Edukacja etyczna pedagogów specjalnych

Dariusz Zając

doi:10.21697/fp.2022.1.09

Published: 2022-10-17

Vol. 12 No. 1 (2022)

The ethical education of special education teachers

Dariusz Zając

Pedagogical Forum

Section: Topic

https://doi.org/10.21697/fp.2022.1.09

Abstract

Wśród wielości zagadnień podejmowanych w obrębie zainteresowań pedagogiki specjalnej nie może zabraknąć takich, które dotyczą edukacji pedagogów specjalnych. Odnosi to się również do tego fragmentu tej edukacji, który swym zakresem obejmuje etyczny wymiar aktywności zawodowej podejmowanej przez tę grupę pedagogów. Od właściwego bowiem przygotowania etycznego pedagogów specjalnych zależeć będzie jakość uruchamianej przez nich działalności, a w szczególności: dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej, terapeutycznej, rewalidacyjnej, rehabilitacyjnej, resocjalizacyjnej. W każdą z tych działalności wpisany jest pierwiastek etyczny, przesądzający o specyficznym jej charakterze. Tymczasem problematyka edukacji etycznej pedagogów specjalnych nie była, jak dotychczas, w zadowalającym stopniu przedmiotem pogłębionego namysłu naukowego. W tekście zaprezentowano dwa podejścia do edukacji etycznej pedagogów specjalnych, a mianowicie, po pierwsze: jako przekazywanie normatywnej wiedzy etycznej i po drugie: jako kształtowanie dyspozycji etycznych pedagogów specjalnych. Podejścia te nie są traktowane jako jedyne i słuszne, ale co najwyżej stanowić one mogą punkt wyjścia do szerszych eksploracji wpisujących się w rozważania nad kształtem tej edukacji, co ma swoje znaczenie zarówno dla teorii, jak i praktyki w obszarze współczesnej rzeczywistości edukacyjnej.

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Zając, D. (2022). The ethical education of special education teachers. Pedagogical Forum, 12(1), 123–138. https://doi.org/10.21697/fp.2022.1.09

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

References

Augustyniak-Kopka J. (1994). O społecznych uwarunkowaniach postrzegania moralnego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Augustyniak-Kopka J. (2000). Społeczny wymiar postrzegania moralnego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Bartnikowska U. (2016). Deontologia zawodu pedagoga specjalnego. W: Bartnikowska U., Kosakowski Cz. (red.). Pedagog specjalny – dylematy roli. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Google Scholar

Borzyszkowska H. (1983). Osobowość pedagoga specjalnego. ,,Szkoła Specjalna”, nr 1, s. 5-12.
Google Scholar

Borzyszkowska H. (1993). O powinnościach pedagoga specjalnego. ,,Kultura i Edukacja”, nr 1, s. 53-58.
Google Scholar

Brzezińska A. (1997). Refleksja w działalności nauczyciela. ,,Studia Edukacyjne”, nr 3, s. 113-130;
Google Scholar

Buczyńska-Garewicz H. (1977). Scheler a filozofia moralna. W: Scheler M., Resentyment a moralność. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Chmielewska J. (1995). Doświadczenie człowieka jako źródło refleksji etycznej. W: Kwiatkowska H., Lewowicki T. (red.). Z zagadnień pedeutologii i kształcenia nauczycieli. ,,Studia Pedagogiczne”. T. LXI, s. 101-110.
Google Scholar

Chyrowicz B. (2009). Etyka jako filozoficzny namysł nad moralnością. W: Brzeziński J., Chyrowicz B., Poznaniak W., Toeplitz-Winiewska M. Etyka zawodu psychologa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Czerepaniak-Walczak M. (1997). Aspekty i źródła profesjonalnej refleksji nauczyciela. Toruń: Wydawnictwo EDYTOR s.c.
Google Scholar

Doroszewska J. (1989). Pedagogika specjalna. T. 1. Podstawowe problemy teorii i praktyki. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Drabarek A. (1994). Wrażliwość moralna. W: Jedynak S. (red.). Słownik etyczny. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza ,,BRANTA”.
Google Scholar

Dz.U. 2019 poz. 1450 – Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela.
Google Scholar

Gołębniak B. D. (1998). Zmiany edukacji nauczycieli. Wiedza – biegłość – refleksyjność. Toruń – Poznań: Wydawnictwo EDYTOR s.c.;
Google Scholar

Gołębniak B., D. (2001). Etyczny wymiar edukacji nauczycieli. W: Ostrowska U. (red.). Edukacja przełomu wieków wobec kwestii aksjologicznych. Olsztyn: Wydawnictwo: Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Google Scholar

Grzegorzewska M. (1959). Listy do młodego nauczyciela. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Google Scholar

Kapias M., Polok G. (2012). Edukacja etyczna jako fundamentalny element wychowania w środowisku akademickim. ,,Annales. Etyka w życiu gospodarczym”, vol. 15, s. 193-203. DOI: https://doi.org/10.18778/1899-2226.15.17
Google Scholar

