Marceli Januszewicz, syn Marcina. Sylwetka artysty z Wilnem w tle

Rūta Janonienė

doi:10.21697/an.13465

Published: 2023-12-30

No. 7 (2023)

Marceli Januszewicz, son of Marcin. Silhouette of the artist with Vilnius in the background

Rūta Janonienė

Artifex Novus

Section: Artykuły tematyczne

https://doi.org/10.21697/an.13465

Abstract

This article is dedicated to the painter Marceli Januszewicz (1805 – after 1864) and his family. Having come to study in Vilnius from Podolia at a young age, he devoted many years to drawing the city's monuments. His father Marcin Januszewicz (c. 1780 – after 1842) also studied at Vilnius University under Franciszek Smuglewicz and Jan Rustem; he was known as a talented copyist and picture restorer. The third artist in the family, Stanislaw (1834 – after 1864), son of Marceli, was born in Vilnius and was a talented draughtsman who copied his father's works in his youth. Marceli Januszewicz's life path, which led him to a school in the provincial town of Molodechno, which had a fatal impact on the artist's fate, is discussed most extensively.

Biographies of the artists from the Januszewicz family have been supplemented with new data obtained in the archives, some facts or dates have been clarified and made more precise. An important discovery is that Martin Januszewicz's real name was Marceli, which he used in his personal documents, while in university circles he was called Marcin. This fact is important for the interpretation of the source material.

The second part of the article is dedicated to a discussion of the works of Marceli Januszewicz the younger, questions of authorship and the presentation of newly attributed works to him. Watercolors from the series “Antiquities of the City of Vilnius" are discussed in the context of the artist's relationship with Eustachy Tyszkiewicz. Summarizing the data from various sources, it can be concluded that although Januszewicz was not a member of the Archaeological Commission, he maintained close ties with the activities of the Museum of Antiquities.

Keywords:

Vilnius, Marceli Januszewicz, Mołodeczno, Eustachy Tyszkiewicz, Museum of Antiquities

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Janonienė, R. (2023). Marceli Januszewicz, son of Marcin. Silhouette of the artist with Vilnius in the background. Artifex Novus, (7), 174–195. https://doi.org/10.21697/an.13465

Cited by / Share

References

Lietuvos literatūros ir meno archyvas, LLMA f. 96, ap. 1, b. 277.
Google Scholar

Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka, LMAVB f. 18–187; LMAVB f. 31–1440; LMAVB f. 318–3057.
Google Scholar

Lietuvos valstybės istorijos archyvas, LVIA f. 380, ap. 14, b. 157; LVIA f. 515, ap. 15, b. 717; LVIA f. 567, ap. 2, b. 5033; LVIA f. 567, ap. 2, b. 5266; LVIA f. 567, ap. 3, b. 664; LVIA f. 567, ap. 3, b. 1257; LVIA f. 574, ap. 1, b. 299; LVIA f. 604, ap. 3, b. 183; LVIA f. 604, ap. 10, b. 8; LVIA f. 604, ap. 10, b. 19; LVIA f. 604, ap. 10, b. 212; LVIA f. 604, ap. 10, b. 223; LVIA f. 604, ap. 10, b. 261; LVIA f. 604, ap. 10, b. 262; LVIA f. 604, ap. 10, b. 272; LVIA f. 604, ap. 10, b. 278-279; LVIA f. 604, ap. 10, b. 283; LVIA f. 604, ap. 10, b. 285-286; LVIA f. 604, ap. 10, nr 301; LVIA f. 604, ap. 10, nr 313; LVIA f. 604, ap. 20, nr 27; LVIA f. 604, ap. 20, b. 56-57; LVIA f. 604, ap. 20, b. 80a; LVIA f. 604, ap. 20, b. 83; LVIA f. 604, ap. 20, b. 161; LVIA f. 604, ap. 20, b. 192; LVIA f. 604, ap. 20, b. 195; LVIA f. 604, ap. 20, b. 207; LVIA f. 721, ap. 1, b. 1096; LVIA f. 721, ap. 1, b. 1115; LVIA f. 1667, ap. 1, b. 22; LVIA f. 1669, ap. 1, b. 55; f. 1240, ap. 1, b. 45; LVIA f. 1240, ap. 1, b. 67.
Google Scholar

Vilniaus universiteto biblioteka, VUB f. 2-KC 104; VUB f. 46-5.
Google Scholar

Bairašauskaitė Tamara, Luominės paradigmos konfigūracija: buvusi šlėkta Vilniuje (1832–1873), „Lietuvos istorijos metraštis”, t. 52, 2007, nr 1, s. 21–46.
Google Scholar

Blažiūnas Juozapas, XIX a. pradžios – XX a. pradžios Vilniaus bažnyčių paveikslų restauratoriai, w: Acta Academiae Artium Vilnensis, t. 57: Meninis Vilnius: įtakos ir įvaizdžiai, Vilnius 2010, s. 89–105.
Google Scholar

Drėma Vladas, Dingęs Vilnius, Vilnius 1991.
Google Scholar

Drėma Vladas, Januszewicz Marceli, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 3, red. Jolanta Maurin-Białostocka, J. Derwojed, Wrocław 1979, s. 229–230.
Google Scholar

Januszewicz Stanisław, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 3, red. Jolanta Maurin-Białostocka, Janusz Derwojed, Wrocław 1979, s. 231.
Google Scholar

Drėma Vladas, Prószyńska Zuzanna, Januszewicz (Januszkiewicz) Marcin, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 3, red. Jolanta Maurin-Białostocka, Janusz Derwojed, Wrocław 1979, s. 230–231.
Google Scholar

