz H., Duman G. (2014), Public understanding about homeschooling: A preliminary study. „Procedia-Social and Behavioral Sciences”, 116: 3891–3897. DOI: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.861
Google Scholar

Kunzman R. (2009), Write These Laws on Your Children: Inside the World of Conservative Christian Homeschooling. Boston: Beacon Press.
Google Scholar

Lendzion K., Wołk A. (2023), Dlaczego rodzice edukują dzieci w domu? Motywy podjęcia edukacji domowej w świetle badań własnych, „Roczniki Nauk Społecznych” 51(3): 51–69. DOI: https://doi.org/10.18290/rns2023.0028
Google Scholar

Lenkowski M. (2018), Życie we własnych rękach. Fenomen edukacji domowej w ujęciu antropologicznym. „Zeszyty Etnologii Wrocławskiej” 1(27): 75–98.
Google Scholar

Lim L.Y. (2005), Homeschooling: Education Redefined? Publikacja pokonferencyjna, American Sociological Association. Annual Meeting, Philadelphia: American Sociological Association, s. 1–20.
Google Scholar

Lines P.M. (2000), When Home Schoolers Go to School: A Partnership Between Families and Schools. „Peabody Journal of Education” 75(1–2): 159–186. DOI: https://doi.org/10.1080/0161956X.2000.9681940
Google Scholar

Luke C. (2003), Home Schooling: Learning from Dissent. „Canadian Journal of Educational Administration and Policy” 25.
Google Scholar

Maliszewski K. (2021). Bez-silna edukacja. O kształceniu kruchego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. DOI: https://doi.org/10.31261/PN.4057
Google Scholar

Mazurek E. (2016), (Nie)zaufanie społeczne względem samodzielności edukacyjnej rodziców w homeschoolingu „Przegląd Pedagogiczny” 2: 88–102.
Google Scholar

Meighan R. (1995), Home-Based Education Effectiveness: Research and Some of Its Implications. „Educational Review” 47(3): 275–287. DOI: https://doi.org/10.1080/0013191950470304
Google Scholar

Merry M.S., Sjoerd K. (2010), Restricted Liberty, Parental Choice and Homeschooling. „Journal of Philosophy of Education” 44(4): 497–514. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9752.2010.00770.x
Google Scholar

Murphy J.F. (2012), Homeschooling in America: Capturing and assessing the movement. Thousand Oaks: Corwin, SAGE Company.
Google Scholar

Myers M. (2023), The Unhomely of Homeschooling. „Sociology” 57(5): 1101–1117. DOI: https://doi.org/10.1177/00380385221129943
Google Scholar

Paluch M. (2023), Słownik wyrazów ratujących życie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Paluch M., Tempczyk-Nagórka Ż. (2022), Kompetencje głębokie – doświadczenie zreflektowania się [w:] K. Kuracki, Ż. Tempczyk-Nagórka, Wsparcie psychologiczno-pedagogiczne w polskiej szkole w sytuacji pandemii i postpandemii. Od wsparcia online po zmiany offline. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 172–195.
Google Scholar

Ray B.D. (2004), Home educated and now adults: Their community and civic involvement, views about homeschooling, and other traits. Salem: NHERI Publications.
Google Scholar

Ray B.D. (2010), Academic Achievement and Demographic Traits of Homeschool Students: A Nationwide Study. „Academic Leadership Live: The Online Journal” 8(1): 1–26. DOI: https://doi.org/10.58809/QPJR6206
Google Scholar

Ray B.D. (2013), Homeschooling Associated with Beneficial Lerner and Societal Outcomes but Educators Do Not Promote It. „Peabody Journal of Education” 88(3): 324–341. DOI: https://doi.org/10.1080/0161956X.2013.798508
Google Scholar

Ray B., Weller N. (2003), Homeschooling: An Overview and Financial Implications for Public Schools. „School Business Affairs” 69(5): 22–26.
Google Scholar

