KASZUBSKI HOMO RELIGIOSUS – WIARA RELIGIJNA A WSPÓLNOTA ETNICZNA. PRZYKŁAD POBOŻNOŚCI LUDOWEJ W GMINIE PARCHOWO (POWIAT BYTOWSKI)

Luiza Organek

Opublikowane: 2016-12-31

Tom 17 Nr 4 (2016)

KASZUBSKI HOMO RELIGIOSUS – WIARA RELIGIJNA A WSPÓLNOTA ETNICZNA. PRZYKŁAD POBOŻNOŚCI LUDOWEJ W GMINIE PARCHOWO (POWIAT BYTOWSKI)

Luiza Organek

Abstrakt

Artykuł porusza kwestie relacji między religijnością a wspólnotą etniczną z perspektywy lokalnej. Jego celem jest próba odpowiedzi na pytanie, jak elementy tradycyjnego typu pobożności wpływają na charakter i ogólne przemiany religijności w życiu społeczności, która charakteryzuje się silnym poczuciem przynależności etnicznej. Podstawę analizy stanowią jakościowe badania terenowe w kaszubskiej społeczności zamieszkującej gminę Parchowo (powiat bytowski). Bliskie sąsiedztwo ewangelików i konieczność redefiniowania tożsamości narodowej spajanej z deklaracją wyznaniową wpłynęły na obraz religijności kaszubskiej i traktowanie jej jako ostoi lokalnych wartości. Wytworzona w procesie inkulturacji religijność zawierała przejawy religijności ludowej połączone z elementami etnicyzującymi obrzędy religijne. Święta i zwyczaje stanowiły istotny element w procesie więziotwórczym i podtrzymującym odrębność etniczną. W dotychczasowych badaniach kaszuboznawczych stawia się tezy o kryzysie pobożności ludowej na terenie Kaszub. Choć rzeczywiście są zauważalne pokoleniowe przesunięcie akcentów w praktykach oraz selektywność i nowe oczekiwania wobec sfery sacrum, to trudno jednoznacznie utożsamić charakter tych zmian z ogólnokrajowymi. W artykule spróbuję zrekonstruować proces przemian i zweryfikować tezy, zgodne z którymi wartości chrześcijańskie są tak trwale zakorzenione w Kaszubach, że ulegają znacznie wolniejszym przemianom niż w innych rejonach kraju. Uzasadnieniem takich prognoz miała być integracyjno-tożsamościowa funkcja niektórych praktyk religijnych, wciąż żywa na Kaszubach.

Słowa kluczowe:

pobożność ludowa, Kaszubi, etnocentryzm religijny, sakralizacja języka, przemiany religijności, wiejski typ religijności, etnicyzacja religii

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Organek, L. (2016). KASZUBSKI HOMO RELIGIOSUS – WIARA RELIGIJNA A WSPÓLNOTA ETNICZNA. PRZYKŁAD POBOŻNOŚCI LUDOWEJ W GMINIE PARCHOWO (POWIAT BYTOWSKI). Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 17(4). Pobrano z https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/ucs/article/view/2906

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bednarek A. (2015), Religijność a tożsamość kaszubska na przykładzie młodych Kaszubów. Zarys zagadnienia w świetle literatury i wstępnych badań antropologicznych. „Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia”: 1/2015: s. 40–58.
Google Scholar

Bokszański Z. (2002), Etnocentryzm. [w:] Encyklopedia socjologii, t. 4. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 195–198.
Google Scholar

Borzyszkowski J. (2000), Z dziejów Kościoła katolickiego na Kaszubach i Pomorzu w XIX i XX wieku. Gdańsk-Pelplin: Instytut Kaszubski.
Google Scholar

Borzyszkowski J. (2005), Mòdrô Kraina. Dzieje i współczesność gminy Parchowo. Gdańsk–Parchowo: Urząd Gminy Parchowo oraz Instytut Kaszubski w Gdańsku.
Google Scholar

Borzyszkowski J. (2010), Antropologia Kaszub i Pomorza. Badania. Kultura. Życie codzienne. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Google Scholar

Bukraba-Rylska I. (2008), Religijność ludowa i jej niemuzykalni krytycy. „Znak”: 3, s. 11–30.
Google Scholar