Kawka Z. (1998). Między misją a frustracją. Społeczna rola nauczyciela. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Kędzierska H. (2007). Między deklaratywnością a rzeczywistością etycznej edukacji nauczycieli. W: Sawczuk W. (red.). Po co etyka pedagogom? Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Kopka J. (1996). Dyspozycja etyczna w badaniach socjologicznych. ,,Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 26, s. 87-101.
Google Scholar

Kotarbiński T. (1987). Pisma etyczne. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Krause A. (2009). Teoretyczne i empiryczne problemy pedagogiki specjalnej. Zarys obszarów badawczych. ,,Niepełnosprawność. Półrocznik naukowy”. Teoretyczne i metodologiczne konteksty pedagogiki specjalnej, nr 1, s. 9-24.
Google Scholar

Krzemińska D., Rzedzicka K. D. (2009). O przygotowaniu zawodowym pedagogów specjalnych – krajobraz (bez) zmian? ,,Niepełnosprawność. Półrocznik naukowy”. Teoretyczne i metodologiczne konteksty pedagogiki specjalnej, nr 1, s. 113-124.
Google Scholar

Kupisiewicz M. (2016). Pedagog specjalny – człowiek o wyjątkowych predyspozycjach osobowościowych, profesjonalista posiadający rozległą interdyscyplinarną wiedzę i umiejętności. ,,Studia z Teorii Wychowania”, nr 4, s. 173-186.
Google Scholar

Kwiatkowska H. (1994). Procesy integracyjne w Europie i ich implikacje dla kształcenia nauczycieli. W: Muszyński H. (red.). Nauczyciel i problemy jego kształcenia w okresie zmiany społecznej (1991-1992). ,,Studia Pedagogiczne”. T. LX, s. 9-18.
Google Scholar

Lind G. (2013). Edukacja moralna. Teoria dwuaspektowa. ,,Principia”, nr LVII-LVIII, s. 41-56.
Google Scholar

Łukasik B. (2014). O potrzebie refleksji w zawodzie nauczyciela. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika, t. XXIII, s. 209-2017. DOI: https://doi.org/10.16926/p.2014.23.15
Google Scholar

Najder-Stefaniak K. (2013). Etyczny wymiar nauki i nauczania. W: Wyleżałek J., Najder-Stefaniak K., Bogacka K. (red.). Społeczne, etyczne i prawne aspekty funkcjonowania szkolnictwa wyższego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
Google Scholar

Oelszlaeger-Kosturek B. (2020). (Auto)refleksja pedagogiczna nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej: wgląd w praktykę. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Olszewski S. (2017). Usłyszeć polifonię. Tożsamości zawodowe pedagogów specjalnych pracujących z osobami z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza ,,Impuls”.
Google Scholar

Ostrowska U. (2007). Wiedza i mądrość jako wartości w edukacji akademickiej. W: Sowiński A. J. (red.). Wiedza i mądrość w edukacji akademickiej. Szczecin: Zapol – Uniwersytet Szczeciński.
Google Scholar

Pańczyk J. (1994). Kształcenie pedagogów specjalnych. W: Ossowski R. (red.). System kształcenia i doskonalenia nauczycieli. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Google Scholar

Pańczyk J. (2008). Kształcenie pedagogów specjalnych w Polsce. W: Błeszyński J. J., Baczała D., Binnebesel J. (red.). Historyczne dyskursy nad pedagogiką specjalną – w ujęciu pedagogicznym. Łódź: Wyższa Szkoła Edukacji Zdrowotnej.
Google Scholar

Parys K., Olszewski S. (2009). Ewolucja poglądów na temat kształcenia pedagogów specjalnych w Polsce. ,,Niepełnosprawność. Półrocznik naukowy”. Teoretyczne i metodologiczne konteksty pedagogiki specjalnej, nr 1, s. 103-112.
Google Scholar

Pearson A. T. (1994). Nauczyciel. Teoria i praktyka w kształceniu nauczycieli. tłum. Janowski A., Janowski M., Warszawa: WSiP.
Google Scholar

Plutecka K. (2016). Godność pedagoga specjalnego wobec polityki wprowadzania zmian w aktualnej rzeczywistości oświatowej. ,,Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, nr 23, s. 77-87.
Google Scholar

Reber A. S., Reber E. S. (2005). Słownik psychologii. tłum. Janasiewicz-Kruszyńska B., Kowalczewska J., Kubicka-Daab J., Matyja P., Mizera G., Okuniewska H., Rączaszek J., Suchecki J., Zagrodzki M., Zychowicz J., Żylicz P., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Reykowski J. (1990). Ukryte założenia normatywne jako osiowy składnik mentalności. W: Reykowski J., Skarżyńska K., Ziółkowski M. (red.). Orientacje społeczne jako element mentalności. Poznań: Wydawnictwo ,,Nakom”.
Google Scholar

Sadowska S. (2016). Kim powinien być pedagog specjalny: granice wzorca w kontekście potrzeb zmiany społecznej i horyzont ,,odpowiedzi” rozbieżnych. ,,Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, nr 23, s. 32-47.
Google Scholar

