„Barwa drewna”. O kryteriach oceny i interpretacji twórczości rzeźbiarzy zakopiańskich w polskiej krytyce artystycznej i wystawiennictwie od zakończenia II wojny światowej do wystawy Sztuka Ludowa w 30-leciu PRL

Katarzyna Chrudzimska-Uhera; Katarzyna Chrudzimska-Uhera

doi:10.21697/sc.2021.28.spec.10

Published:

No. 28 (2021)

“The Color of Wood:” On the Criteria of Assessment and Interpretation of the Output of Zakopane Sculptors in Polish Art Criticism and Exhibitions from the End of World War II until the Folk Art at the 30th Anniversary of the Polish People's Republic Exhib

Katarzyna Chrudzimska-Uhera

, Katarzyna Chrudzimska-Uhera

Saeculum Christianum. Historical Writings

Section: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.spec.10

Abstract

The article concerns the reception and interpretation of contemporary Zakopane’s sculpture between the 1940s and 1970s. Analyses of art critics’ texts and curator’s strategies of that period reveal that wooden sculptures were easily and stereotypically interpreted as related to folk art. The material (wood) and the artist’s place of birth and living were identified as the key criteria applied by researchers and art critics. The author contends that this point of view—based on modernistic myths qualifying Zakopane’s sculptures as relying on primitive art, was a misinterpretation. The article concludes that the main problem in understanding and adequately interpreting Zakopane’s sculpture derives from using the traditional canon of art based on the opposition between nature and culture. Therefore, the anthropological theories of Timothy Ingold are recalled as a new and prospective methodology.

Keywords:

sculpture, wood, wood curving, 20th century art in Poland, Zakopane

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Chrudzimska-Uhera, K., & Chrudzimska-Uhera, K. (2021). “The Color of Wood:” On the Criteria of Assessment and Interpretation of the Output of Zakopane Sculptors in Polish Art Criticism and Exhibitions from the End of World War II until the Folk Art at the 30th Anniversary of the Polish People’s Republic Exhib. Saeculum Christianum. Historical Writings, (28), 122–142. https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.spec.10

