Katolicka moralność seksualna w wyobrażeniach i ocenie polskiej młodzieży z perspektywy minionego trzydziestolecia

Józef Baniak

doi:10.21697/ucs.2020.26.1.02

Opublikowane: 2021-09-10

Tom 26 Nr 1-2 (2020)

Katolicka moralność seksualna w wyobrażeniach i ocenie polskiej młodzieży z perspektywy minionego trzydziestolecia

Józef Baniak

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ucs.2020.26.1.02

Abstrakt

W artykule tym ukazuję poglądy i postawy uczniów szkół średnich i studentów uczelni wyższych w Polsce wobec moralności seksualnej postrzeganej w świetle zasad etyki katolickiej. Postawy te respondenci przejawiali w drugiej połowie XX wieku i w dwóch kolejnych dekadach XXI wieku. Podstawę analizy postaw licealistów i studentów stanowią wyniki wielu badań socjologicznych, zrealizowanych w obu częściach przyjętego okresu. Badania te ukazują, w jakim stopniu i zakresie polska młodzież zmieniała w tym czasie własne nastawienie – poglądy i postawy – dotyczące katolickiej moralności seksualnej, katolickich zasad etycznych regulujących seksualność ludzi oraz wobec stanowiska Kościoła katolickiego w tej kwestii. Pytanie to stanowi też problem główny przedstawianego artykułu. Z kolei omówienie postaw i zachowań młodzieży dotyczących katolickiej moralności seksualnej stanowi jego przedmiot. Dokładna prezentacja badań socjologicznych i analiza ich wyników stanowi metodę zastosowaną w tym opracowaniu. Na treść opracowania składają się następujące zagadnienia dotyczące nastawienia młodzieży polskiej do katolickiej moralności seksualnej: 1) przedmałżeńska czystość seksualna i jej wartość; 2) współżycie seksualne po ślubie cywilnym, a przed ślubem kościelnym; 3) rola i znaczenie współżycia seksualnego w małżeństwie; 4) antykoncepcja i naturalna regulacja poczęć; 5) aborcja – jej sytuacje i okoliczności oraz konsekwencje; 6) pozaustrojowe zapłodnienie metodą in vitro a leczenie niepłodności w małżeństwie i w innych związkach.

Słowa kluczowe:

katolicka moralność seksualna, etyka katolicka, przedmałżeńska abstynencja seksualna, antykoncepcja, naturalna regulacja poczęć, niepłodność małżeńska, zapłodnienie metodą in vitro, lekarska klauzula sumienia, licealiści, studenci

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Baniak, J. (2021). Katolicka moralność seksualna w wyobrażeniach i ocenie polskiej młodzieży z perspektywy minionego trzydziestolecia. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 26(1-2), 7–34. https://doi.org/10.21697/ucs.2020.26.1.02

Cited by / Share

Bibliografia

Adamczyk T. (2008), Postawy moralne studentów w warunkach zmiany społecznej [w:] J. Mariański, L. Smyczek (red.), Wartości, postawy i więzi moralne w zmieniającym się społeczeństwie. Kraków: WAM, s. 235–265.
Google Scholar

Adamski F. (1977), Młodzi przed ślubem. Koncepcje modelowe małżeństwa i rodziny w świadomości nupturientów. „Roczniki Nauk Społecznych KUL” 5, s. 185–208.
Google Scholar

Banaszkiewicz A. (1976), Poglądy na zagadnienia moralne [w:] S. Nowak (red.), Ciągłość i zmiana tradycji kulturowej. Warszawa: PWN, s. 390–437.
Google Scholar

Baniak J. (2008), Między buntem i sprzeciwem a potrzebą akceptacji i zrozumienia. Kryzys tożsamości osobowej a świadomość religijna i moralna młodzieży gimnazjalnej. Studium socjologiczne. Kraków: Wydawnictwo HOMINI.
Google Scholar

Baniak J. (2010), Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży gimnazjalnej na tle kryzysu jej tożsamości osobowej. Studium socjologiczne. Kraków: NOMOS.
Google Scholar

Baniak J. (2102/2103), Postawy i zachowania seksualne gimnazjalistów w Polsce. „Keryks” 11–12, s. 185–204.
Google Scholar

Baniak J. (2015), Między nakazem a wyborem. Antykoncepcja i aborcja w opinii licealistów i studentów. Na podstawie badań własnych. „Konteksty Społeczne” 2, s. 63–86.
Google Scholar

