Socjologia literatury jako badanie Wszechksięgi

Grzegorz A. Banasik

doi:10.21697/ucs.2024.34.2.08

Opublikowane: 2024-12-31

Tom 34 Nr 2 (2024)

Socjologia literatury jako badanie Wszechksięgi

Grzegorz A. Banasik

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

Dział: Glosa

https://doi.org/10.21697/ucs.2024.34.2.08

Abstrakt

Artykuł przedstawia socjologię literatury jako subdyscyplinę o wyraźnie zarysowanych dylematach teoretycznych i metodologicznych. Rozważane są różne podejścia do literatury, analizujące ją zarówno jako odbicie społeczeństwa, jak i jako instytucję. Autor tworząc podejście oparte na idei Wszechksięgi, proponuje postrzeganie literatury jako nieskoń czonego zbioru realnych i potencjalnych „motywów społecznych”, tj. typów ludzkich, idei, kompleksów kulturowych, wzorów zachowań, rozmaitych ideologii i ujęć społecznych praw zawartych w literaturze. Metafora Wszechksięgi zakłada, że literatura odzwierciedla różnorodne aspekty ludzkiego doświadczenia, oferując możliwości zrozumienia zarówno stałych, jak i zmieniających się elementów kultury i społeczeństwa. Artykuł podkreśla, że pomysł badania literatury jako Wszechksięgi, wychodząc poza granice klasycznego literaturoznawstwa, może stanowić podstawę do refleksji w domenie socjologii ogólnej. Proponowany sposób uprawiania socjologii literatury opiera się na poszukiwaniu i interpretacji motywów społecznych w literaturze, co umożliwia stworzenie nowych uogólnień w socjologii.

Słowa kluczowe:

socjologia literatury, motywy społeczne, literatura a społeczeństwo, metodologia badań literackich

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Banasik, G. A. (2024). Socjologia literatury jako badanie Wszechksięgi. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 34(2), 85–93. https://doi.org/10.21697/ucs.2024.34.2.08

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Banasiak Z. (2018), Kulturowy topos księgi (przyczynek do interpretacji). „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 15: 7–24. DOI: https://doi.org/10.31648/hip.940
Google Scholar

Bourdieu P. (2001), Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Bourdieu P. (1993), Sociology in Question, Londyn: SAGE.
Google Scholar

Ćwikła P., Jabłoński A. (2017), Problem socjologii literatury. „Roczniki Nauk Społecznych” 4: 7–18. DOI: https://doi.org/10.18290/rns.2017.9.4-1
Google Scholar

Eco U. (1997), Eugeniusz Sue: socjalizm i pocieszenie [w:] U. Eco, Superman w literaturze masowej. Warszawa: PIW.
Google Scholar

Escarpit R. (1965), Rewolucja książki. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Escarpit R. (1973), Sociologie de la littérature, Paryż: Presses Universitaires de France.
Google Scholar

Griswold W. (2015), Najnowsze tendencje w dziedzinie socjologii literatury [w:] G. Jankowicz, M. Tabaczyński (red.), Socjologia literatury. Antologia. Kraków: Ha!art.
Google Scholar

Goffman E. (1956), The Presentation of Self in Everyday Life. Nowy Jork: Anchor Books.
Google Scholar

Goldmann L. (1978), Geneza i struktura [w:] M.J. Siemek (red.), Drogi współczesnej filozofii. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Goldmann L. (1973), Metoda strukturalno-genetyczna w historii literatury [w:] H. Markiewicz (red.), Współczesna teoria badań literackich za granicą. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Jankowicz G., Tabaczyński M. (2015), Socjologia literatury jako nieodzowne źródło cierpień [w:] G. Jankowicz, M. Tabaczyński (red.), Socjologia literatury. Antologia. Kraków: Ha!art.
Google Scholar

