Abstrakt

Rosnące od III w. znaczenie wody chrzcielnej, podkreślane w ceremonii jej poświęcenia olejami świętymi (benedictio fontis), która miała miejsce we wczesnym średniowieczu oraz w ceremoniach karolińskich, rozwinęło postrzeganie wody chrzcielnej jako res sacra, świętego kategorii przedmiotów, zamieniając ją w wyjątkową materię. Jego obecność w chrzcielnicy wpłynęła na kształtowanie się kształtu i dekoracji naczynia chrzcielnego, przede wszystkim poprzez kompozycyjne wyeksponowanie misy wyraźnie dominującej nad cokołem. Świętość i uświęcająca moc materii Sakramentu została ukazana w dekoracji misy chrzcielnicy. W średniowieczu sakramentalna materia wody chrzcielnej była wykorzystywana w praktykach czarnoksięskich związanych z tzw. magią wizerunkową (invultuatio). W celu wzmocnienia mocy magicznej i utożsamienia się z adresatami magii, przedstawiające ich woskowe figurki poddawano obrzędowi czarodziejstwa Chrzest nadano imię osoby, do której skierowany był rytuał magiczny. W rezultacie z kościołów kradziono wodę chrzcielną wraz z konsekrowanym olejem krzyżma i olejem katechumenów. Te świętokradzkie praktyki skłoniły Kościół do wydania nakazu zamykania chrzcielnic (subclave), co skutkowało różnymi formami uniemożliwiania dostępu do chrzcielnicy: od prostych wieczek wzmacnianych metalowymi okuciami, aż po efektowne stożkowe, z czasem coraz bardziej artystyczne. Problem zabezpieczania czcionek pozostawał otwarty także w okresie potrydenckim. Wydany w 1614 r. Rituale Romanum nakazał zamknąć chrzcielnice i odgrodzić je zamykaną balustradą.