Drėma Vladas, Vilniaus Šv. Jono bažnyčia, Vilnius 1997.
Google Scholar

Griškaitė Reda, Konstantinas Tiškevičius ir Neris. Kelionė ir knyga, Vilnius 2009.
Google Scholar

Gutowski Bartłomiej, XX a. Rasų kapinių istorija ir menas, w: Rasų kapinės Vilniuje. Istorija, menas, gamta, sud. Anna Sylwia Czyż, Bartłomiej Gutowski, vert. Greta Deprati, Inesa Szulska, Warszawa 2019, s. 17–256.
Google Scholar

Homolicki Michał, Katedra wileńska, „Wizerunki i Roztrząsania Naukowe. Poczet nowy drugi“, t. 1, 1838, s. 1–113.
Google Scholar

Jakutowicz Dionizy, O Werkach i o galerii obrazów tam będącej, „Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego”, 1841, nr 171, s. 1042–1044.
Google Scholar

Janonienė Ruta, Marcin Januszewicz (Januszkiewicz), w: Kształcenie artystyczne w Wilnie i jego tradycje, red. Jerzy Malinowski, Ruta Janonienė, Michał Woźniak, Toruń–Wilno 1996, s. 36, 264–265.
Google Scholar

Janonienė Ruta, Martynas Januševičius, w: Jonas Rustemas. Dailininkas ir pedagogas. Katalogas, sud. Liuda Skripkienė, Vilnius 2013, s. 405.
Google Scholar

Kirkor Adam Honory, Muzeum starożytności w Wilnie, Wilno 1856.
Google Scholar

Kirkor Adam Honory, Przechadzki po Wilnie i jego okolicach, Wilno 1856.
Google Scholar

Kolendo-Korczak Katarzyna, Kościół parafialny p. w. Św. Mikołaja Biskupa w Gieranonach, w: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczpospolitej, cz. 3: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa wileńskiego, red. Maria Kałamajska-Saeed, t. 1, Kraków 2005, s. 25-66.
Google Scholar

Lempertienė Lara, Mozė Montefiore Vilniuje, „Krantai”, 2012, nr 4, s. 62–65.
Google Scholar

Lietuvos dailininkų žodynas, t. 2: 1795–1918, sud. Jolanta Širkaitė, Vilnius 2012.
Google Scholar

Michalczyk Zbigniew, Album narodowy w pozytywistycznej Warszawie. Zbiór graficzny Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, w: Archiwa wizualne dziedzictwa kulturowego. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, t. 2, red. Ewa Manikowska, Piotr Jacek Jamski, Warszawa 2014, s. 175-198.
Google Scholar

Mizerniuk-Rotkiewicz Natalia, Muzeum Starożytności w Wilnie. Historia i rekonstrukcja zbiorów malarstwa i grafiki, Warszawa–Toruń 2016.
Google Scholar

Paknys Mindaugas, Eustachijus Tiškevičius – Lietuvos vienuolijų tyrėjas, w: Eustachijus Tiškevičius – darbai ir kontekstai, sud. Žygintas Bučys, Reda Griškaitė, Vilnius 2014, s. 131–143.
Google Scholar

Piramidowicz Dorota, Kościół p.w. Bożego Ciała i klasztor Kanoników Regularnych Laterańskich w Krzemienicy, w: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczpospolitej, cz. 2: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa nowogrodzkiego, red. Maria Kałamajska-Saeed, t. 2, Kraków 2006, s. 23–66.
Google Scholar

Polanowska Jolanta, Wileńska Galeria Obrazów Sławnych Polaków Józefa Bogusławskiego (1788?–1820), „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 73, 2012, nr 4, s. 45–66.
Google Scholar

Sulimczyk [Uziębło Lucjan], Zabytki kościoła Św. Kazimierza, „Kurier Nowogródzki”, 1933, nr 199, s. 2–3.
Google Scholar

Šabasevičius Helmutas, Pasaulis, mokykla, gyvenimas, šventovė... XIX a, vidurio Lietuvos scenografija, „Darbai ir dienos”, t. 39, 2004, nr 39, s. 131–139. DOI: https://doi.org/10.7220/2335-8769.39.9
Google Scholar

Tyszkiewicz Eustachy, Badania archeologiczne nad zabytkami przedmiotów sztuki, rzemiosł it. d. w dawnej Litwie i Rusi Litewskiej, Wilno 1849.
Google Scholar

Tyszkiewicz Eustachy, Badania archeologiczne nad zabytkami przedmiotów sztuk i rzemiosł i t. d. w dawnej Litwie i Rusi Litewskiej (z tablicami rycin na kamieniu rżniętemi), Wilno 1850.
Google Scholar

Tyszkiewicz Eustachy, Groby rodziny Tyszkiewiczów, Warszawa 1873.
Google Scholar

Tyszkiewicz Eustachy, Rzut oka na źrzódła archeologii krajowej, czyli opisanie zabytków niektórych starożytności odkrytych w zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego, Wilno 1842.
Google Scholar

Tyszkiewicz Eustachy, Wiadomość historyczna o zgromadzeniach i fundacjach męskich i żeńskich rzymsko-katolickich klasztorów w diecezji wileńskiej, Wilno 1857.
Google Scholar

Tyszkiewicz Konstanty, Wilija i jej brzegi pod względem hydrograicznym, archeologicznym i etnograicznym, Drezno 1871.
Google Scholar

Uziębło Lucjan, Możnowładcy i sierota, „Kurier Wileński”, 1909, nr 218, s. 2.
Google Scholar