Cited by / Share

References

As Found: The Discovery of the Ordinary: British Architecture and Art of the 1950s, red. C. Lichtenstein, T. Schregenberger, Zűrich 2001.
Bg [J. Bogucki], Zakopane – obwód niepodległy. Wspomnienia – wystawa – piwnica, „Życie Literackie”, 1957, nr 37 (15 IX), s. 8.
Białas W., Zarys historii Szkoły Zawodowej w Zakopanem z lat 1876-1977, w: Tradycje i współczesność. Stulecie Szkoły Zawodowej w Zakopanem 1876-1976, red. W. Białas, S. Gustek, Z. Jaworski, J. Kamiński, W. Macheta, B. Pasznicki, Z. Schneigert, M. Strutyński, S. Żygadło, Zakopane [b.r.w.], s. 19-62.
Bogucki J., Sztuka Polski Ludowej, Warszawa 1983.
Clifford J., Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, tłum. E. Dżurak, J. Iracka, E. Klekot, M. Krupa, S. Sikora, M. Sznajderman, Warszawa 2000.
Chrudzimska-Uhera K., Pomiędzy milczeniem a ludowością, czyli o tym, czy sztuka Rząsy to jest sztuka Rząsy. Wstęp do badań nad twórczością Antoniego Rząsy, w: Dłutem. Piórem. Rząsą. Antoniemu Rząsie w stulecie urodzin, red. M. Ciszewska-Rząsa, M. Rząsa, Zakopane 2020, s. 43-59.
Fedkowicz J., O wystawie rzeźby, malarstwa i grafiki ludowej w Krakowie, „Polska Sztuka Ludowa”, 2/1948, nr 6-8, s. 79.
Gmurczyk R., Organizacja cepeliowska w latach 1949-2014. Fakty i ludzie, Warszawa 2014.
Ingold T., Splatać otwarty świat, wybór i oprac. E. Klekot, Kraków 2018.
Jackowski A., 40 tysięcy lat tradycji sztuki współczesnej, Warszawa 1962.
Jackowski A., [głos]. w: Dyskusja nad zakresem pojęcia sztuki ludowej, „Polska Sztuka Ludowa”, 1967, nr 4, s. 191-222.
Jackowski A., Współczesna rzeźba ludowa, „Polska Sztuka Ludowa”, 1964, nr 1, s. 1-24, 54-56.
Jackowski A., Współczesna rzeźba zwana ludową, „Polska Sztuka Ludowa”, 1976, nr 4, s. 199-224.
Jaworski M., W kręgu Kenara, Warszawa 1968.
Kenarowa H., Od Zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego do Szkoły Kenara. Studium z dziejów szkolnictwa zawodowo-artystycznego w Polsce, Kraków 1978.
Kotkowska-Bareja H., Polska rzeźba współczesna, Warszawa 1974.
Kowalska B., Polska awangarda malarska 1945-1970, Warszawa 1975.
Kunczyńska-Iracka A., Wystawa „Sztuka ludowa w XXX-leciu PRL”, „Polska Sztuka Ludowa”, 1975, nr 3, s. 181-185.
Maciejewski S., Zakopane, Zakopane…, Kraków 1993.
Okraska R., Rycerz przyrody, w: J. G. Pawlikowski, Kultura a natura i inne manifesty ekologiczne, Łódź 2010, s. 7-38.
Osęka A., Te bryły proste, „Polska”, 1963, nr 12, s. 26-28.
Osęka A., Własne miejsce, „Polska”, 1965, nr 8, s. 38-39.
Osęka A., Przemiany formy, w: A. Osęka, W. Skrodzki, Współczesna rzeźba Polska, Warszawa 1977, s. 7-18.
Osęka A., Skrodzki W., Współczesna rzeźba Polska, Warszawa 1977.
Pawlikowski J. G., Kultura a natura, Lwów-Warszawa 1913.
Piotrowski P., Znaczenia modernizmu. W stronę historii sztuki polskiej po 1945 roku, Poznań 1999.
Piwocki K., Rzeźba ludowa, „Polska Sztuka Ludowa”, 1976, nr 3-4, s. 131-150.
Sarkowicz M., Zakopiańskie Warsztaty Wzorcowe, „Podtatrze”, 1978, zima, s. 18-23.
Schreiber H., Koncepcja „sztuki prymitywnej”. Odkrywanie, oswajanie i udomowienie Innego w świecie Zachodu, Warszawa 2012.
Sosnowska J., Polacy na Biennale Sztuki w Wenecji: 1895-1999, Warszawa 1999.
Sprawozdanie z działalności oddziału zw. Zaw. Pol. Art. Plastyków w Zakopanem za czas od […] czerwca 1945 r. do dn. 1. XI 1948 r., Zakopane dn. 15 XI 1948, mps.
Stano B., Wystawy zapamiętane, wystawy zapomniane. Życie artystyczne Krakowa, Nowej Huty, Rzeszowa i Zakopanego w okresie Odwilży, Kraków 2007.
Stano B., Odwilż w Zakopanem. Salony Marcowe 1958-1960, Kraków 2009.
Starzyński J., Polska na XXVIII Biennale w Wenecji, „Przegląd Artystyczny”, 1956, nr 3, s. 3-5.
Szczypińska H., Z warszawskich wystaw. Zbrożyna, Rząsa i Grabska, „Tygodnik Powszechny”, 15/1961, nr 15, 9 kwietnia, s. 6.
T. G., Polska sztuka ludowa na wystawie w stolicy Francji, „Rzeczpospolita”, 6/1949, nr 26, 27 stycznia, s. 3.
Tradycje i współczesność. Stulecie Szkoły Zawodowej w Zakopanem 1876-1976, red. W. Białas, S. Gustek, Z. Jaworski, J. Kamiński, W. Macheta, B. Pasznicki, Z. Schneigert, M. Strutyński, S. Żygadło, Zakopane [b.r.w.].
Wala K., Ułożyć świat na nowo. Rekonstrukcja koncepcji Tima Ingolda, „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia”, cz. 1, 2016, nr 2, s. 189-209,; cz. 2, 2017, nr 3, s. 303-329,; cz. 3, 2018, nr 4, s. 61-79,.
Zaruski M., Tatry jako pustynia, „Sfinks”, 1912, z. 12, s. 422-429.
Katalogi wystaw
50 lat plastyki zakopiańskiej 1912-1962, Związek Polskich Artystów Plastyków w Zakopanem, Biuro Wystaw Artystycznych w Krakowie, Zakopane czerwiec-lipiec 1963, oprac. W. Gentill-Tippenhauer.
Grzegorz Pecuch. Wystawa rzeźby, Rzeszów Dom Sztuki 1969, tekst M. Gutowski.
Grzegorz Pecuch. Rzeźba, Biuro Wystaw Artystycznych delegatura Kłodzko, Związek Polskich Artystów Plastyków oddział Kłodzko, sierpień 1972, tekst M. Sten.
Rzeźba w drewnie w twórczości polskich artystów 1918-2018, Miejska Galeria Sztuki im. hr. Władysława Zamoyskiego, tekst L. Rosińska-Podleśny, M. Małkowska, Zakopane 2018.
Sztuka i rękodzieło Podhala, Cepelia i Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Zakopane, luty 1962, tekst J. Grabowski.
Sztuka ludowa w 25-leciu PRL. Sale Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa kwiecień 1970, scenariusz wystawy i wstęp K. Pietkiewicz, Warszawa 1970.
Sztuka ludowa w 30-leciu PRL. Wystawa marzec-lipiec 1975, tekst A. Jackowski, Min. Kultury i Sztuki, Państwowe Muz. Etnograficzne w Warszawie, Warszawa 1976.
Sztuka ludowa w Polsce. Malarstwo – rzeźba – grafika. Katalog wystawy w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, oprac. T. Seweryn, Kraków 1948.
Władysław Hasior 1928-1999, red. i teksty A. Żakiewicz, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2005.
Władysław Hasior. Europejski Rauschenberg?, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie, red. J. Chrobak, teksty W. Hasior et al., tłum. A. MacBride, Kraków 2014. Google Scholar

Katarzyna Chrudzimska-Uhera

http://orcid.org/0000-0001-6283-4682

Affiliation:

Instytut Historii Sztuki, Wydział Nauk Historycznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Katarzyna Chrudzimska-Uhera, historyczka sztuki nowoczesnej i współczesnej, prof. ucz. w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Specjalizuje się w dziejach rzeźby polskiej od schyłku XIX w. po współczesność. Autorka monografii Modernizacje i stylizacje. O rzeźbie i rzeźbiarzach w Zakopanem w latach 1879-1939 (2013), książek i artykułów koncentrujących się wokół zagadnień: ewolucji istoty i miejsca rzeźby w przestrzeni publicznej, wystawienniczej i prywatnej, narodowotwórczej i państwowotwórczej roli sztuki oraz stylu narodowego, Zakopanego jako środowiska twórczego i kolonii artystycznej.

Katarzyna Chrudzimska-Uhera

http://orcid.org/0000-0001-6283-4682

Affiliation:

Instytut Historii Sztuki, Wydział Nauk Historycznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)