Abstrakt

Marian Sawa (1937-2005), kompozytor, organista, improwizator i pedagog, znany był przede wszystkim z bogatej twórczości organowej (ponad 200 utworów na organy solo, w tym pięć koncertów organowych) oraz z muzyki chóralnej (kilka-dziesiąt utworów) i wokalno-instrumentalnej o tematyce religijnej. Najbardziej znane są: Droga Krzyżowa, Missa claromontana oraz utwory organowe, m.in. Witraże, Ecce lignum crucis, Hymnus in honorem sancti Petri et Pauli. Na tym tle twórczość fortepianowa przedstawia się skromnie, co nie znaczy marginesowo. Jest jednak mniej znana i rzadziej wykonywana niż muzyka organowa. Twórczość ta obejmuje kilkanaście zróżnicowanych gatunkowo i stylistycznie utworów. Najwcześniejsze z nich, pisane przez Sawę na studiach kom-pozytorskich w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, obejmują 4 etiudy, cykl Wariacji oraz Preludium i fugę – utrzymane w stylistyce neoklasycznej (1966-67). W etiudach poruszył zróżnicowane problemy techniki gry (m.in. technika dwudźwięków i technika oktawowa). Nieco późniejsza Toccata (1970) i Prelud stylizowany (1975) kontynuują w pewnym stopniu tę stylistykę. W Toccacie dostrzec można cechy typowe dla gatunku, jak motoryka przebiegu, ruchliwość, repetycje dźwięków (podobne efekty spotykamy w toccatach m.in. Bolesława Woytowicza i Sławomira Czarneckiego). Najciekawsze fortepianowe utwory Sawy powstały po roku 1980 i w latach 90., w tym Scherzino (1983) i 4 mazurki (1993/94), należące do najczęściej wykonywanych. Ponadto Sawa skomponował utwory swobodnie nawiązujące do formy sonatowej: Sonatę Ha-Fis na instrumenty klawiszowe (1995, tytuł wskazuje na dwa pierwsze dźwięki utworu), Sonatinę na klawesyn, fortepian lub organy (1995) oraz opracowania kolęd polskich. Jednym z bardziej popisowych dzieł jest Fuga-Bolero na dwa fortepiany (1996), będąca autorskim opracowaniem pierwotnej, bardzo popularnej wersji organowej. W muzyce fortepianowej Sawy można wyróżnić trzy idiomy: taneczno-ludowy, motoryczno-toccatowy oraz sakralny. Pierwszy manifestuje się stosowaniem form tanecznych znanych z polskiego folkloru (mazurki, oberki, krako-wiak) i częstym użyciem np. rytmu mazura czy kwint burdonowych. Idiom motoryczno-toccatowy wiąże się z figuracyjną fakturą, wirtuozerią, ruchliwością i w większości utworów (także tych z lat 90.) nasuwa skojarzenia ze stylistyką neo-klasyczną. Idiom sakralny przejawia się stosowaniem cytatów pieśni kościelnych (np. w III Mazurku, 1993, z polskiej pieśni kościelnej do św. Józefa; w 3 elegiach, 1995, oparcie całego materiału na piosence religijnej Ja wiem, w kogo ja wierzę), jak również zastosowaniem określonego nastroju przywołującego aurę muzyki duchowej. W tym nurcie sytuują się także opracowania kolęd polskich (4 kolędy na fortepian na cztery ręce, 2003; Kolędowe granie, 2004).