Kabalistyczna egzegeza opowiadania "Śmierć i busola" Jorge Luisa Borgesa

Jadwiga Clea Moreno-Szypowska

doi:10.21697/zk.2023.10.23

Opublikowane: 2023-12-31

Nr 10 (2023)

Kabalistyczna egzegeza opowiadania "Śmierć i busola" Jorge Luisa Borgesa

Jadwiga Clea Moreno-Szypowska

Załącznik Kulturoznawczy

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2023.10.23

Abstrakt

Kabbalistic Exegesis of Death and the Compass by Jorge Luis Borges

This article seeks to decipher Jorge Luis Borges’ short story Death and the Compass in a Kabbalistic spirit. The author shows how the Argentine writer uses various methods of Jewish hermeneutics. A detailed analysis of selected elements of the story, such as names, time, place, geographic directions, colors, geometric figures, types of plants, or words used by Borges, leads to a surprising interpretation of the story, in which what is important is not just solving the murder mystery, but showing the inverted relationship between the seeker and the sought. In Borges’ hands, Kabbalah—whose purpose is to bring one closer to God—loses its religious overtones and becomes a creative tool for writing a successful story. Thus, the most important current of Jewish mysticism leaves the realm of faith to enter the realm of the ludic, where man and the devil play cops and villains.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Moreno-Szypowska, J. C. (2023). Kabalistyczna egzegeza opowiadania "Śmierć i busola" Jorge Luisa Borgesa. Załącznik Kulturoznawczy, (10), 489–533. https://doi.org/10.21697/zk.2023.10.23

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Alfabeto de Rabí Akiva, transl. Neil Manel Frau-Cortès, Obelisco, Barcelona 2017.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Autobiografia, przeł. A. Elbanowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2002.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Dalsze dociekania, przeł. Andrzej Sobol-Jurczykowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Ficciones, Debolsillo, Barcelona 2012.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Fikcje, przeł. K. Wojciechowska, PIW, Warszawa 1972.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Miscelánea, Debolsillo, Barcelona 2011.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Nowa antologia osobista, przeł. A. Sobol-Jurczykowski, E. Stachura, S. Zembrzuski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Poszukiwania, przeł. A. Sobol-Jurczykowski, Prześwit, Warszawa, 1990.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Powszechna historia nikczemności, przeł. A. Sobol-Jurczykowski, S. Zembrzuski, PIW, Warszawa 1976.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Textos recobrados (1931–1955), Debolsillo, Barcelona 2000.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Textos recobrados (1956–1986), Debolsillo, Barcelona 2011.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Ferrari Osvaldo, W dialogu I, Editio, przeł. E. Nawrocka, Gliwice 2007.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Wybór poezji, przeł. Andrzej Sobol-Jurczykowski, Wydawnictwo Lobos, Barcelona 1999.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Złoto tygrysów, przeł. D. i A. Elbanowscy, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
Google Scholar

Camuñas María Selene, Villarubia Jaime, Las letras hebreas y sus pruebas iniciáticas, Miraguano Ediciones, Madrid 2007.
Google Scholar

Cervantes Miguel de, Don Kichot z Manczy, t. 1, przeł. W. Charchalis, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2014.
Google Scholar

Cervantes Miguel de, Don Quijote de la Mancha, RAE, Madrid 2015.
Google Scholar

Cirlot Juan Eduardo, Słownik symboli, przeł. I. Kania, Znak, Kraków 2000.Fishburn Evelyn, Hughes Psiche, A Dictionary of Borges, Duckworth, London 1990. Tekst dostępny również online: https://www.borges.pitt.edu/sites/default/files/revisededitionfishburn_1.pdf (dostęp 17.07.2023).
Google Scholar

Copleston Frederick, Historia Filozofii, t. 4. Od Kartezjusza do Leibniza, przeł. J. Marzęcki, PAX, Warszawa 2005.
Google Scholar

Elior Rachel, Mistyczne źródła chasydyzmu, przeł. Maciej Tomal, Austeria, Kraków–Budapeszt 2009.
Google Scholar

Hanks Patrick, Hodges Flavia, Hardcastle Kate, A Dictionary of First Names, Oxford University Press, Oxford 2016.
Google Scholar

Forstner Dorothea OSB, Świat symboliki chrześcijańskiej, przeł. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, PAX, Warszawa 1990.
Google Scholar

Kempiński Andrzej M., Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, SAWW, Poznań 1993.
Google Scholar

Kopaliński Władysław, Słownik mitów i tradycji kultury, PIW, Warszawa 1987.
Google Scholar

Lurker Manfred, Słownik obrazów i symboli biblijnych, przeł. Bp. K. Romaniuk, Pallottinum, Poznań 1989.
Google Scholar

Mopsik Charles, Kabała, przeł. A. Szymanowski, Cyklady, Warszawa 2001.
Google Scholar

Martin Andrew, The Mask of the Prophet: Napoleon, Borges, Verne, „Comparative Literature” 1988, Vol. 40, No. 4. Tekst dostępny również online: http://www.jstor.org/stable/1771192 (dostęp 29.08.2023).
Google Scholar

Ouaknin Marc-Alain, Tajemnice kabały, przeł. K. i K. Pruscy, Cyklady, Warszawa 2006.
Google Scholar

Ouaknin Marc-Alain, Symbols of Judaism, Assouline, New York 2000.
Google Scholar

Ouaknin Marc-Alain, Rotnemer Dory, Le livre des prénoms bibliques et hébraïques, Albin Michel, Paris 2017.
Google Scholar

Pięcioksiąg. Przekład interlinearny z kodami gramatycznymi, transliteracją oraz indeksem rdzeni, oprac. i wstęp A. Kuśmirek, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2003.
Google Scholar

Sefer Jecira, przeł. W. Brojer, Tikkun, Warszawa 1995.
Google Scholar

Scholem Gershom, Kabała i jej symbolika, przeł. R. Wojnakowski, Aletheia, Warszawa 2014.
Google Scholar

Scholem Gershom, O mistycznej postaci bóstwa. Z badań nad podstawowymi pojęciami kabały, przeł. A.K. Haas, Aletheia, Warszawa 2010.
Google Scholar

Scholem Gershom, Mistycyzm żydowski, przeł. I. Kania, wstęp M. Galas, Czytelnik, Warszawa 1997.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Gual Carlos García, Apuntes sobre la muerte de Alejandro Magno en algunos textos hispánicos del medievo, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, 2013, https://www.cervantesvirtual.com/obra/apuntes-sobre-la-muerte-de-alejandro-magno-en-algunos-textos-hispanicos-del-medievo/ (dostęp 22.07.2023). Instituto Cervantes, Jorge Luis Borges. Cronología de obras, https://www.cervantes.es/bibliotecas_documentacion_espanol/biografias/nueva_york_jorge_luis_borges_1.htm (dostęp 14.07.2023).Library of Congress, Di Idishe tsayṭung: Diario Israelita, https://www.loc.gov/item/sn2002058053/ (dostęp 14.11.2023).Scavino Dardo, Borges y Bloy, „Variaciones Borges” 2013, No. 36, Dokumen, https://dokumen.tips/documents/dardo-scavino-borges-y-bloy.html (dostęp 29.08.2023).
Google Scholar