JAK RELIGIJNI? WNIOSKI Z WYWIADÓW KOGNITYWNYCH DLA BADANIA RELIGIJNOŚCI POLAKÓW

Marta Bożewicz

Opublikowane: 2018-11-26

Tom 17 Nr 4 (2016)

JAK RELIGIJNI? WNIOSKI Z WYWIADÓW KOGNITYWNYCH DLA BADANIA RELIGIJNOŚCI POLAKÓW

Marta Bożewicz

Abstrakt

Przemiany religijności, opisywane zarówno z perspektywy teoretycznej, jak i w literaturze bazującej na wynikach badań empirycznych, znacznie trudniej uchwycić za pomocą sondażu. Być może statystyki – z natury konserwatywne – nie są w stanie zobrazować przemian, którym przypuszczalnie ulegają znaczenia pojęć zawartych w pytaniach kwestionariuszowych. Metoda wywiadów kognitywnych, rozwijana od lat osiemdziesiątych XX w. w celu testowania ankiet, służy identyfikowaniu potencjalnych źródeł błędów w odpowiedziach badanych i podnoszeniu trafności oraz przejrzystości narzędzi (Willis 1999; Collins 2003; Drennan 2003; Tourangeau 1984). Jest także wykorzystywana do badania problemów związanych z brzmieniem pytań w istniejących kwestionariuszach. Użycie wywiadów kognitywnych prowadzi do poznania sposobu rozumienia i interpretowania pytań ankietowych przez respondentów oraz sposobu dochodzenia do udzielanych odpowiedzi. Referat, bazujący na wynikach badań empirycznych, prowadzonych przez autorkę metodą wywiadów kognitywnych, prezentuje zróżnicowanie religijne Polaków w obrębie wyłanianych przez sondaże grup. Odkrywa rozumienie pojęć używanych w pytaniach kwestionariuszowych dotyczących religijności z WVS, sondaży CBOS czy ISKK, sposobu dochodzenia do odpowiedzi przez badanych oraz porusza konsekwencje, jakie niesie to dla interpretacji przemian religijności w Polsce.

Słowa kluczowe:

religijność, sondaż, wywiad kognitywny, rozumienie pojęć, interpretowanie pytań ankietowych

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Bożewicz, M. (2018). JAK RELIGIJNI? WNIOSKI Z WYWIADÓW KOGNITYWNYCH DLA BADANIA RELIGIJNOŚCI POLAKÓW. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 17(4). Pobrano z https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/ucs/article/view/2907

Cited by / Share

Bibliografia

Beatty P., Willis G. (2007), Research synthesis: The practice of cognitive interviewing. „Public Opinion Quarterly”: 71, s. 287–311.
Google Scholar

Boeije H.R., Willis G. (2011), Introducing the CIRF: A framework for reporting cognitive interviewing studies. Paper presented at the European Survey Research Association, Lausanne, Swiss.
Google Scholar

Buers C., Triemstra M., Bloemendala E., Zwijnenberga N.C., Hendriksa M., Delnoijc D.M. (2014), The value of cognitive interviewing for optimizing a patient experience survey. „International Journal of Social Research Methodology”: 17(4), s. 325–340.
Google Scholar

CBOS (2012), Metoda i znaczenie. Problematyka rozumienia w badaniach sondażowych, Warszawa.
Google Scholar

CBOS (2015), Kanon wiary Polaków. Komunikat z badań (oprac. R. Boguszewski). Warszawa.
Google Scholar

CBOS (2015), Zmiany w zakresie podstawowych wskaźników religijności Polaków po śmierci Jana Pawła II. Komunikat z badań (oprac. R. Boguszewski). Warszawa.
Google Scholar

Collins D. (2003), Pretesting survey instruments: An overview of cognitive methods. „Quality of Life Research”: 12, s. 229–238.
Google Scholar

Drennan J. (2003), Cognitive interviewing: verbal data in the design and pretesting of questionnaires. „Journal of Advanced Nursing”: 42(1), s. 57–63.
Google Scholar

Ericsson K.A., Simon H.A. (1980), Verbal reports as data. „Psychological Review”: 87, s. 215–250.
Google Scholar

Grabowska M., Szawiel T. (red.) (2005), Religijność społeczeństwa polskiego lat 80. Warszawa, pierwsze wydanie: 1989, na prawach rękopisu.
Google Scholar

Grzeszkiewicz-Radulska K. (2012), Metody badań pilotażowych. „Acta Universitatis Lodziensis Folia Sociologica”: 42, s. 113–141.
Google Scholar

Hofmeyer A., Sheingold B. H., Taylor R. (2015), Do You Understand What I Mean? How Cognitive Interviewing Can Strengthen Valid, Reliable Study Instruments And Dissemination Products. „Journal of International Education Research”: 11 (4), s. 261–267.
Google Scholar

Knafl K., Deatrick J., Gallo A., Holcombe G., Bakitas M., Dixon J. (2007), The analysis and interpretation of cognitive interviews for instrument development. „Research in Nursing & Health”: 30, s. 224–234.
Google Scholar

Levine R., Fowler F. Jr., Brown J. (2005), Role of cognitive testing in the development of the CAHPS hospital survey. „Health Research and Educational Trust”: 40, s. 2037–2056.
Google Scholar

Loftus E. (1984), Protocol Analysis of Responses to Survey Recall Questions. [w:] T. Jabine, M. Straf, J. Tanur, R. Tourangeau (red.), Cognitive Aspects of Survey Methodology: Building a Bridge Between Disciplines. Washington, DC: National Academy Press.
Google Scholar

Mariański J., Zaręba S.H. (2002), Metodologiczne problemy badań nad religijnością. Ząbki: Apostolicum.
Google Scholar

Presser S., Couper M., Lessler J., Martin E., Rothgeb J., Singer E. (2004), Methods for testing and evaluating survey questions. „Public Opinion Quarterly”: 68, s. 109–130.
Google Scholar

Priede C., Farral S. (2011), Comparing results from different styles of cognitive interviewing: ‘Verbal probing’ vs. ‘thinking aloud’. „International Journal of Social Research Methodology”: 14, s. 271–287.
Google Scholar

Tourangeau R. (1984), Cognitive sciences and survey methods. [w:] T. Jabine, M. Straf, J. Tanur, R. Tourangeau (red.), Cognitive Aspects of Survey Methodology: Building a Bridge Between Disciplines. Washington DC: National Academy Press.
Google Scholar

Tyrała R. (2014), Bez Boga na co dzień. Socjologia ateizmu i niewiary. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Van Someren M.W., Bernard Y.F., Sanberg A.C. (1994), The think aloud method. A practical guide to modeling cognitive processes. London: Academic Press.
Google Scholar

Willis G. (1999), Cognitive interviewing a ‘how to guide’. Reducing survey error through research on the cognitive and design processes in surveys. Short course presented at the 1999 meeting of the American Statistical Association. Rockville, MD: Research Triangle Institute.
Google Scholar

Willis G. (2004), Cognitive Interviewing Revisited: A Useful Technique, in Theory? [w:] S. Presser, M. Couper, J. Lessler, E. Martin, J. Rothgeb, E. Singer (red.), Methods for Testing and Evaluating Survey Questionnaires. New York: Wiley.
Google Scholar