Tropowane „Gloria” z mszy „De Beata Virgine” w Mszale Jagiellonów z Jasnej Góry. Przyczynek do badań śpiewów postgregoriańskich

Piotr Wiśniewski

doi:10.21852/sem.2016.2.12

Opublikowane: 2022-12-16

Tom 37 Nr 2 (2016)

Tropowane „Gloria” z mszy „De Beata Virgine” w Mszale Jagiellonów z Jasnej Góry. Przyczynek do badań śpiewów postgregoriańskich

Piotr Wiśniewski

Seminare. Poszukiwania naukowe

Dział: Z problematyki historycznej

https://doi.org/10.21852/sem.2016.2.12

Abstrakt

Studium ksiąg liturgiczno-muzycznych dowodzi, iż klasycznego repertuaru gregoriańskiego ważne miejsce zajmują śpiewy postgregoriańskie, a wśród nich m.in. tropy, stanowiące dodatki tekstowe i melodyczne do kompozycji oryginalnych. Podjęte w artykule zagadnienie dotyczy jednego z tego rodzaju śpiewów, zawartego w Missale Paulinorum z początku XVI w. Notuje go hymn Gloria z mszy De Beata Virgine. Jego tropowanie polega na rozbudowaniu oryginalnego tekstu o sześć krótkich fraz. Obecność tego tropu w Mszale Jagiellonów potwierdza jednak fakt, iż tzw. Gloria maryjne było niezwykle popularne. Mimo, iż spotkało się ono ze zdecydowanym zakazem stosowania w liturgii, to jednak jeszcze przez długi czas po Soborze Trydenckim przypominano, iż w święta Matki Bożej nie wolno posługiwać się Gloria maryjnym, tylko przyjętym przez liturgię rzymską. Tego typu średniowieczna monodia stanowi niezbity dowód na to, iż w każdej epoce istniała silna potrzeba tworzenia nowych śpiewów na użytek konkretnej liturgii. Dzięki tego rodzaju twórczości można jednak dziś odtworzyć po części obraz tego, co wykonywano w liturgii późnego średniowiecza, czy jeszcze w następnych wiekach. Mszał Jagiellonów jest w tym zakresie ważnym źródłem wiedzy.

Słowa kluczowe:

tropy, chorał gregoriański, śpiewy postgregoriańskie

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wiśniewski , P. (2022). Tropowane „Gloria” z mszy „De Beata Virgine” w Mszale Jagiellonów z Jasnej Góry. Przyczynek do badań śpiewów postgregoriańskich . Seminare. Poszukiwania Naukowe, 37(2), 155–162. https://doi.org/10.21852/sem.2016.2.12

Cited by / Share

Bibliografia

Blume Clemens. 1905. „Tropi graduales. Tropen des Missale im Mittelalter“. Analecta Hymnica Medii Aevi, (47).
Google Scholar

Bodzioch Beata. 2005. Antyfonarze Andrzeja Piotrkowczyka z lat 1600-1645 jako przekaz polskich tradycji liturgiczno-muzycznych na przykładzie oficjów rymowanych (Studium źródłoznawczo-muzykologiczne). Lublin: mps pracy dokt. w Arch. KUL.
Google Scholar

Caridad Eva Castro. 1991. Tropos y troparios hispanicos. Santiago de Compostela: Servicio de Publicacións e Intercambio Científico.
Google Scholar

Corbin Solange, Pikulik Jerzy. 1966. Inno - sequenza - tropo. Torino.
Google Scholar

Długosz Tadeusz. 1951. „Gloria Maryjne”. Ruch Biblijny i Liturgiczny (4): 127-128.
Google Scholar

Handschin Jacques. 1954. “Trope, sequence and conductus”. W Early medieval music up to 1300, 128-174. London.
Google Scholar

Hiley David. 2003. “Chorał gregoriański i neogregoriański. Zmiany stylistyczne w śpiewach oficjów ku czci średniowiecznych świętych”, Muzyka 48(2): 3-15.
Google Scholar

Kubieniec Jakub. 2012. Średniowieczne rękopisy liturgiczne z archiwum jasnogórskiego. W Liturgia w klasztorach paulińskich w Polsce. Źródła i początki, 135-149. Opole: Musica Claromontana – Studia 1.
Google Scholar

