Powinności zarządcy majątku szlacheckiego w czasach saskich na przykładzie dworu Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej

Urszula Kicińska

doi:10.21697/sc.2024.31.2.8

Published: 2024-11-20

Vol. 31 No. 2 (2024)

Duties of the estate manager in a magnate’s latifundium in the first half of the 18th century: The example of the court of Elżbieta Lubomirska Sieniawska, Castellan of Kraków

Urszula Kicińska

Saeculum Christianum. Historical Writings

Section: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.2.8

Abstract

In old Poland, the manor along with its supporting facilities was considered a well-functioning estate and one of the most important organisational forms of noble society. The people employed in it included court officials and estate administrators, whose duties included among others: overseeing the economy in individual estates, controlling the actions of lower farm officials, settling finances with sub-stewards and leaseholders, collecting taxes, and depositing them into the general coffers of their employer. Furthermore, which became the core of these enquiries, their duty was to supervise the rather frequent construction and renovation works taking place in the individual farms. It was the responsibility of the manager to procure building materials, bring in specialists, and supervise the work. In this context, it is interesting to examine the participation of administrators in these tasks and to show what characterised, if at all present, their own initiative in this area.

Keywords:

manor, court officials, manor economy, lists of court officials

Most read articles by the same author(s)

Artur Karpacz, Urszula Kicińska, Stanisław Witecki, Sources for research on the everyday life of the parish clergy in the Polish-Lithuanian Commonwealth , Saeculum Christianum. Historical Writings: Vol. 30 No. 2 (2023)
Urszula Kicińska, Day-to-day affairs at the court of Maria Kątska Potocka (d. 1768). Outline of the problem on the basis of correspondence addressed to the starostess of Lviv in the years 1765-1766 , Saeculum Christianum. Historical Writings: Vol. 29 No. 2 (2022)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Kicińska, U. (2024). Duties of the estate manager in a magnate’s latifundium in the first half of the 18th century: The example of the court of Elżbieta Lubomirska Sieniawska, Castellan of Kraków. Saeculum Christianum. Historical Writings, 31(2), 113–125. https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.2.8

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Codzienne kłopoty wielkie interesy i podwójna elekcja. Korespondencja radziwiłłowskich urzędników z księżną Anną z Sanguszków Radziwiłłową i jej synem Michałem Kazimierzem z 1733/1734 roku, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2013.
Google Scholar

„Jaśnie Oświeconej Pani najniższym sługą”. Listy generalnego plenipotenta Stanisława Karwowskiego do kasztelanowej krakowskiej Izabeli Branickiej z lat 1771-1788, oprac. K. Syta, Toruń 2020.
Google Scholar

Korespondencja Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej, t. 2: Jaśnie Oświecona Mościa Księżno Dobrodziejko. Informatorzy i urzędnicy, oprac. i wyd. B. Popiołek, U. Kicińska, A. Słaby, Warszawa–Bellerive sur Allier 2016.
Google Scholar

Bąkowski-Kois D., Zarządcy dóbr Elżbiety Sieniawskiej – studium z historii mentalności 1704-1726, Kraków 2005.
Google Scholar

Gajewski J., Elżbieta Sieniawska i jej artyści: z zagadnień organizacji pracy artystycznej i odbioru w XVIII w, w Polsce, w: Mecenas, kolekcjoner, odbiorca. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Katowice listopada 1981. Mieczysławowi Gębarowiczowi w 90. Rocznicę urodzin, red. T. Hrankowska, Warszawa 1984, s. 281-302.
Google Scholar

Gierowski J.A., Korespondencja urzędników latyfundialnych jako źródło do historii gospodarczej i społecznej, w: Kraków – Małopolska w Europie środka. Studia ku czci profesora Jana M. Małeckiego w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. K. Broński, J. Purchla, J. Szpak, Kraków 1996, s. 93-98.
Google Scholar

Gierowski J.A., Wrocławskie interesy hetmanowej Elżbiety Sieniawskiej, w: Studia z dziejów kultury i ideologii poświęcone Ewie Maleczyńskiej, Wrocław 1968, s. 222-248.
Google Scholar

Janczak J., Szarwark [hasło], w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., red. A. Mączak, Warszawa 1981, s. 353.
Google Scholar

Karkucińska W., Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676-1746). Działalność gospodarcza i mecenat, Warszawa 2000.
Google Scholar

Kicińska U., Codzienne obowiązki zarządcy majątku na przykładzie korespondencji Piotra Morzyckiego do Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 6: Stulecia XVI-XIX. Nowa perspektywa historyczna i językowa, red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2015, s. 293-305.
Google Scholar

Kicińska U., Codzienne sprawy w kręgu dworu Marii z Kątskich Potockiej (zm. 1768): zarys problemu na podstawie korespondencji kierowanej do starościny lwowskiej w latach 1765-1766, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczne”, 29/2022, nr 2, s. 162-177.
Google Scholar

Kicińska U., Korespondencja urzędników folwarcznych Marianny z Kątskich Potockiej, starościny lwowskiej jako przyczynek do analizy podstaw życia ekonomicznego dworu, „Klio”, 65/2023, nr 1, s. 73-97.
Google Scholar

Kicińska U., „Zaufanie mi w interesach śp. JW. Państwa i Dobrodziejstwa było wypróbowane…” – współpraca urzędników dworskich z Katarzyną z Potockich Kossakowską (zm. 1803), kasztelanową kamieńską, „Przegląd Nauk Historycznych”, 22/2023, nr 1, s. 79-106.
Google Scholar

