Aktywność senatorów litewskich podczas sejmów z pierwszego okresu panowania Jana III Sobieskiego (1676-1683) i ich stosunek do najważniejszych problemów państwa w świetle wotów senatorskich

Konrad Bobiatyński

doi:10.21697/sc.2020.27.w.sp.10

Opublikowane: 2020-05-14

Tom 27

Aktywność senatorów litewskich podczas sejmów z pierwszego okresu panowania Jana III Sobieskiego (1676-1683) i ich stosunek do najważniejszych problemów państwa w świetle wotów senatorskich

Konrad Bobiatyński

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2020.27.w.sp.10

Abstrakt

W artykule tym przedstawiono aktywność senatorów litewskich podczas pierwszych pięciu sejmów walnych w czasach Jana III Sobieskiego (1676-1683). Jak się okazało, dużo częściej przyjeżdżali oni na sejmy i wotowali niż ich koronni koledzy. Ogółem frekwencja tej grupy wynosiła ok. 42%, a wota wygłosiło 24%. Zaprzecza to tezie o stopniowym spadku udziału członków izby wyższej w obradach parlamentu na przestrzeni XVII w.

Analiza wotów senatorskich pokazała, iż w czasach Sobieskiego mamy do czynienia z obniżeniem się poziomu sztuki oratorskiej. Wota stanowiły okazję nie tylko do wyrażenia opinii na problemy państwa, lecz również były wykorzystywane w walce wewnętrznej do uderzenia w przeciwników. Również w treści wystąpień brak było pomysłów na reformy państwa. Koncentrowały się one wokół zagadnień istotnych dla tzw. „litewskiej racji stanu”.

Słowa kluczowe:

Sejm walny – Senatorowie litewscy – fakcje magnackie – frekwencja – wota senatorskie

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Bobiatyński, K. (2020). Aktywność senatorów litewskich podczas sejmów z pierwszego okresu panowania Jana III Sobieskiego (1676-1683) i ich stosunek do najważniejszych problemów państwa w świetle wotów senatorskich. Saeculum Christianum, 27, 131–146. https://doi.org/10.21697/sc.2020.27.w.sp.10

Cited by / Share

Bibliografia

Bobiatyński K., Michał Kazimierz Pac – wojewoda wileński, hetman wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2008.

Bobiatyński K., Między dworem a opozycją – polityczne dylematy i wybory kanclerza wielkiego litewskiego Krzysztofa Paca w latach 1667-1676, w: Wobec króla i Rzeczypospolitej. Magnateria w XVI-XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Kraków 2012, s. 327-349.

Bobiatyński K., Nieznana relacja hetmana wielkiego litewskiego Michała Kazimierza. Paca na temat jego polityki wobec planów interwencji szwedzkiej w Prusach Książęcych w latach 1677-1679, „Zapiski Historyczne”, 2007, t. 72, z. 4, s. 101-111.

Bobiatyński K., Spór o prerogatywy buławy wielkiej litewskiej podczas sejmu koronacyjnego Jana III Sobieskiego w 1676 roku, w: Król Jan III Sobieski i Rzeczpospolita w latach 1674-1683, red. D. Milewski, Warszawa 2016, s. 155-176.

Choińska-Mika J., Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji społeczności lokalne – władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002.

Czapliński W., Rola sejmów XVII wieku w kształtowaniu się kultury politycznej w Polsce, w: Dzieje kultury politycznej w Polsce, red. J.A. Gierowski, Warszawa 1977, s. 42-50.

Czapliński W., Sejm w latach 1587-1696, w: Historia sejmu polskiego, t. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej, red. J. Michalski, Warszawa 1984, s. 217-299.

Czapliński W., Filipczak-Kocur A., Udział senatorów w pracach sejmowych za Zygmunta III i Władysława IV, „Przegląd Historyczny”, 1978, t. 69, z. 4, s. 665-676.

Dąbrowski J.S., Senat koronny. Stan sejmujący w czasach Jana Kazimierza, Kraków 2000.

Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992.

Hołdys S., Praktyka parlamentarna za panowania Władysława IV Wazy, Wrocław 1991.

Kamieński A., Polska a Brandenburgia-Prusy w drugiej połowie XVII wieku. Dzieje polityczne, Poznań 2002.

Koczegarow K., Rzeczpospolita a Rosja w latach 1680-1686. Zawarcie traktatu o pokoju wieczystym, Warszawa 2017.

Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.

Konarski K., Polska przed odsieczą wiedeńską 1683 roku, Oświęcim 2017 (reedycja z 1914 roku).

Konopczyński W., Chronologia sejmów polskich 1493-1793, „Polska Akademia Umiejętności. Archiwum Komisji Historycznej”, seria 2, t. 4, Kraków 1948, s. 127-169.

Korytko A., „Na których opiera się Rzeczpospolita”. Senatorowie koronni za Władysława IV, Olsztyn 2015.

Majewski A.A., Aleksander Hilary Połubiński (1626-1679), marszałek wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2017.

Maroń J., Senatorowie na sejmach za Jana III Sobieskiego, w: Z przeszłości Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych, red. K. Matwijowski, S. Ochmann-Staniszewska, B. Rok, Wrocław 1998, s. 43-64.

Maroń J., Udział senatorów w obradach sejmowych za Jana III Sobieskiego, w: Senat w Polsce. Dzieje i teraźniejszość. Sesja naukowa: Kraków 25 i 26 maja 1993, red. K. Matwijowski, J. Pietrzak, Warszawa 1993, s. 221-231.

Matwijowski K., Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976.

Matwijowski K., Sejm grodzieński 1678-1679, Wrocław 1985.

Ochmann S., Frekwencja senatorów na sejmach za panowania Jana Kazimierza Wazy (1649-1668), „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu”, Historia, 1988, t. 26, s. 117-129.

Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, t. 2, Wrocław 2000.

Olszewski H., Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii (1652-1763). Prawo – praktyka – teoria – program, Poznań 1966.

Opaliński E., Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587-1652, Warszawa 1995.

Opaliński E., Sejm srebrnego wieku: 1587-1652. Między głosowaniem większościowym a liberum veto, Warszawa 2001.

Piwarski K., Polityka bałtycka Jana III w latach 1675-1679, w: Księga pamiątkowa ku czci prof. dr. W. Sobieskiego, t. 1, Kraków 1932.

Rachuba A., Sapieha Benedykt Paweł, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 34, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992-1993, s. 583-591.

Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569-1763, Warszawa 2002.

Szwaba M., Działalność polityczna Krzysztofa Paca w drugiej połowie XVII wieku, praca doktorska napisana pod kierunkiem doc. dr. hab. K. Matwijowskiego w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1987.

Szwaba M., Między dworem a opozycją. Krzysztof Pac wobec Jana III Sobieskiego w latach 1674-1684, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 1418, Historia CII, 1992, s. 57-62.

Wierzbicki L.A., Senatorowie obecni na sejmach i zjazdach w czasie panowania króla Michała (1669-1673), „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, 2009, t. 6, s. 73-80.

Wimmer J., Wiedeń 1683. Dzieje kampanii i bitwy, Warszawa 1983.

Wójcik Z., Jan Sobieski: 1629-1696, Warszawa 1994.

Zakrzewski A.B., Wielkie Księstwo Litewskie (XVI-XVIII w.). Prawo – ustrój – społeczeństwo, Warszawa 2013. Google Scholar