Bukraba-Rylska I. (2013), Socjologia wsi. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Ciupak E. (1973), Katolicyzm ludowy w Polsce. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Czarnowski S. (1956), Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego. [w:] tenże, Dzieła, t. 3. Warszawa: PWN, s. 88–107.
Google Scholar

Dołowy-Rybińska N. (2011), Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy, Łużyczanie, Kaszubi. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Galek A. (1983), Praktyki religijne jako przejaw pobożności ludowej (na przykładzie wybranych społeczności lokalnych Lubelskiego Zagłębia Węglowego). [w:] W. Piwowarski (red.), Religijność ludowa. Ciągłość i zmiana. Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, s. 199–220.
Google Scholar

Mazurek M. (2009), Język jako wyznacznik tożsamości kaszubskiej. [w:] Nowicka E. (red.), Kulturowa odmienność w działaniu. Kultury i narody bez państwa. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, s. 79–94.
Google Scholar

Mazurek M. (2010), Język, przestrzeń, pochodzenie. Analiza tożsamości kaszubskiej. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Google Scholar

Mazurek M. (2014), Tożsamość kaszubska – dziś (i jutro?). „Studia Humanistyczne AGH”: 3(13), s. 131–143.
Google Scholar

Obracht-Prondzyński C. (2002), Kaszubi: między dyskryminacją a regionalną podmiotowością. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Google Scholar

Obracht-Prondzyński C. (2003), W kręgu problematyki kaszubsko-pomorskiej: studia i szkice. Gdańsk: Instytut Kaszubski.
Google Scholar

Obracht-Prondzyński C. (2009). Rytuały nowe i „stare jak nowe”, czyli o zmianach w kulturze kaszubskiej. [w:] D. Rancew-Sikora, G. Woroniecka i in. (red.), Kreacje i nostalgie. Antropologiczne spojrzenie na tradycje w nowoczesnych kontekstach. Warszawa: Polskie Towarzystwo Socjologiczne, s. 78–96.
Google Scholar

Obracht-Prondzyński C. (2012), Dylematy związane z kaszubską tożsamością. [w:] K. Kleina, C. Obracht-Prondzyński (red.), Społeczność kaszubska w procesie przemian. Kultura – Tożsamość – Język. „Zespoły senackie”: 12. Wyd. Kancelaria Senatu, s. 19–33.
Google Scholar

Perszon J. (2001), Kultura ludowa Kaszubów w procesie przemian. [w:] J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński (red.), Badania kaszuboznawcze w XX wieku. Gdańsk: Instytut Kaszubski, s. 56–74.
Google Scholar

Perszon J. (2010), Pobożność ludowa – zmierzch czy transformacja? „Ateneum Kapłańskie”: 155: s. 228–246.
Google Scholar

Perszon J. (2011), Kultura religijna jako element tożsamości Kaszubów. [w:] A. Kuik-Kalinowska, D. Kalinowski (red.), Wielkie Pomorze. Tożsamość i wielokulturowość. Gdańsk–Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, s. 43–75.
Google Scholar

Piwowarski W. (1983) (red.), Religijność ludowa. Ciągłość i zmiana. Praca zbiorowa. Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej.
Google Scholar

Synak B. (1998), Kaszubska tożsamość. Ciągłość i zmiana. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Szultka Z. (1991), Język polski w Kościele ewangelicko-augsburskim na Pomorzu Zachodnim od XVI do XIX wieku. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Szultka Z. (1996), Liczba Kaszubów na kaszubskim obszarze językowym Pomorza Zachodniego w XIX wieku. [w:] A. Sakson (red.), Pomorze – trudna ojczyzna? Kształtowanie się nowej tożsamości 1945–1995. Poznań: Instytut Zachodni, s. 23–70.
Google Scholar

Szultka Z. (2000), Kaszubi w społeczności Pomorza. Główne linie rozwoju. [w:] J. Borzyszkowski, D. Albrecht (red.), Pomorze – mała ojczyzna Kaszubów: historia i współczesność. Gdańsk, Lubeka: Instytut Kaszubski, s. 46–105.
Google Scholar

Tokarska-Bakir J. (2000), Obraz osobliwy. Hermeneutyczna lektura źródeł etnograficznych. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Zowczak M. (2013), Biblia ludowa: Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Google Scholar