Maciejewski T., Kultura muzyczna cystersów w Polsce od średniowiecza po barok, w: Dzieje, kultura artystyczna i umysłowa polskich cystersów od średniowiecza do końca XVIII wieku, red. J. Strzelczyk, Kraków 1994, s. 504-512.
Google Scholar

Michałowska Teresa. 2002. Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Moszyński Leszek. 2008. „Doxologia maior (Gloria in excelsis Deo) w dwóch najstarszych drukowanych mszałach chorwackich głagolaszy (1483 i 1494) wobec cyrylometodejskiego przekładu psałterza synajskiego, mszału serbskiego i postanowień Soboru Trydenckiego (1545-1563)”, Slovo 56-57 (2006-07): 363-377.
Google Scholar

Nadolski Bogusław. 2006. Leksykon Liturgii. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
Google Scholar

Norel Jerzy. 2007. Graduał franciszkański z Płocka. Studium źródłoznawcze. Kraków: Ośrodek Studiów Franciszkańskich.
Google Scholar

Nowowiejski Antoni J. 1993. Wykład Liturgii Kościoła Katolickiego, część 1, tom 5. Msza Święta. Płock: Instytut Summorum Pontificum.
Google Scholar

Pawlak Ireneusz. 2008. „Chorał gregoriański – śpiew muzealny czy aktualny?” Liturgia Sacra 14 (1): 83-105.
Google Scholar

Pawlak Ireneusz. 2013. “Tridentinum i Vaticanum II – dawa etapy rozwoju muzyki liturgicznej w Polsce (Tridentinum and vaticanum II – the two stages in the development of liturgical music in Poland)”. W Ks. Ireneusz Pawlak. De musica sacra in Polonia. Questiones selectae, tom 2, 291-305. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej BIBLOS.
Google Scholar

Pikulik Jerzy. 1971. „Franciszkańskie Ordinarium Missae w średniowiecznej Polsce”. Studia Theologica Varsaviensia 10(2): 111-130.
Google Scholar

Pikulik Jerzy. 1974. Indeks sekwencji w polskich rękopisach muzycznych. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Google Scholar

Pikulik Jerzy. 1974. Sekwencje zespołu rękopisów tarnowskich. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Google Scholar

Pośpiech Remigiusz. 2013. Wprowadzenie. W Mszał Jagiellonów z Jasnej Góry. Wydanie fototypiczne, V-VIII. Opole-Częstochowa: Musica Claromontana – Studia 2.
Google Scholar

Praβl Franz K. 2005. „Choralquellen steirischer Zisterzienserklöster“, Zisterziensisches Schreiben im Mittelalter – Das Skriptorium der Reiner Mönche (71): 337-351.
Google Scholar

Robertson Anne W. 1991. The Service-Books of the Royal Abbey of Saint-Denis. Images of Ritual and Music in the Middle Ages. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Sczaniecki Paweł. 1962. Służba Boża w dawnej Polsce, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
Google Scholar

Wagner Peter. 19122. Einführung in die gregorianischen Melodien, tom 2, Neumenkunde. Leipzig: Breitkopf & Härtel.
Google Scholar

Wagner Peter. 1921. Einführung in die gregorianischen Melodien, t. 3, Gregorianische Formenlehre. Leipzig: Breitkopf & Härtel.
Google Scholar

Wiśniewski Piotr. 2006. Oficjum rymowane o św. Zygmuncie w antyfonarzach płockich z przełomu XV/XVI wieku. Studium historyczno-muzykologiczne. Lublin: Wydawnictwo POLIHYMNIA.
Google Scholar

Wiśniewski Piotr. 2010. Śpiewy późnośredniowieczne w antyfonarzach płockich z XV/XVI wieku na podstawie responsoriów Matutinum. Lublin: Wydawnictwo POLIHYMNIA.
Google Scholar

Woronczak Jerzy. 1964. Tropy i sekwencje. W Poetyka, dział III, Wersyfikacja, tom 6, Strofika. Wrocław.
Google Scholar