Reich R. (2002), The Civic Perils of Homeschooling. „Educational Leadership”, 59(7): 56–59.
Google Scholar

Rolstad K., Kesson K. (2013), Unschooling, Then and Now. „Journal of Unschooling and Alternative Learning” 7(14): 28–71.
Google Scholar

Rothermel P. (2003), Can we classify motives for home education?. „Evaluation and Research in Education” 17(2–3): 74–89. DOI: https://doi.org/10.1080/09500790308668293
Google Scholar

Russell T.J. (1994), Cross-Validation of a Multivariate Path Analysis of Predictors of Home School Student Academic Achievement. „Home School Researcher”, 10(1): 1–13.
Google Scholar

Sławek T. (2021), A jeśli nie trzeba się uczyć… Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. DOI: https://doi.org/10.31261/PN.4046
Google Scholar

Sorey K., Duggan M. (2008), Homeschoolers Entering Community Colleges: Perceptions of Admission Officers. „Journal of College Admission” 200: 22–28. DOI: https://doi.org/10.1002/cc.324
Google Scholar

Sutton J.P., Galloway R.S. (2000), College Success of Students from Three High School Settings. „Journal of Research and Development in Education” 33(3): 137–146.
Google Scholar

Śliwerski B. (2022), Autoodpowiedzialność homeschoolersów za edukację własnych dzieci. „Ars Educandi” 19(19): 115–127. DOI: https://doi.org/10.26881/ae.2022.19.08
Google Scholar

Śliwerski B., Paluch M. (2021), Uwolnić szkołę od systemu klasowo-lekcyjnego. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Tłuściak-Deliowska A., Krawiec M. (2020), Edukacja domowa jako alternatywna forma realizacji obowiązku szkolnego. Stan polskich badań i perspektywy badawcze. „Przegląd Pedagogiczny” 1: 191–202.
Google Scholar

Valiente C., Spinrad T.L., Ray B.D., Eisenberg N., Ruof A. (2022), Homeschooling: What do we know and what do we need to learn? „Child Development Perspectives” 16(1): 48–53. DOI: https://doi.org/10.1111/cdep.12441
Google Scholar

Zielińska-Kostyło H. (2004), Pedagogika emancypacyjna [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 368–369.
Google Scholar

Żłobicki W. (2018), Przedmowa [w:] B. Śliwerski, A. Rozmus (red.), Alternatywy w edukacji. Kraków–Rzeszów: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 11–13.
Google Scholar

Encyklopedia PWN, hasło: „emancypacja”, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/emancypacja;4008156.html [dostęp 27.09.2024].
Google Scholar

Słownik Języka Polskiego, PWN, hasło „emancypacja”, https://sjp.pwn.pl/slowniki/emancypacja.html [dostęp 27.09.2024].
Google Scholar

Słownik Cambridge, hasło „emancipation”, https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/emancipation [dostęp 27.09.2024]
Google Scholar

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Coronavirus disease (COVID-19) pandemic. Overwiev, https://www.who.int/europe/emergencies/situations/covid-19 [dostęp 27.09.2024].
Google Scholar

The Stanford Encyclopedia of Philosophy (2022). Hasło “Isaiah Berlin”. Stanford: Metaphysics Research Lab, https://plato. stanford.edu/entries/berlin/ [dostęp 27.09.2024].
Google Scholar

Światowe Forum Ekonomiczne (2023a), Defining Education 4.0: A Taxonomy for the Future of Learning WHITE PAPER, Geneva, https://www3.weforum.org/docs/WEF_Defining_Education_4.0_2023.pdf [dostęp 27.09.2024].
Google Scholar

Światowe Forum Ekonomiczne (2023b), Education 4.0: Here are 3 skills that students will need for the jobs of the future, https://www.weforum.org/agenda/2023/01/skillsets-cultivated-by-education-4-0-davos23/ [dostęp 27.09.2024].
Google Scholar