KAMIENIE MILOWE W KARIERZE ZAWODOWEJ – RAPORT Z BADAŃ DOJRZAŁYCH NAUCZYCIELEK

Elżbieta Strutyńska-Laskus

doi:10.21697/fp.2023.1.11

Opublikowane: 2023-09-01

Tom 13 Nr 1 (2023)

KAMIENIE MILOWE W KARIERZE ZAWODOWEJ – RAPORT Z BADAŃ DOJRZAŁYCH NAUCZYCIELEK

Elżbieta Strutyńska-Laskus

Forum Pedagogiczne

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/fp.2023.1.11

Abstrakt

W artykule podejmuję wątek znaczenia kamieni milowych w przebiegu karier widziany z perspektywy nauczycieli z długim stażem pracy. Przez kamienie milowe rozumiem emocjonalnie znaczące punkty zwrotne związane z jakimś szczególnie ważnym dla nauczyciela wydarzeniem wyraźnie oddzielające jedną fazę kariery od kolejnej. Te znaczące wydarzenia prowadzą do zmian w podejściu do wykonywania pracy zawodowej nauczyciela.

Podstawą zaprezentowanych analiz jest 14 indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) z nauczycielkami, które mają wieloletni staż pracy w szkole (minimum 20 lat) i ukończony 50 rok życia. W badaniach zastosowałam analizę tematyczną, której celem jest identyfikacja powtarzających się wątków tematycznych w wypowiedziach nauczycielek, a dotyczących znaczących emocjonalnie punktów zwrotnych, których skutki dla przebiegu karier mogą być korzystne (pozytywne) i/lub niekorzystne (negatywne). Dane kodowałam w ramach podejścia indukcyjnego. Jakościową analizę danych przeprowadziłam z wykorzystaniem programu MAXQDA 2020.

Na podstawie treści zgromadzonego materiału wyłoniłam dwie kategorie wątków tematycznych prowadzących do zmian w funkcjonowaniu zawodowym nauczycielek biorących udział w badaniu. Pierwsza z nich wskazuje na rolę wydarzeń znaczących emocjonalnie niezaplanowanych i niezależnych od nauczyciela, które są następstwem okoliczności zewnętrznych obiektywnych lub subiektywnych. Druga – dotyczy wydarzeń/działań znaczących emocjonalnie zaplanowanych i zależnych od nauczyciela, które są związane z czynnikami wewnętrznymi.

Z badań wyłania się obraz „pozytywnych” i „negatywnych” kamieni milowych mających znaczenie dla funkcjonowania w roli nauczyciela. Znajomość szczególnie tych drugich może przyczynić się do przeciwdziałania negatywnym emocjom towarzyszącym codziennej pracy nauczyciela, w tym wypaleniu zawodowemu.

Słowa kluczowe:

kamienie milowe, dojrzały nauczyciel, kariera zawodowa

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Strutyńska-Laskus, E. (2023). KAMIENIE MILOWE W KARIERZE ZAWODOWEJ – RAPORT Z BADAŃ DOJRZAŁYCH NAUCZYCIELEK. Forum Pedagogiczne, 13(1), 151–167. https://doi.org/10.21697/fp.2023.1.11