Baniak J. (2016), Małżeństwo i rodzina w wyobrażeniach i ocenach młodzieży licealnej i akademickiej. Między konformizmem a kontestacją. Studium socjologiczne. Poznań: Wydawnictwo Wydziału Nauk Społecznych UAM.
Google Scholar

Baniak J. (2018), Między nakazem a wyborem. Zapłodnienie pozaustrojowe metodą in vitro w opinii licealistów i studentów. Na podstawie własnych badań socjologicznych. „Konteksty Społeczne” 1, s. 7–25.
Google Scholar

Bąk U. (2016), Wartości życia rodzinnego i małżeńskiego młodzieży maturalnej Sandomierza. „Konteksty Społeczne” 2, s. 41–49.
Google Scholar

Biernat T. (2002), Światopogląd młodego pokolenia a środowisko życia codziennego [w:] A. Rodziewicz-Winnicki (red.), Edukacja a życie codzienne. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 144–156.
Google Scholar

Blewiński A. (2001), Studenci wobec podstawowych wartości moralnych. „Przegląd Powszechny” 9, s. 212–221.
Google Scholar

Boguszewski R. (2012), Religijność i moralność społeczeństwa polskiego – zależność czy autonomia? Studium socjologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Brożek P. (2000), Tradycja religijna w środowisku pluralistycznym. Studium socjologiczne. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Google Scholar

Cyrułowski R. (2004), Religijność młodzieży ponadgimnazjalnej (raport na podstawie badań socjologicznych we Włocławku), „Ateneum Kapłańskie” t. 144, nr 2 (576), s. 292–305.
Google Scholar

Cyrułowski R. (2005), Postawy młodzieży ponadgimnazjalnej wobec religii [w:] J. Baniak (red.), Religijna i moralna kondycja młodzieży polskiej. Mity i rzeczywistość, seria Socjologia religii. Poznań: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UAM, s. 31–47.
Google Scholar

Czarnecki P. (2002), Dylematy etyczne współczesności. Warszawa: DIFIN.
Google Scholar

Dubis M. (2013), Świat wartości i plany życiowe licealistów. Lublin: Invocatio Press.
Google Scholar

Dudziak U. (2001), Postawy wobec wychowania seksualnego a hierarchia wartości nauczycieli. Studium teologicznopastoralne. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Dyczewski L. (1994), Religijność poza swoim krajem [w:] W. Zdaniewicz (red.), Znaczenie Kościoła w pierwszych latach III Rzeczypospolitej. Warszawa: ISKK, s. 38–77.
Google Scholar

Fijałkowski W. (1989), Rodzina w spotkaniu. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Google Scholar

Franczak P. (2001), Środowiskowe uwarunkowania religijności uczniów szkół rolniczych w województwie lubelskim. „Przegląd Religioznawczy” 2, s. 155–167.
Google Scholar

Giddens A. (2004), Socjologia, tłum. A. Szulżycka, Warszawa: PWN.
Google Scholar

Grzybek G. (2005), Etos małżeństwa a wychowanie [w:] W. Korzeniowska, U. Szuścik (red.), Rodzina – historia i współczesność. Studium monograficzne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 233–240.
Google Scholar

Guzik A., Marzęcki M., Stach Ł. (2015), Pokolenie ’89. Aksjologia i aktywność młodych Polaków. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Gwiazda M. (2016), Stosunek do aborcji [w:] Młodzież 2016. Raport z badania sfinansowanego przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Warszawa: CBOS, s. 159–165.
Google Scholar

Ignatczyk W. (2009), System wartości rodzinnych młodzieży w wieku matrymonialnym w mieście Poznaniu z końcem lat 90. XX wieku [w:] S. Wierzchosławski (red.), Rodzina i gospodarstwo domowe w środowisku wielkomiejskim. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, s. 211–240.
Google Scholar

Izdebski Z. (2012), Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Jan Paweł II (2000), Przemówienie do lekarzy katolickich 7 lipca 2000 roku. „L’Osservatore Romano” 9, s. 2–4.
Google Scholar

Knotz K. (2004), Seks, jakiego nie znacie. Kraków: Wydawnictwo Święty Paweł.
Google Scholar

Komorowska-Pudło M. (2008), Postawy młodzieży wobec wartości seksualnych człowieka w dobie przemian społecznych. „Edukacja Humanistyczna” 2, s. 96–104.
Google Scholar

Korczyński T.M. (2015), Polska młodzież o rodzinie, wartościach i własnej religijności. Analiza socjologiczna w paradygmacie socjologii wiedzy [w:] J. Zimny (red.), Rodzina. Podstawy prawno-teologiczne. Stalowa Wola: Zamiejscowy Wydział Prawa i Nauk o Społeczeństwie. Katedra Pedagogiki Katolickiej KUL, s. 335–350.
Google Scholar

