Abstrakt

Każda szkoła psychologiczna posiada mniej lub bardziej świadomie przyjętą konkretną antropologiczną koncepcję natury ludzkiej, która leży u podstaw jej podstaw. Wprawdzie koncepcja ta nie zawsze jest otwarcie głoszona przez wyznawców danej szkoły, jednak można rozpoznać elementy antropologiczne właściwe tej szkole, m.in. ukryte założenia lub aksjomaty dotyczące natury ludzkiej. Tak zwane „wolne od założeń” lub w pełni niezależne i obiektywne podejścia psychologiczne nie istnieją, tak jak pozornie nie istnieją „wolne od założeń” tradycje filozoficzne, z którymi są związane. Celem niniejszego artykułu jest nakreślenie koncepcji człowieka w opracowanej przez V. E. Frankla logoterapii, która stanowi – obok analizy indywidualnej A. Adlera i psychoanalizy S. Freuda – trzecią wielką wiedeńską szkołę psychoterapii. Logoterapia to podejście psychologiczne i psychoterapeutyczne, które otwarcie przyznaje się do swoich powiązań z filozofią. W związku z tym antropologiczne podstawy logoterapii są jawnie rozpowszechniane przez jej wyznawców i zainteresowani tą problematyką badacze nie muszą analizować – jak to często jest konieczne w przypadku innych ujęć psychologicznych – jej twierdzeń psychologicznych sensu stricto, aby odkryć milczące założenia i aksjomaty filozoficzne w jego tło. Pierwszym zagadnieniem poruszanym w niniejszym artykule jest polemika logoterapii z redukcjonistycznymi i deterministycznymi  koncepcjami człowieka, będąca wyrazem troski logoterapeuty o uwzględnienie w psychologii i psychoterapii pełnego i niezafałszowanego obrazu natury ludzkiej. Następnie przedstawiono założenia antropologiczne leżące u podstaw logoterapii. Założenia te różnią się od krytykowanych koncepcji redukcjonistycznych tym, że przyznają kluczowe miejsce wymiarowi duchowemu, spajającemu wielowymiarową ludzką egzystencję. Następnie zarysowane zostały zakotwiczone w wymiarze duchowym specyficznie ludzkie zjawiska wolności, odpowiedzialności, dążenia do sensu życia i wartości. Na koniec zarysowano miejsce i znaczenie, jakie logoterapia nadawała ludzkiej potrzebie religii i religijności.