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Admiraal, W., Veldman, L., Mainhard, T.van Tartwijk, J. (2019). A typology of veteran teachers’ job satisfaction: their relationships with their students and the nature of their work. Social Psychology of Education, 22, 337–355.
Bauman Z. (2000). Ponowoczesność jako źródło cierpień. Warszawa: Sic!.
Bauman Z. (2005). Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Braun V., Clarke V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101.
Day C. (2008). Od teorii do praktyki. Rozwój zawodowy nauczyciela. Gdańsk: GWP.
Day C., Gu Q. (2009). Veteran teachers: Commitment, resilience and quality retention. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 15(4), 441–457.
Day C., Stobart G., Sammons P., Kington A., Gu Q., Smees R., Mujtaba T., (2006). Variations in teachers’ work, lives and effectiveness. DfES Research Report 743. London, Department for Education and Skills.
Dróżka W. (2017). Wartości oraz cele życiowe i zawodowe nauczycieli. Pokolenia z lat 1989/1990; 2014/2015. Kielce: Wydawnictwo Naukowe UJK.
Dróżka W. (2008). Generacja wielkiej zmiany. Studium autobiografii średniego pokolenia nauczycieli polskich 2004. Kielce: Uniwersytet Humanistyczno-Pedagogiczny.
Eurostat (2021). Demographic balances and indicators by type of projection. https://appsso. eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do [dostęp: 12.02.2022].
GUS (2021). Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2020/2021. Warszawa, Gdańsk: Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Gdańsku. https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5488/1/16/1/oswiata_i_wychowanie_2020_2021.pdf [dostęp: 25.05.2022].
Hargreaves A. (2005). Educational change takes ages: Life, career and generational factors in teachers’ emotional responses to educational change. Teaching and Teacher Education, 21, 967-983.
Huberman M. (1993). The lives of teachers. London: Cassell.
Jankowski D. (2012). Edukacja i autoedukacja. Toruń: Wyd. Adam Marszałek.
Kędzierska H. (2012). Kariery zawodowe nauczycieli. Konteksty - wzory - pola dyskurs. Toruń: Wyd. Adam Marszałek.
Konarzewski, K. (2000). Jak uprawiać badania oświatowe. Metodologia praktyczna. Warszawa: WSiP.
Kuryś-Sznycel, K., Błachnio, A. (2020). Krytyczne wydarzenia życiowe i ich znaczenie w biografiach seniorów. Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 1(10), 114-136.
Kwiatkowska H. (2008). Pedeutologia. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Lortie D.C. (1975). Schoolteacher: A sociological study. Chicago, IL: University of Chicago Press.
Lowe, G., Gray, Ch., Prout, P., Jefferson, S., Shaw, T. (2019). Positive veteran teachers: Who are they, and where are they to be found? Issues in Educational Research, 29(3), 823- 840.
Łukasik J.M. (2015). Edukacja nauczyciela refleksyjnego przez zdarzenia krytyczne. W: S. Kowal, M. Mądry-Kupiec (red.), Przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela. W stronę edukacji spersonalizowanej (s. 43–57). Kraków: Wydawnictwo internetowe e-bookowo.
Męczkowska-Christiansen A. (2010). Neoliberalizm i edukacja ku nieodpowiedzialności. W: M. Szczepska-Pustkowska, M. Lewartowska-Zychowicz, A. Kożyczkowska (red.), Przestrzenie teraźniejszości i ich społeczno-edukacyjne sensy (s. 79–95). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
NIK (2021). Informacja o wynikach kontroli. Organizacja pracy nauczycieli w szkołach publicznych. Warszawa: Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa.
OECD (2018). Education at a Glance 2018: OECD Indicators. OECD Publishing. https://doi. org/10.1787/19991487
OECD (2021). Education at a Glance 2021: OECD Indicators. OECD Publishing, Paris. https:// doi.org/10.1787/b35a14e5-en
Ricca, B.P. (2014). Milestones, Touchstones and Just Plain Stones, Complicity: An International Journal of Complexity and Education, 11(1), 1-4.
Rutkowiak J. (2007). Jednostka w projekcie ponowoczesnej formuły duchowości a neoliberalne upolitycznienie edukacji. W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Edukacja, moralność, sfera publiczna (s. 101–116). Lublin: Oficyna Wydawnicza „Verba”.
Sęk, H. (1991). Procesy twórczego zmagania się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi a zdrowie psychiczne. W: H. Sęk (red.), Twórczość i kompetencje życiowe a zdrowie psychiczne (30-41). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Szempruch J. (2013). Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
Śliwerski B. (2001). Program wychowawczy szkoły. Warszawa: WSiP.
Śliwerski B. (2020). (Kontr-)rewolucja oświatowa. Studium z polityki prawicowych reform edukacyjnych. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Śliwerski, B. (2010). Nauczyciel jako zawód. W: H. Kwiatkowska (red.), Nauczyciel. Znaczenia i dylematy profesji (s. 9–28). „Studia Pedagogiczne”, LXIII. Radom: KNP PAN.
Veldman I., Van Tartwijk J., Brekelmans M., Wubbels T. (2013). Job satisfaction and teacher- -student relationships across the teaching career: Four case studies. Teaching and Teacher Education, 32, 55–65.
Zalewska A. (2008). Konflikty praca-rodzina – ich uwarunkowania i konsekwencje. Pomiar konfliktów. W: L. Golińska, R. Dudek (red.). Rodzina i praca z perspektywy wyzwań i zagrożeń (s. 403-418). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zych, A.A. (2010). Leksykon gerontologii. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. Google Scholar