Kozak J. (2014), Dzieci postmoderny? Studium socjologiczne religijności studentów. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne.
Google Scholar

Kryczka P. (2007), Przemiany obyczajowości przedmałżeńskiej [w:] D. Wadowski (red.), Kultura – media – społeczeństwo. Księga jubileuszowa ku czci Ojca Leona Dyczewskiego OFM Con. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 511–527.
Google Scholar

Kultys J.A. (2005), Moralność seksualna młodzieży. Ciągłość czy zmiana? [w:] J. Baniak (red.), Religijna i moralna kondycja młodzież polskiej. Mity i rzeczywistość, seria Socjologia religii. Poznań: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UAM, t. 3, s. 201–224.
Google Scholar

Kurzępa J. (2007), Zagrożona niewinność. Zagrożenia rozwoju seksualności współczesnej młodzieży. Kraków: IMPULS.
Google Scholar

Kurzępa J. (2012), Młodzi, piękne, niedrodzy. Młodzież w objęciach seksbiznesu. Kraków: Wydawnictwo Rubikon.
Google Scholar

Laun A. (2002), Współczesne zagadnienia teologii moralnej. Teologia moralna – zagadnienia szczegółowe, tłum. W. Szymona. Kraków: WAM.
Google Scholar

Leppert A. (2002), Młodzież – świat przeżywany i tożsamość. Studium empiryczne nad bydgoskimi licealistami. Kraków: IMPULS.
Google Scholar

Lewandowski E. (1988), Studenci i maturzyści łódzcy ’88 [w:] Społeczne problemy środowiska akademickiego. Referaty z sesji naukowej Ośrodka Badań Społecznych ZSP. Kazimierz Dolny 21–24 kwietnia 1988 roku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Lewandowski E. (1991), Religijność studentów Uniwersytetu Łódzkiego. „Przegląd Socjologiczny” 38, s. 233–247.
Google Scholar

Łepecka-Klusek C. (2003), Planowanie rodziny [w:] C. Łepecka-Klusek, J. Czelej (red.), Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego, s. 49–67.
Google Scholar

Majkowski W. (1997), Czynniki dezintegracji współczesnej rodziny polskiej. Studium socjologiczne. Kraków: Wydawnictwo SCJ.
Google Scholar

Majkowski W. (2009), Rozwód jako wyraz desakralizacji rodziny. „Socjologia Religii”: 7, s. 229–238.
Google Scholar

Mariański J. (1991), Kondycja religijna i moralna młodych Polaków. Kraków: NOMOS.
Google Scholar

Mariański J. (1993), Religia i Kościół w społeczeństwie pluralistycznym. Polska lat dziewięćdziesiątych. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Google Scholar

Mariański J. (1996), Religia i moralność maturzystów. „Roczniki Nauk Społecznych KUL” 1, s. 158–183.
Google Scholar

Mariański J. (2001), Kryzys moralny czy transformacja wartości? Studium socjologiczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Google Scholar

Mariański J. (2003), Parafia szansą przemian polskiego katolicyzmu. „Socjologia Religii” 1, s. 183–206.
Google Scholar

Mariański J. (2008), Emigracja z Kościoła. Religijność młodzieży polskiej w warunkach zmian społecznych. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Mariański J. (2012), Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Mariański J. (2018). Kondycja religijna i moralna młodzieży szkół średnich w latach 1988–2005–2017. Raport z ogólnopolskich badań socjologicznych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Mariański J. (2019), Maturzyści puławscy w latach 1994–2016. Szkic do portretu młodych Polaków. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne.
Google Scholar

Melosik Z. (2001), Młodzież i styl życia: paradoksy pop-tożsamości [w:] Z. Melosik (red.), Młodzież, styl życia i zdrowie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar

Mendras H. (1997), Elementy socjologii, tłum. A. Biernacki. Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg.
Google Scholar

Milerski B. (1997), Prywatyzacja religijności młodzieży polskiej. Raport z badań. „Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej”: 2, s. 54–76.
Google Scholar

Morzyniec A. (2009), Moralne aspekty inżynierii genetycznej, a zwłaszcza zapłodnienia in vitro [w:], A. Maksymowicz (red.), Moralne dylematy Polaków w ponowoczesności. Kraków: NOMOS, s. 122–133.
Google Scholar

Nowak S. (1974), Ciągłość i zmiana w tradycji kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Obara M. (1996), Psychospołeczne problemy rozwoju rodziny [w:] T. Pisarski (red.), Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów, wyd. IV unowocześnione. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Lekarskich, s. 257–273.
Google Scholar

