Polski James Dean? Młody gniewny? Fenomen Marka Hłaski i badania transnarodowe

Jan Galant

doi:10.21697/zk.2024.11.17

Opublikowane: 2024-11-25

Nr 11 (2024)

Polski James Dean? Młody gniewny? Fenomen Marka Hłaski i badania transnarodowe

Jan Galant

Załącznik Kulturoznawczy

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2024.11.17

Abstrakt

The article contains a proposal to interpret the work and legend of Marek Hłasko in the transnational context of social and cultural changes in Europe and the world of the mid-1950s. The starting point is the commonly perceived and established in colloquial phraseology similarity of the Polish writer's image to the myth of James Dean and of his works to the literature of the British Young Angry Men. This allows us to ask about the relationship between the characters' class affiliation and consciousness and their image of masculinity, the new model of family life presented, and the role of the author’s tragic death in shaping the artistic legend. What constitutes the methodological framework of the analysis, is the concept of transnational research (transnational turn in literary studies), focusing on the analysis of intercultural connections and flows, while the historical, literary and cultural background is provided by the idea of Cold War culture as a transnational community of experience, which makes it possible to perceive and explain the fact of cultural analogies, similarities and convergences on both sides of the Iron Curtain. The conclusion of the article is that, seen in a transnational context, Hłasko's work and biography represent the most characteristic features and themes of Cold War culture: the experience of the Iron Curtain and migration, the bipolarity of the world, the fear of nuclear conflict, the expansion of popular culture.

Słowa kluczowe:

Marek Hłasko, James Dean, Alan Sillitoe, zimna wojna, żelazna kurtyna, legenda literacka, transnarodowe badania literackie, zwrot transnarodowy, lata pięćdziesiąte, odwilż, młodzi gniewni

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Galant, J. (2024). Polski James Dean? Młody gniewny? Fenomen Marka Hłaski i badania transnarodowe. Załącznik Kulturoznawczy, (11). https://doi.org/10.21697/zk.2024.11.17

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adams Ann M., Look Back in Realism: The Making and Unmaking of Dramatic Form in the Reception of the British New Wave, „The Journal of the Midwest Modern Language Association” 2007, no. 1, vol. 40.
Google Scholar

Błoński Jan, Zmiana warty, w: idem, Odmarsz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978.
Google Scholar

Bordo Susan, The Male Body. A New Look at Men in Public and in Private, Farrar, Straus & Giroux, New York 2000. Budrowska Kamila, Badania porównawcze (transnarodowe) nad cenzurą i cenzurowaniem literatury w byłych krajach komunistycznych Europy Środkowo-Wschodniej. Wstępne rozpoznania i przegląd stanu badań, „Wielogłos” 2021, nr 3. Brzechczyn Krzysztof, Wstęp. Transnarodowa perspektywa w badaniu komunizmu, w: Nowe perspektywy badawcze w transnarodowej historii komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej, red. K. Brzechczyn, IPN, Poznań–Warszawa 2019.
Google Scholar

Brzechczyn Krzysztof (red.), Nowe perspektywy badawcze w transnarodowej historii komunizmu w Europie ŚrodkowoWschodniej, IPN, Poznań–Warszawa 2019.
Google Scholar

Czyżewski Krzysztof, Piękny dwudziestoletni. Biografia Marka Hłaski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2021. Dumančić Marko, The Cold War’s cultural ecosystem: angry young men in British and Soviet cinema, 1953–1968, „Cold War History” 2014, no. 3, vol. 14.
Google Scholar

Friedman Susan S., Towards a Transnational Turn in Narrative Theory: Literary Narratives, Traveling Tropes, and the Case of Virginia Woolf and the Tagores, „Narrative” 2011, no. 1, vol. 19.
Google Scholar

Hłasko Marek, Pierwszy krok w chmurach. Następny do raju, opr. J. Pyszny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1999.
Google Scholar

