Abstrakt

Artykuł obejmuje lata 1916-2006, czyli od Dwunastu Etiud op. 33 (1916) do Dwunastu etiud Krzysztofa Baculewskiego (2006). W badanym okresie etiudy fortepianowe napisało wielu kompozytorów polskich. Za najbardziej reprezentatywne uważane są dzieła Szymanowskiego, Witolda Lutosławskiego, Andrzeja Panufnika, Grażyny Bacewicz i Bolesława Woytowicza. W XX wieku i na początku XXI wieku etiuda nie była gatunkiem anachronicznym, o czym świadczy ciągły napływ nowych utworów kompozytorów. Są to zarówno utwory, w których organizacja materiału muzycznego nawiązuje do tradycji, jak i te, które zgłębiają techniki muzyki XX wieku. Nurt neoklasyczny wywarł daleko idący wpływ na charakter i cechy stylistyczne polskich etiud fortepianowych pierwszej połowy XX wieku. Przykładem mogą być utwory Lutosławskiego, Bacewicza, Woytowicza, Szeligowskiego, w pewnym stopniu Panufnika. Etiudy Lutosławskiego i Bacewicz mają niewątpliwie wybitne walory artystyczne. Wchodzą w skład repertuaru koncertowego i należą do najczęściej wykonywanych etiud polskich XX wieku. Etiudy Norberta Mateusza Kuźnika, Andrzeja Hundziaka i Franciszka Woźniaka posługują się technikami typowymi dla nowej muzyki, takimi jak nowy typ zapisu, a zatem należą do grupy awangardowej i postawangardowej. Do tego grona należą także postmodernistyczne Dwie Etiudy Pawła Szymańskiego. Utwór jest dobrym przykładem „sur-konwencjonalności”, stylu charakterystycznego dla muzyki Szymańskiego. Etiudy kompozytorów polskich, zwłaszcza współczesnych, są zbyt rzadko wykorzystywane jako utwory instruktażowe w polskich szkołach muzycznych. Rzadko też pojawiają się w programach recitali. Przyczyn należy upatrywać w braku odpowiedniego przygotowania zarówno uczniów, jak i nauczycieli, a także w niedostatecznej znajomości i zrozumieniu muzyki XX wieku. Wszystko to powoduje niechęć do
zgłębiania tej części polskiego dziedzictwa muzycznego.