Abstrakt

Interpretacja wiedzy pochodzi z kodeksu XI Nag Hammadi, odkrytego w 1945 roku i jest to opis dokonany przez samych gnostyków. Dzięki tym odkryciom mamy możliwość poznania zasad rządzących tymi społecznościami przez pryzmat relacji między ich członkami. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, jak silne były związki społeczności Nag Hammadi z chrześcijaństwem i gnozą. Dzieło pisane uznawane jest za grupę tekstów gnostyckich o charakterze filozoficzno-religijnym. W Interpretacji wiedzy pojawiają się kluczowe dla sekty walentynian słowa kluczowe, takie jak: pleroma, aeon. Interpretacja wiedzy przedstawia jakby chrześcijaństwo było pod wpływem gnostycyzmu. Nie jesteśmy jednak w stanie jednoznacznie określić, czy jest to homilia z dominującym odniesieniem do chrześcijaństwa czy gnostycyzmu, gdyż oba te elementy wzajemnie się przeplatają, tworząc ogólny, dość pozytywny obraz. Ponieważ cały tekst nie przetrwał do naszych czasów, nie można mieć pewności co do charakteru zawartej w nim teologii. Niemniej jednak staraliśmy się dokładniej określić zachowane fragmenty. Na czym zatem polega specyfika obrazu, który wyłania się po analizie Interpretacji wiedzy? Gnoza jest czymś naturalnym zarówno dla samego autora, jak i dla społeczności, do której się zwraca. Jednocześnie nie ma pogardy dla chrześcijaństwa. Wręcz przeciwnie – to istnienie dwóch doktryn obok siebie, ich wzajemne przeplatanie się, bez negatywnych odczuć – właśnie na podstawie przedstawionych relacji. Stąd wynikają trudności w określeniu charakteru tej pracy. Wszystko jednak wskazuje na to, że Nag Hammadi jest wspólnotą chrześcijańską, w której pojawił się i kwitł gnostycyzm, zadomowił się na tyle mocno, że stał się naturalną, integralną częścią chrześcijaństwa praktykowanego w Egipcie. Pojawia się również pytanie: na ile wspólnota chrześcijańska, na którą wpływ miał gnostycyzm, jest chrześcijańska, czy można ją tak nazwać? Badacze zarówno niemieccy, brytyjscy, jak i polscy zgodnie przyjmują (choć nie jednomyślnie), że Interpretacja wiedzy jest napisana z perspektywy gnostyckiej.