Hłasko Marek, Utwory wybrane, t. 1-4, wstęp L. Kurpiewski, wybór M. Komar, L. Kurpiewski, Czytelnik, Warszawa 1986.
Google Scholar

Iriye Akira, Saunier Pierre-Yves (ed.), The Palgrave Dictionary of Transnational History. From the mid-19th century to the present day, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2009.
Google Scholar

Hoggart Richard, Spojrzenie na kulturę robotniczą w Anglii, przeł. A. Ambros, przedm. A. Kłoskowska, PIW, Warszawa 1976.
Google Scholar

Jay Paul, Global Matters. The Transnational Turn in Literary Studies, Cornell University Press, Ithaca and London 2010.
Google Scholar

Jay Paul, Transnational Literature. The Basics, Routledge, London–New York 2021.
Google Scholar

Kalliney Peter, Cities of Affluence: Masculinity, Class, and The Angry Young Men, „Modern Fiction Studies” 2001, no.
Google Scholar

, vol. 47.
Google Scholar

Kijowski Andrzej, Głos pokolenia, w: idem, Różowe i czarne, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1957.
Google Scholar

Kobiałka Dominika, Dwaj mężczyźni na drodze. Trójkąty erotyczne w twórczości Marka Hłaski, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Literackie” 2022, nr LXI(4121).
Google Scholar

McCann Graham, Rebel Males: Clift, Brando and Dean, Rutgers University Press, New Brunswick 1991.
Google Scholar

Morgan Nina, Hornung Alfred, Tatsumi Takayuki (ed.), The Routledge Companion to Transnational American Studies, Routledge, London–New York 2019.
Google Scholar

Mosak Piotr, Eksperymenty nad tożsamością płciową mężczyzn w twórczości Marka Hłaski, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2020, nr 1.
Google Scholar

Peteri György, Nylon Curtain – Transnational And Transsystemic Tendencies In The Cultural Life Of State-Socialist Russia And East-Central Europe, „Slavonica” 2004, no. 2, vol. 10.
Google Scholar

Pyszny Joanna, Wstęp, w: M. Hłasko, Pierwszy krok w chmurach. Następny do raju, opr. eadem, Zakład Narodowy im.
Google Scholar

Ossolińskich, Wrocław 1999.
Google Scholar

Rebellato Dan, 1956 And All That. The Making of Modern British Drama, Routledge, London-New York 1999.
Google Scholar

Sillitoe Alan, Z soboty na niedzielę, przeł. J. Milnikiel, Książka i Wiedza, Warszawa 1963.
Google Scholar

Sillitoe Alan, Samotność długodystansowca. Opowiadania, przeł. J. Milnikiel, M. Skibniewska, Książka i Wiedza, Warszawa 1982.
Google Scholar

Śliwonik Roman, Portrety z bufetem w tle, Iskry, Warszawa 2001.
Google Scholar

Śmieja Wojciech, Hegemonia i trauma: literatura po 1945 roku wobec przemian męskości, „Śląskie Studia Polonistycznee” 2016, nr 1–2.
Google Scholar

Świda-Ziemba Hanna, Człowiek wewnętrznie zniewolony. Problemy psychosocjologiczne minionej formacji, ISNS UW, Warszawa 1998.
Google Scholar

Tsing Anna, Friction. An Etnography of Global Connection, Princeton University Press, Princeton–Oxford 2005.
Google Scholar

Vowinckel Anette, Payk Marcus M., Lindenberger Thomas, European Cold War Culture(s)? An Introduction, w: Cold War Cultures. Perspectives on Eastern and Western European Societies, ed. eidem, Berghahn Books, New York–Oxford 2012.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Ratcliffe Michael, Angry Young Men, w: Oxford Dictionary of National Biography, https://doi.org/10.1093/ref:odnb/95563 (dostęp 22.10.2023).
Google Scholar

Data przesłania tekstu: 15.04.2024
Google Scholar

Data zakończenia procesu recenzyjnego: 9.08.2024
Google Scholar

Data przyjęcia tekstu do publikacji: 3.09.2024
Google Scholar