Kubera J. (2012), Teksty literackie jako przedmiot badań socjologicznych [w:] A. Figiel, Ł. Rogowski (red.), W tym szaleństwie jest metoda. Jak można badać społeczeństwo?, Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNS UAM, s. 55–70.
Google Scholar

Listwan F. (1982), Poetyka szkiców fizjologicznych Włodzimierza Dala. „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Rusycystyczne” 74: 43–63.
Google Scholar

Łęcki K. (1999), Literatura piękna [w:] Z. Bokszański, H. Domański (red.), Encyklopedia socjologii, t. II, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 128–134.
Google Scholar

Marks K., Engels F. (1961), Święta rodzina, czyli krytyka krytycznej krytyki. Przeciwko Brunonowi Bauerowi i spółce [w:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 2, Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar

Marks K. (1961), Krytyczna krytyka jako kolekcjoner tajemnic, czyli krytyczna krytyka w osobie pana Szeligi [w:] Święta rodzina, czyli krytyka krytycznej krytyki. Przeciwko Brunonowi Bauerowi i spółce. [K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 2, Warszawa: Książka i Wiedza].
Google Scholar

Ossowska M. (1963), Podstawy nauki o moralności. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Palęcka A. (2015), Podwójne życie pisarzy i pisarek, czyli pisanie jako praca [w:] G. Jankowicz, P. Marecki, M. Sowiński (red.), Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, Kraków: Ha!art, s. 157–184.
Google Scholar

Rejter A. (1999), Szkic fizjologiczny jako gatunek mowy. „Napis”, Vol. 1, s. 317–324. DOI: https://doi.org/10.18318/napis.1999.1.20
Google Scholar

Roguszka M. (1980), Socjologia literatury – stan badań. „Studia Socjologiczne” 1.
Google Scholar

Ruff I. (1974), Can There Be a Sociology of Literature?. “The British Journal of Sociology”, 25(3): 367–372. DOI: https://doi.org/10.2307/589401
Google Scholar

Schmidt S.J. (1982), Foundations of the Empirical Science of Literature. Miasto wydania nieznane: John Benjamins Pub Co.
Google Scholar

Schmidt S.J. (1987), Dlaczego empiryczne badania literackie? Dlaczego nie?. „Pamiętnik Literacki” 4: 5–25.
Google Scholar

Stasiński P. (1982), Poetyka i pragmatyka felietonu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Stendhal (2023), Czerwone i czarne. Warszawa: SBM.
Google Scholar

Sowiński M., Trzeciak K. (2015), Krytyczne pozycje. Od krytyki konsekrującej do krytyki natywnej [w:] G. Jankowicz, P. Marecki, M. Sowiński (red.), Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik. Kraków: Ha!art.
Google Scholar

Sue E. (2022), Tajemnice Paryża. Warszawa: Wydawnictwo MG.
Google Scholar

Sułkowski B. (1972), Powieść i czytelnicy. Społeczne warunkowanie zjawisk odbioru. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Szacki J. (1983), Historia myśli socjologicznej. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Ślęzak I. (2009), Stawanie się poetą. Analiza interakcjonistyczno-symboliczna. „Przegląd Socjologii Jakościowej” 1(1). DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.5.1.02
Google Scholar

Warczok T. (2015), Dominacja i przekład. Struktura tłumaczeń jako struktura władzy w światowym i polskim systemie literackim [w:] G. Jankowicz, P. Marecki, M. Sowiński (red.), Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, Kraków: Ha!art.
Google Scholar

Zimand R. (1971), Pułapki socjologii literatury [w:] J. Sławiński (red.), Problemy socjologii literatury. Z dziejów form artystycznych w literaturze polskiej, Wrocław-Warszawa-Gdańsk: Ossolineum.
Google Scholar

Žmegač V. (1980), Problemy socjologii literatury [w:] A. Mencwel (red.), W kręgu socjologii literatury, Warszawa: PIW, s. 252.
Google Scholar