Kolendo-Korczakowa K., Działalność ekonomiczna Anny z Sanguszków Radziwiłłowej – manufaktury hafciarskie w świetle nowych znalezisk, w: Dwory magnackie w XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe, red. T. Kostkiewiczowa, A. Roćko, Warszawa 2005, s. 193-202.
Google Scholar

Kowalski M., Państwo magnackie w strukturach polityczno-administracyjnych Rzeczypospolitej Szlacheckiej na przykładzie Ordynacji Zamojskiej, „Przegląd Geograficzny”, 2009, nr 2, s. 173-203.
Google Scholar

Manikowski A., Blech [hasło], w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945, red. M. Kamler, Warszawa 1981, s. 43.
Google Scholar

Mączak A., Folusznictwo [hasło], w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., red. M. Kamler, Warszawa 1981, s. 172-173.
Google Scholar

Nestorow R., Pro domo et nomine suo. Fundacje i inicjatywy artystyczne Adama Mikołaja i Elżbiety Sieniawskich, Warszawa 2016.
Google Scholar

Nowak J.S., Feyga Lejbowiczowa arendarka w Końskowoli Sieniawskich. Z dziejów gospodarczej aktywności kobiet żydowskich w początkach XVIII w., „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, 48/2003, s. 212-236.
Google Scholar

Penkała-Jastrzebska A., Służba na kobiecym dworze magnackim: przyczynek do analizy zagadnienia w świetle rejestrów dworskich Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej, w: Dwór kobiecy w Rzeczypospolitej XVII i XVIII, red. B. Popiołek, A. Penkała-Jastrzębska, K. Pyzel, Kraków 2021, s. 155-175.
Google Scholar

Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa 2020.
Google Scholar

Popiołek B., Dwór Jadwigi z Jabłonowskich Woroniczowej, kasztelanowej kijowskiej, jako przykład organizacji szlacheckiego dworu kobiecego w XVIII w., w: Dwór kobiecy w Rzeczypospolitej XVII i XVIII, red. B. Popiołek, A. Penkała-Jastrzębska, K. Pyzel, Kraków 2021, s. 125-154.
Google Scholar

Popiołek B., Kobiecy dwór szlachecki i mechanizmy jego funkcjonowania, w: Spotkania z mistrzami, t. 9, red. C. Kuklo, W. Walczak, Białystok 2022.
Google Scholar

Popiołek B., Kobieta zaradna: Konstancja Marianna z Potockich Szczukowa, podkanclerzyna litewska, w: Słynne kobiety w Rzeczypospolitej XVIII wieku, red. A. Roćko, M. Górska, Warszawa 2017, s. 21-40.
Google Scholar

Popiołek B., Królowa bez korony. Studium z życia i działalności politycznej Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej (ok. 1669-1729), Kraków 1996.
Google Scholar

Popiołek B., Nowak J., Wszyscy ludzie Elżbiety Sieniawskiej. Urzędnicy, oficjaliści dworscy, rzemieślnicy, kupcy i artyści kasztelanowej krakowskiej, Kraków 2023.
Google Scholar

Popiołek B., Rytuały codzienności. Świat szlacheckiego dworu w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, Warszawa 2022.
Google Scholar

Popiołek B., Szlachecki dwór kobiecy w świetle raptularzy domowych i regestrów majątkowych z początku XVIII wieku na przykładzie dworu Teresy z Potockich Zamoyskiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 69/2021, nr 4, s. 477-496.
Google Scholar

Popiołek B., The courts of Marianna Lubomirska née Bielińska and Joanna von Stein Lubomirska, the wives of the Grand Standard Bearer of the Crown, as an example of a women's court in Old Poland, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 70/2022, nr 2, s. 183-200.
Google Scholar

Pośpiech A., Tygielski W., Społeczna rola dworu magnackiego w XVII-XVIII w., „Przegląd Historyczny”, 1978, t. 69, z. 2, s. 215-237.
Google Scholar

Przyboś K., Latyfundium Lubomirskich w połowie XVII wieku, „Studia Historyczne”, 35/1992, nr 1, s. 19-33.
Google Scholar

Przyboś K., Materiały do dziejów latyfundium Lubomirskich. Podział majątku Stanisława Lubomirskiego latach 1642-1649, „Przemyskie Zeszyty Historyczne”, 1993, z. 8-9, s. 229-243.
Google Scholar

Słaby A., Kobiety w kręgach administracyjnych latyfundium magnackiego – na przykładzie dóbr Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 6: Stulecia XVI-XIX: nowa perspektywa historyczna i językowa, red. P. Borek, M. Olma, Kraków 2015, s. 279-290.
Google Scholar

Słaby A., Rządzicha oleszycka. Dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Kraków 2013.
Google Scholar

Szkła z Huty Kryształowej w starostwie lubaczowskim 1717/1718 – koniec XVIII wieku, red. A.J. Kasprzak, Warszawa 2005.
Google Scholar

Zamorski K., Folwark i wieś: gospodarka dworska i społeczność chłopska Tenczynka w latach 1705-1845, Wrocław 1987.
Google Scholar

Zielińska T., Oficjaliści w dobrach magnackich w XVIII wieku jako urzędnicy ziemscy, w: Świat pogranicza, red. M. Nagielski, A. Rachuba, S. Górzyński, G. Rostkowski, Warszawa 2003, s. 267-281.
Google Scholar

Urszula Kicińska

https://orcid.org/0000-0002-7967-5312

Affiliation:

Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Urszula Kicińska, dr hab. profesor UKEN – historyk, zatrudniona w Katedrze Historii Nowożytnej Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Zajmuje się historią mentalności, dziejami szlachcianek, funkcjonowaniem kobiecych dworów szlacheckich, tanatologią oraz parenetyką.