Neurodydaktyka dla tyflopedagogiki – zachwyt czy ostrożna inspiracja? Opisowo-krytyczna analiza źródeł

Małgorzata Paplińska

doi:10.21697/fp.2022.1.13

Published: 2022-10-17

Vol. 12 No. 1 (2022)

Neurodidactics for education and rehabilitation of the blind and visually impaired – admiration or careful inspiration

Małgorzata Paplińska

Pedagogical Forum

Section: Topic

https://doi.org/10.21697/fp.2022.1.13

Abstract

Rozwój neuronauki, próbującej wyjaśnić funkcjonowanie poznawcze człowieka w oparciu o prawidłowości działania mózgu sprawił, że obszarem zainteresowań badawczych stała się plastyczność mózgu, także osób z niepełnosprawnością wzroku. W artykule przedstawiono zaledwie wycinek badań z zakresu neurobiologii, które dotyczą czytania dotykowego pisma Braille’a oraz orientacji przestrzennej i mobilności osób z niepełnosprawnością wzroku. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie czy i w jakim zakresie tyflopedagogika może lub powinna korzystać z neurodydaktyki, w kontekście metod, strategii nauczania i uczenia się oraz sposobów wspierających samodzielność osób niewidomych i słabowidzących?

Most read articles by the same author(s)

Małgorzata Paplińska, The blind as a recipients of art - social, educational and rehabilitational meaning of audio description in the theatre for people with visual impairement , Pedagogical Forum: Vol. 6 No. 1 (2016)

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Paplińska, M. (2022). Neurodidactics for education and rehabilitation of the blind and visually impaired – admiration or careful inspiration. Pedagogical Forum, 12(1), 199–211. https://doi.org/10.21697/fp.2022.1.13

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

References

Amedi A., Merabet L. B., Bermpohl F., Pascual-Leone A. (2005). The occipital cortex in the blind: Lessons about plasticity and vision. „Current Directions in Psychological Science”, 14(6), p. 306–311. DOI: https://doi.org/10.1111/j.0963-7214.2005.00387.x
Google Scholar

Arbel R, Heimler B, Amedi A (2020) The sound of reading: Color-to-timbre substitution boosts reading performance via OVAL, a novel auditory orthography optimized for visual-to-auditory mapping. „PLoS ONE” 15 (11): e0242619. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0242619
Google Scholar

Bola Ł., Siuda-Krzywicka K., Paplińska M., Sumera E., Hańczur P., Szwed M. (2016). Braille in the Sighted: Teaching Tactile Reading to Sighted Adults. „PLOS ONE”, 11(5), p. 1-13. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0155394
Google Scholar

Bola Ł., Matuszewski J., Szczepanik M., Droździel D., Sliwinska M. W., Paplińska M., Jednoróg K., Szwed M., Marchewka A. (2019). Functional hierarchy for tactile processing in the visual cortex of sighted adults. „NeuroImage”, 202, 116084. DOI: https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2019.116084
Google Scholar

Buchs G., Heimler B., Amedi A. (2019). The Effect of Irrelevant Environmental Noise on the Performance of Visual-to-Auditory Sensory Substitution Devices Used by Blind Adults. „Multisensory Research” 32 (2019) 87–109. DOI: https://doi.org/10.1163/22134808-20181327
Google Scholar

Chebat DR., Heimler B., Hofsetter S., Amedi A. (2018) The Implications of Brain Plasticity and Task Selectivity for Visual Rehabilitation of Blind and Visually Impaired Individuals. In: Habas C. (eds) The Neuroimaging of Brain Diseases. Contemporary Clinical Neuroscience. Springer, Cham. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-78926-2_13
Google Scholar

Chojak M. (2020) Neuropedagogika wśród dyscyplin naukowych – próba doprecyzowania nazewnictwa. „Studia Edukacyjne” nr 56, 2020, s. 369-384. DOI: https://doi.org/10.14746/se.2020.56.20
Google Scholar

Grabowska A. (2008) Kinezjologia edukacyjna w świetle najnowszej wiedzy o mózgu. W: K. Korab (red.) Kinezjologia edukacyjna: nauka pseudonauka czy manipulacja? Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Google Scholar

Głodkowska J. (2020) Dydaktyka specjalna – idee i ich urzeczywistnianie w edukacji. W: J. Głodkowska (red.) Dydaktyka specjalna. W horyzoncie znaczeń, koncepcji i praktyki pedagogicznej. Tom 1. (17-37) Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej i. Marii Grzegorzewskiej
Google Scholar

Jolles J., Jolles D.D (2021) On Neuroeducation: Why and How to Improve Neuroscientific Literacy in Educational Professionals. „Front. Psychol.” 12:752151 DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.752151
Google Scholar

Klus-Stańska, D. (2010). Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Google Scholar

Klus-Stańska, D. (2018). Paradygmaty dydaktyki: myśleć teorią o praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Krause A. (2019). Paradygmaty dydaktyki i ich implikacje dla pedagogiki specjalnej – odsłona pierwsza. „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej” Nr 33, s 11-26. DOI: https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.001.10476
Google Scholar

Kuczyńska-Kwapisz J. (2017). Życie osób z niepełnosprawnością wzroku w zmieniającej się Polsce. W: K. Czerwińska, K. Miler-Zdanowska (red.) Tyflopedagogika wobec różnorodności współczesnych wyzwań edukacyjno-rehabilitacyjnych. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, (s. 24-41).
Google Scholar

