Zderzenie ideologii i utopii. Jakobińskie ruchy społeczne XXI w. w świeckiej odsłonie

Tomasz M. Korczyński

doi:10.21697/ucs.2022.29.1.02

Opublikowane: 2022-06-30

Tom 29 Nr 1 (2022)

Zderzenie ideologii i utopii. Jakobińskie ruchy społeczne XXI w. w świeckiej odsłonie

Tomasz M. Korczyński

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ucs.2022.29.1.02

Abstrakt

W artykule punktem wyjściowym uczyniono teoretyczną analizę zjawiska ideologii i utopii na podstawie klasycznego dzieła socjologicznego Karola Mannheima, które skonfrontowano następnie z koncepcją Szemuela N. Eisenstadta przedstawioną w eseju O jakobińskim komponencie ruchów fundamentalistycznych. Powstała w ten sposób synteza stanowi model teoretyczny przydatny do prześledzenia owego „elementu jakobińskiego” występującego w niektórych ruchach społecznych. Zaproponowano badanie świeckich ruchów społecznych z pominięciem ruchów religijnych. W ramach analizy nurtów świeckich uwzględniono ruchy anarchistyczne oraz feministyczne. W konkluzji wskazano, że po pierwsze, zarówno wątki ideologiczne, jak też utopijne nie są obce różnym strukturom wiedzy i działaniom społecznym, procesom intelektualnym oraz społecznym, po drugie, wiedza społeczna generowana, dystrybuowana i umacniana w rozmaitych i różniących się od siebie środowiskach społecznych ma w gruncie rzeczy podobne źródła, struktury i genezę.

Słowa kluczowe:

ideologia, utopia, ruchy społeczne, Mannheim, Eisenstadt, feminizm, anarchizm

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Korczyński, T. M. (2022). Zderzenie ideologii i utopii. Jakobińskie ruchy społeczne XXI w. w świeckiej odsłonie. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 29(1), 9–21. https://doi.org/10.21697/ucs.2022.29.1.02

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Antonów R. (2014), O metodzie anarchistycznej polityki w XIX wieku. „Wrocławskie Studia Erazmiańskie”, z. VIII: 147–162.
Google Scholar

Appelt E., Neyer G. (1994), Feministische Politikwissenschaft. Wien: Verlag für Gesellschaftskritik.
Google Scholar

Aron R. (1956), Koniec wieku ideologii. Paryż: Instytut Literacki.
Google Scholar

Baszkiewicz J. (2009), Państwo. Rewolucja. Kultura polityczna. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar

Bulira W. (2015), Feminizm i biopolityka [w:] M. Marczewska-Rytko, D. Maj, M. Pomarański (red.), Feminizm. Lublin: Wydawnictwo UMCS: 53–61.
Google Scholar

Chomsky N. (2007), Polityka. Anarchizm. Lingwistyka. Terror, wojna i globalny kapitalizm. W stronę utopii. Język i polityka. Poznań: Trojka.
Google Scholar

De Maistre J. (2008), O papieżu. Warszawa-Ząbki: Fronda. DOI: https://doi.org/10.12775/DP.2007.039
Google Scholar

Eisenstadt S.N. (2009), Utopia i nowoczesność. Porównawcza analiza cywilizacji. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Kołodziej W. (2009), Anarchizm. Źródła, jego twórcy, metody walki. Toruń: Adam Marszałek.
Google Scholar

Korczyński T.M. (2014), Stereotyp narodowy a socjologia wiedzy. Przyczynek do teoretyczno-metodologicznego modelu socjologicznego badania zjawiska stereotypu narodowego w ujęciu fenomenologicznej socjologii wiedzy. Warszawa: ISKK.
Google Scholar

Lukács G. (1988), Historia i świadomość klasowa. Studia o marksistowskiej dialektyce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Mannheim K. (1992), Ideologia i utopia. Lublin: Test.
Google Scholar

Nadgrodkiewicz S. (2010), Seyla Benhabib – feminizm i polityka. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
Google Scholar

Pawlus M. (2015), Wpływ kontekstu politycznego na działania ruchu feministycznego w Polsce [w:] M. Marczewska-Rytko, W. Ziętara (red.), Ideologie, doktryny, ruchy społeczne i polityczne. Wybrane problemy. Lublin 2015P: 409–420.
Google Scholar

Ritzer G. (2004), Klasyczna teoria socjologiczna. Poznań: Zysk i S-ka.
Google Scholar

Skarzyński R. (1991), Intelektualiści a kryzys. Warszawa: Zakład Typograficzny.
Google Scholar

Sontheimer M. (2010), Natürlich kann geschossen werden. Eine kurze Geschichte der Roten Armee Fraktion. München: Deutsche Verlags-Anstalt (DVA).
Google Scholar

Śpiewak P. (1977), Gramsci. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Tokarczyk R. (2010), Współczesne doktryny polityczne. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar

Uhl-Herkoperec D., Słowiński P. (2011), Naturalnie wolno strzelać. Biografia Ulrike Meinhoff. Rzecz o terrorze, seksie i polityce. Warszawa: Wydawnictwo Twoje.
Google Scholar

Żelazny W. (2016), Asymilacja, integracja „versus” uległość [w:] T.M. Korczyński, A. Orla-Bukowska (red.), Obcy w labiryncie kultur. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne: 59–71.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Balut M. (2009), Prasa anarchistyczna w PRL cz. 1 oraz tenże, Prasa anarchistyczna w PRL cz. 2, Portal A! Przegląd anarchistyczny. Teoria w ruchu, ruch w teorii, http://www.przeglad-anarchistyczny.org/historia/121-prasaanarchistyczna-w-prl oraz http://www.przeglad-anarchistyczny.org/historia/123-prasa-anarchistyczna-w-prl-cz-2 [dostęp 29.06.2022].
Google Scholar

Grzona E. (2009), „Holocaust na twoim talerzu” – obrońcy praw zwierząt używają terapii szokowej, https://pomorska.pl/holocaust-na-twoim-talerzu-obroncy-praw-zwierzat-uzywaja-terapii-szokowej/ar/7071717 [dostęp 29.06.2022].
Google Scholar

Mako (2017), Skandaliczny incydent. Zabili owcę, rozebrali się do naga i skuli łańcuchem przy bramie Auschwitz, Portal internetowy gazeta.pl, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/51,114871,21543683.html?i=0 [dostęp 29.06.2022].
Google Scholar

Portal Federacja Anarchistyczna, https://federacja-anarchistyczna.pl/tak/, [dostęp: 29.06.2022].
Google Scholar

Portal Władza Rad (2017), O terroryzmie i partyzantkach miejskich (W odpowiedzi „Black Sheep”), http://www.1917.net.pl/node/22018 [dostęp 29.06.2022].
Google Scholar