Sadowska S. (2021). Uniwersyteckie kształcenie nauczycieli (pedagogów specjalnych) – pomiędzy szansą a ograniczeniem poszerzania granic możliwości, urzeczywistnienia humanistycznej wizji edukacji. ,,Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, nr 39, s. 24-44.
Google Scholar

Sekułowicz M. (2005). Nauczyciele szkolnictwa specjalnego wobec zagrożenia wypaleniem zawodowym. Analiza przypadków. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
Google Scholar

Słownik wyrazów obcych (2006). Wiśniakowska L. (opracowanie). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Szewczuk W. (1985). Dyspozycja. W: Szewczuk W. (red.), Słownik psychologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Szostek A. (2007). Edukacja moralna w szkole: klucz do programu wychowania dojrzałego obywatela. W: Rutkowiak J., Kubinowski D., Nowak M. (red.). Edukacja. Moralność. Sfera publiczna. Lublin: Oficyna Wydawnicza ,,Verba”.
Google Scholar

Szutta N. (2015). Edukacja moralna z perspektywy etyki cnót, ,,Diametros”, nr 46, www.diametros.iphils.uj.edu.pl/index/diametros/article/download/839/805 (dostęp 9.06.2017)
Google Scholar

Szymczak J. (2009). Bycie (stawanie się) refleksyjnym nauczycielem. Perspektywa socjokulturowa. ,,Forum Dydaktyczne”, nr 5-6, s. 50-58.
Google Scholar

Szymczak J. (2017). Refleksja nauczycieli wczesnej edukacji dotycząca pracy z uczniami (w perspektywie badań rekonstrukcyjnych): studium teoretyczno-metodologiczne. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. DOI: https://doi.org/10.26881/pwe.2017.38.04
Google Scholar

Środa M. (2010). Edukacja etyczna a etyka zawodowa. W: Izdebski H., Skuczyński P. (red.). Edukacja etyczna prawników – cele i metody. Warszawa: Fundacja Instytut Etyki Prawniczej.
Google Scholar

Tomasik E. (1985). Osobowość nauczyciela w aspekcie pedeutologii i deontologii. W: Żabczyńska E. (red.). Maria Grzegorzewska. Pedagog w służbie dzieci niepełnosprawnych. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Google Scholar

Tomasik E. (1997). Problematyka teleologiczna i deontologiczna w pedagogice specjalnej. W: Tomasik E. (red.). Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Google Scholar

Tomasik E. (2010). Z zagadnień deontologii pedagoga specjalnego. W: Kaczyńska W. (red.). O etyce służb społecznych. Warszawa: UW. Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji.
Google Scholar

Witkowski L. (1990). Przekroje analityczne kwestii edukacyjnej (dyskusja społeczno-krytyczna). W: Kwieciński Z., Witkowski L. (red.). Ku pedagogii pogranicza. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Ośrodek Studiów Kulturowych i Edukacyjnych.
Google Scholar

Wojnar I. (1991). Nauczyciel potrzebny inaczej. W: Kwiatkowska H. (red.). Edukacja nauczycielska wobec zmiany społecznej. Warszawa: PTP.
Google Scholar

Wolan-Nowakowska M. (2016). Znaczenie kompetencji społecznych w pracy pedagoga specjalnego. ,,Lubelski Rocznik Pedagogiczny”. T. XXXV, z. 3, s. 153-163. DOI: https://doi.org/10.17951/lrp.2016.35.3.153
Google Scholar

Zając D. (2010). Wiedza etyczna nauczyciela. W: Michalak J. M. (red.). Etyka i profesjonalizm w zawodzie nauczyciela. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Zając D. (2018). Etyczność pracy zawodowej nauczycieli. Studium teoretyczne. Bydgoszcz: Wydawnictwo: Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Google Scholar

Zając D. (2020a). W kręgu rozważań o etyce zawodowej pedagogów specjalnych. ,,Przegląd Pedagogiczny”, nr 2, s. 30-47.
Google Scholar

Zając D. (2020b)., Przygotowanie etyczne nauczycieli profesjonalistów do pracy, ,,Szkoła – Zawód – Praca”, nr 20, s. 55-69.
Google Scholar

Zaorska M. (2012). Rola i miejsce pedagoga specjalnego w kreowaniu działalności edukacyjno-terapeutycznej. ,,Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne”. Pedagogika XXVIII. Zeszyt 405, s. 13-23. DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2012.001
Google Scholar

Zybała A. (2019). Edukacja moralna w oświacie – trendy i bariery. ,,Studia z Polityki Publicznej”, nr 4, s. 81-98. DOI: https://doi.org/10.33119/KSzPP/2019.4.4
Google Scholar

Żuraw H. (1993). Problemy etyczne w pedagogice specjalnej. W: Hulek A. (red.). Edukacja osób niepełnosprawnych. Warszawa: Upowszechnianie Nauki – Oświata ,,UN-O”.
Google Scholar