Pojęcie przesądu w filozofii krytycznej Kanta i fenomenologii Husserla

Piotr Łaciak

doi:10.21697/spch.2015.51.4.04

Opublikowane: 2016-09-20

Tom 51 Nr 4 (2015)

Pojęcie przesądu w filozofii krytycznej Kanta i fenomenologii Husserla

Piotr Łaciak

Studia Philosophiae Christianae

Dział: Artykuły naukowe

https://doi.org/10.21697/spch.2015.51.4.04

Abstrakt

W artykule poddano badaniu pojęcie przesądu w teoriach Kanta i Husserla. Według Kanta, przesądy należy odróżnić od sądów tymczasowych, które można nazwać antycypacjami lub maksymami wszelkiego badania. Wydajemy sąd tymczasowy o jakiejś rzeczy, zanim poznamy ją za pomocą sądu określającego. Z kolei przesądy są sądami tymczasowymi (lub mniemaniami) błędnie uznanymi za sądy określające, to znaczy sądami, które przyjmujemy jako zasady bez badania warunków ich prawdziwości. Kanta pojęcie przesądu ma zatem konotacje negatywne a celem filozofii krytycznej jest przezwyciężenie
wszelkich przesądów. W przeciwieństwie do Kanta, Husserl rozróżnia przesądy pozytywne i negatywne: pozytywny przesąd jest rozumiany jako przed-sąd w formie presumpcyjnej przedwiedzy i odpowiada Kantowskiemu pojęciu antycypacji, która jest właściwa sądowi tymczasowemu, podczas gdy obiektywistyczna (naturalistyczna) naiwność okazuje się przesądem negatywnym.
Celem fenomenologii jest zawieszenie wszystkich przesądów i to zawieszenie umożliwia badanie ich źródeł. W artykule autor wykazuje, że Husserlowska koncepcja przesądu jako przed-sądu jest analogiczna do Gadamerowskiej rehabilitacji przesądów jako przed-rozumienia. Dlatego też można wskazać podobieństwa między Kanta pojęciem sądu tymczasowego, Husserla ideą przedwiedzy i G adamera koncepcją przed-rozumienia.

Słowa kluczowe:

Immanuel Kant, Edmund Husserl, Hans-Georg Gadamer, przesąd, przed-sąd, sąd tymczasowy, przedwiedza, przed-rozumienie

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Łaciak, P. (2016). Pojęcie przesądu w filozofii krytycznej Kanta i fenomenologii Husserla. Studia Philosophiae Christianae, 51(4), 123–149. https://doi.org/10.21697/spch.2015.51.4.04

Cited by / Share

Bibliografia

Aguirre A., Genetische Phänomenologie und Reduktion. Zur Letztbegründung der Wissenschaft aus der radikalen Skepsis im Denken E. Husserls, Martinus Nijhoff, Den Haag 1970.
Google Scholar

Gadamer H.-G., Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, tłum. z niem. B. Baran, inter esse, Kraków 1993.
Google Scholar

Godel R., Vorurteil – Anthropologie – Literatur. Der Vorurteilsdiskurs als Modus der Selbstaufklärung im 18. Jahrhundert, Max Niemeyer Verlag, Tübingen 2007.
Google Scholar

Heidegger M., Bycie i czas, tłum. z niem. B. Baran, PWN, Warszawa 1994.
Google Scholar

Husserl E., Die Krisis der europäischen Wissenschaften und die transzendentale Phänomenologie. Eine Einleitung in die phänomenologische Philosophie, hrsg. von W. Biemel, w: Husserliana, Gesammelte Werke, Bd. 6, Martinus Nijhoff, Den Haag 1962.
Google Scholar

Husserl E., Doświadczenie i sąd. Badania nad genealogią logiki, tłum. z niem. B. Baran, Fundacja Aletheia, Warszawa 2013.
Google Scholar

Husserl E., Idea fenomenologii. Pięć wykładów, tłum. z niem. J. Sidorek, PWN, Warszawa 1990.
Google Scholar

Husserl E., Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii. Księga pierwsza, tłum. z niem. D. G ierulanka, PWN, Warszawa 1975.
Google Scholar

Husserl E., Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna, tłum. z niem. S. Walczewska, Wydawnictwo Rolewski, Toruń 1999.
Google Scholar