Pawlina K. (1998), Polska młodzież z przełomu wieków. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.
Google Scholar

Przybył I. (2012), Zostać rodzicem mimo wszystko: uwarunkowania działań prokreacyjnych małżonków niepłodnych [w:] J. Baniak (red.), Między nakazem a wyborem. Moralne dylematy małżeństw i rodzin w Polsce. Kraków: NOMOS, s. 127–142.
Google Scholar

Przystojewska A. (2009), Seksualność współczesnej młodzieży [w:] G. Kwiatkowska, M. Filipiak (red.), Psychologiczne i społeczne dylematy młodzieży XXI wieku. Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 113–122.
Google Scholar

Postawy młodzieży wobec kontaktów seksualnych. Komunikat z badań CBOS. BS/168/166/96. Warszawa: CBOS 1996.
Google Scholar

Rola M. (2013), Świadomość moralna maturzystów lubelskich [w:] H. Mielicka-Pawłowska (red.), Religijne wymiary życia społecznego. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, s. 193–207.
Google Scholar

Rola M. (2016), Wartości moralne w świadomości maturzystów lubelskich. Studium socjologiczne. Lublin: Wydawnictwo i Drukarnia Standruk.
Google Scholar

Ryczan K. (1992), Wartości katolików a typ środowiska miejskiego. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Google Scholar

Skoczylas K. (2011), Wartości młodych katolików regionu konińskiego. Studium katechetyczno-pastoralne na przykładzie wybranych szkół ponadpodstawowych regionu konińskiego. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Skoczylas K. (2015), Młodzież wiejska Kujaw Wschodnich wobec wybranych wartości moralnych. „Ateneum Kapłańskie”: 3, s. 536–551.
Google Scholar

Slany K. (2002), Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: NOMOS.
Google Scholar

Sołtysiak A. (1997), Ideał męża i żony funkcjonujący w świadomości młodzieży szkół ponadpodstawowych. „Katecheta”: 3, s. 141–153.
Google Scholar

Szafraniec K. (2011), Młodzi 2011. Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
Google Scholar

Szauer R. (2019), Między potrzebą doznań a trwałością postaw. Religijność i moralność uczniów szkół średnich i studentów uczelni wyższych w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Studium socjologiczne. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne.
Google Scholar

Szawiel T. (1989), Religijność i jej korelaty [w:] S. Nowak (red.), Ciągłość i zmiana tradycji kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 252–267.
Google Scholar

Szlendak T. (2008), Supermarketyzacja. Religia i obyczaje seksualne młodzieży w kulturze konsumpcyjnej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Sztychmiler R. (1997), Istotne obowiązki małżeńskie. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
Google Scholar

Tułowiecki D. (2012), Bez Boga, Kościoła i zasad. Studium socjologiczne nad religijnością młodzieży. Kraków: PETRUS.
Google Scholar

Wawro F.W. (1986), Postawy religijne młodzieży szkół średnich [w:] W. Piwowarski, W. Zdaniewicz (red.), Z badań nad religijnością polską. Studia i materiały. Warszawa–Poznań: Pallottinum, s. 205–229.
Google Scholar

Weigel G. (2003), Czym jest katolicyzm? Dziesięć kontrowersyjnych pytań, tłum. A. Gomola. Kraków: Wydawnictwo ZNAK.
Google Scholar

Wojaczek M. (2009), Naprotechnologia wyrazem troski o zdrowie [w:] E. Lichtenberg-Kokoszka, E. Janik, J. Dzierżanowski (red.), Niepodległość. Zagadnienia interdyscyplinarne. Kraków: IMPULS.
Google Scholar

Zamojska (1998), Kulturowa tożsamość młodzieży. Studium empiryczne z badań nad młodzieżą szkół średnich. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Zaremba B. (2008), Rodzina – czy jest jeszcze wartością dla młodzieży? [w:] W. Muszyński, E. Sikora (red.), Miłość, wierność i uczciwość na rozstajach współczesności. Kształty rodziny współczesnej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 47–62.
Google Scholar

Zemło M. (2016), Wartości i normy uczniów szkół ponadpodstawowych białostockich placówek [w:] J. Mantura (red.), Style życia młodzieży Białegostoku. Raport. Białystok: Centrum Kształcenia Ustawicznego, s. 69–106.
Google Scholar

Żerel E. (2008), Kondycja moralna maturzystów lubelskich. „Socjologia Religii”: 6, s. 193–212.
Google Scholar