Kuczyńska-Kwapisz J., Śmiechowska-Petrovskij E. (2017). Orientacja przestrzenna i poruszanie się osób z niepełnosprawnością narządu wzroku. Współczesne techniki, narzędzia i strategie nauczania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Google Scholar

Matuszewski J., Kossowski B., Bola Ł., Banaszkiewicz A., Paplińska M., Gyger L., Kherif F., Szwed M., Frackowiak R., Jednoróg K. (2021) Brain plasticity dynamics during tactile Braille learning in sighted subjects: Multicontrast MRI approach, „NeuroImage”, vol. 227, nr February, 2021, s. 1-13 DOI: https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2020.117613
Google Scholar

Miler-Zdanowska K. (2015), Czynniki warunkujące nauczanie orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się osób z niepełnosprawnością wzroku. [w:] K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz- Krutak, (red.), Tyflopedagogika wobec współczesnych przemian przestrzeni edukacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Miler-Zdanowska K. (2019) Echolocation, as a method supporting spatial orientation and independent movement of people with visual impairment. „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej", nr 25, s. 353-371 DOI: https://doi.org/10.14746/ikps.2019.25.15
Google Scholar

Molendowska M., Matuszewski J., Kossowski B., Bola Ł., Banaszkiewicz A., Paplińska M., Jednoróg K. Dragański B., Marchewka, A. (2021). Temporal Dynamics of Brain White Matter Plasticity in Sighted Subjects during Tactile Braille Learning: A Longitudinal Diffusion Tensor Imaging Study. „Journal of Neuroscience”, 41(33), p. 7076–7085. DOI: https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.2242-20.2021
Google Scholar

Paplińska, M. (2015). Cyfrowy tubylec czy brajlowski analfabeta? O kryzysie umiejętności czytania dotykowego. W: K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz-Krutak (red.) Tyflopedagogika wobec współczesnej przestrzeni edukacyjno-rehabilitacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Paplińska M. (2016), Pismo Braille’a wobec wyzwań współczesnej komunikacji osób niewidomych – komunikat z badań. W: M. Paplińska (red.), Pismo Braille’a. Z tradycją w nowoczesność. Warszawa: Fundacja Polskich Niewidomych „Trakt”.
Google Scholar

Paplińska M. (2020). Czytać czy nie czytać. Opinie i preferencje niewidomych adolescentów na temat pisma Braille’a – badania pilotażowe. W: J. Kuczyńska-Kwapisz, M. Dycht, E. Śmiechowska-Petrovskij (red.) Kluczowe zagadnienia tyflopedagogiki i nauk pokrewnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”
Google Scholar

Pawlak B. (2020). Mózg, umysł i edukacja – znaleźliśmy drogę, czy błądzimy po bezdrożach? „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo” nr 2(48), s. 59–68.
Google Scholar

Rinaldi, L., Ciricugno, A., Merabet, L. B., Vecchi, T., & Cattaneo, Z. (2020). The Effect of Blindness on Spatial Asymmetries. „Brain Sciences”, 10(10). DOI: https://doi.org/10.3390/brainsci10100662
Google Scholar

Sadato, N., Okada, T., Honda, M., & Yonekura, Y. (2002). Critical period for cross modal plasticity in blind humans: a functional MRI study. „NeuroImage”, 16(2), p. 389–400. DOI: https://doi.org/10.1006/nimg.2002.1111
Google Scholar

Siuda-Krzywicka K., Bola Ł., Paplińska M., Sumera E., Jednoróg K., Marchewka A., Śliwińska M. W., Amedi A., Szwed M. (2016). Massive cortical reorganization in sighted Braille readers. „eLife”, 5, e10762. DOI: https://doi.org/10.7554/eLife.10762
Google Scholar

Śliwerski B. (2012). Pedagogika jako nauka bez kompleksów, „Rocznik Lubuski” Tom 38, cz. 2, s. 15-29.
Google Scholar

Tobin MJ, Hill EW (2015). Is literacy for blind people under threat? Does braille have a future? „British Journal of Visual Impairment” 33(3), p. 239-250. DOI: https://doi.org/10.1177/0264619615591866
Google Scholar

Vetter P., Bola L., Reich L., Bennett M., Muckli L., Amedi A. (2020). Decoding natural sounds in early “visual” cortex of congenitally blind individuals. „Current Biology” 30, p. 3039–3044. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cub.2020.05.071
Google Scholar

Walkiewicz-Krutak M. (2019). Aktywna i pasywna echolokacja jako element percepcji słuchowej i orientacji przestrzennej osób niewidomych. „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej”, Nr 34, s. 11-25. DOI: https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.015.11844
Google Scholar

Wałachowska M. (2020). Dydaktyka specjalna – interdyscyplinarne związki z neurodydaktyką i psychodydaktyką. W: J. Głodkowska (red.) Dydaktyka specjalna. W horyzoncie znaczeń, koncepcji i praktyki pedagogicznej. Tom 1. (94-114) Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Zielińska J. (2013) Wykorzystanie metod badania pracy mózgu w ocenie skuteczności działań diagnostycznych i rehabilitacyjnych. „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej” Nr 11/2013, s. 23-34.
Google Scholar