Husserl E., Logika formalna i logika transcendentalna. Próba krytyki rozumu logicznego, tłum. z niem. G. Sowinski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2011.
Google Scholar

Husserl E., Phänomenologische Psychologie. Vorlesungen Sommersemester 1925, hrsg. von W. Biemel, w: Husserliana, Gesammelte Werke, Bd. 9, Martinus Nijhoff, Den Haag 1968.
Google Scholar

Husserl E., Späte Texte über Zeitkonstitution (1929–1934). Die C-Manuskripte, hrsg. von D. Lohmar, w: Husserliana, Materialien, Bd. 8, Springer, Dordrecht 2006.
Google Scholar

Husserl E., Wybór pism, tłum. z niem. S. Walczewska, w: K. Ś więcicka, Husserl, Wiedza Powszechna, Warszawa 1993, 123–195.
Google Scholar

Husserl E., Zur phänomenologischen Reduktion. Texte aus dem Nachlass (1926–1935), hrsg. von S. Luft, w: Husserliana, Gesammelte Werke, Bd. 34, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht–Boston–London 2002.
Google Scholar

Kant I., Antropologia w ujęciu pragmatycznym, tłum. z niem. E. Drzazgowska, P. Sosnowska, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2005.
Google Scholar

Kant I., Encyklopedia filozoficzna wraz z wyborem uwag o metafizyce i listów z lat 1769–1781, tłum. z niem. A. Banaszkiewicz, Aureus, Kraków 2003.
Google Scholar

Kant I., Krytyka czystego rozumu, tłum. z niem. R. Ingarden, Wydawnictwo ANTYK, Kęty 2001.
Google Scholar

Kant I., Krytyka władzy sądzenia, tłum. z niem. J. G G ałecki, PWN, Warszawa 2004.
Google Scholar

Kant I., Logika. Podręcznik do wykładów, tłum. z niem. A. Banaszkiewicz, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2005.
Google Scholar

Kant I., O odkryciu, po którym wszelka nowa krytyka czystego rozumu jest zbędna ze względu na istnienie wcześniejszej, tłum. z niem. Translatorium Filozofii Niemieckiej Instytutu Filozofii UMK pod kierunkiem M. Żelaznego, w: Tenże, Dzieła zebrane, t. 6: Pisma po roku 1781, red. M. Jankowski, T. Kupś, M. Marciniak, M. Żelazny, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012, 187–245.
Google Scholar

Landgrebe L., Faktizität als Grenze der Reflexion und die Frage des Glaubens, w: Tenże, Faktizität und Individuation. Studien zu den Grundfragen der Phänomenologie, Felix Meiner Verlag, Hamburg 1982, 117–136.
Google Scholar

Lohmar D., Erfahrung und kategoriales Denken. Hume, Kant und Husserl über vorprädikative Erfahrung und prädikative Erkenntnis, Springer-Science+Business Media, Dordrecht 1998.
Google Scholar

Luft S., „Phänomenologie der Phänomenologie”. Systematik und Methodologie der Phänomenologie in der Auseinandersetzung zwischen Husserl und Fink, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht–Boston–London 2002.
Google Scholar

Łaciak P., Anonimowość jako granica poznania w fenomenologii Edmunda Husserla, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2012.
Google Scholar

Schneiders W., Aufklärung und Vorurteilskritik. Studien zur Geschichte der Vorurteilstheorie, frommann-holzboog Verlag, Stuttgart–Bad Cannstatt 1983.
Google Scholar

Seebohm T., Die Bedingungen der Möglichkeit der Transzendental-Philosophie. Edmund Husserls transzendental‑phänomenologischer Ansatz, dargestellt im Anschluss an seine Kant-Kritik, H. Bouvier u. Co. Verlag, Bonn 1962.
Google Scholar

Shin G.H., Die Struktur des inneren Zeitbewuβtseins. Eine Studie über den Begriff der Protention in den veröffentlichten Schriften Edmund Husserls, Verlag Peter Lang, Bern 1978.
Google Scholar

Taguchi S., Das Problem des „Ur-Ich” bei Edmund Husserl. Die Frage nach der selbstverständlichen „Nähe” des Selbst, Springer, Dordrecht 2006.
Google Scholar