Działalność protopopa zabłudowskiego Nestora Kuźmicza na tle epoki cz. 1

Antoni Mironowicz

doi:10.21697/sc.2022.29.1.11

Published: 2022-10-03

Vol. 29 No. 1 (2022)

The activity of Nestor Kuźmicz, a protopope of Zabłudów, against the background of the epoch (part I)

Antoni Mironowicz

Saeculum Christianum. Historical Writings

Section: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.1.11

Abstract

Nestor Kuzmich has permanently entered the history of the Orthodox Church in the Polish-Lithuanian Commonwealth. The clergyman was one of the initiators of establishing the Zabludov printing house. Thanks to the protection of the Khodkievich and Sapieha families, Nestor Kuzmich became a protopope of Zabludov and Grodno. He was the confessor of Hrehor Chodkiewicz and Paweł Sapieha. In the 1690s, Nestor Kuźmicz participated in councils where important matters of the Orthodox Church were discussed. The synod of 1591 appointed him a reviewer of church books. The appointment of Nestor Kuzmich as a censor of printed books confirms his great competence and broad knowledge in the field of theology and church legislation. On the initiative of Nestor Kuzmich, protopopes were granted the power of staffing parishes and exercising jurisdiction over the clergy.

Keywords:

Nestor Kuzmich, protopop of Zabludov, patriarchal exarch, Orthodox Church

Most read articles by the same author(s)

Antoni Mironowicz, The activity of Nestor Kuźmicz, protopop of Zabłudów, against the background of the epoch (part II) , Saeculum Christianum. Historical Writings: Vol. 29 No. 2 (2022)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Mironowicz, A. (2022). The activity of Nestor Kuźmicz, a protopope of Zabłudów, against the background of the epoch (part I). Saeculum Christianum. Historical Writings, 29(1), 135–152. https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.1.11

Cited by / Share

References

Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu, Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, sygn. 31.
Biblioteka Muzeum Narodowego im. Czartoryskich w Krakowie, rkps. 860.
Lietuvos Mokslų Akademijos Vrublevskių Bibliotekos Rankraščіų Skyrous, Vilnius (Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk, Oddział Rękopisów w Wilnie), f. 21, nr 798; f. 19, nr 52; f. 19, nr 77..
Lietuvos Valstybes Istorijas Archyvas, Vilnius (Litewskie Państwowe Archiwum Historycznym w Wilnie), f. 597, op. 2, nr 91.
Vilniaus universiteto biblioteka, tankraščіų skyrius, Vilnius (Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego w Wilnie, Odział Rękopisów) F4 – A 3901; F4 – A 3901; F58-7, B 1992.

Библиотека Российскoй Академии Наук в Санкт-Петербурге (Biblioteka Rosyjskiej Akademii Nauk w Sankt-Peterburgu), 7.5, 11, nr 22.
Государственный исторический музей, Москва (Państwowe Muzeum Historyczne w Moskwie), Цар. А15.
Націона́льна бібліоте́ка Украї́ни і́мені В. І. Верна́дського, Відділ стародруків та рідкісних видань, в м. Києві (Biblioteka Narodowa Ukrainy im. Władimira Wiernadskiego w Kijowie, Oddział Starodruków i Ksiąg rzadkich), Кирилиця, nr 575; 219p/37.
Российская государственная библиотека в Москве (Rosyjska Biblioteka Państwowa w Moskwie), Собрание E. E. Eгорова, f. 98, nr 39.
Российский государственный историчесий архив, Санкт-Петербург (Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczne w Petersburgu) Канцелярия митрополита греко-униатских церквей в России, f. 823, op. 1, nr 154, 307; f. 823, op. 3, nr 123.
Центральний державний історичний архів України, м. Львів (Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie), f. 9, op. 1, spr. 46.
Центральний державний історичний архів України, м. Київ (Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie), f. 25, op. 1, spr. 8, ark. 149-149 v.
Articuli Constitutionum Bellicarum Magni Ducatus Lituaniae... Illustr. Domino Gregorio Chodkiewicio..., w: A. Gwagnini, Sarmatiae Europeae descriptio, Cracovia 1576.
Księga wizytacji dziekańskiej dekanatu podlaskiego przeze mnie księdza Bazylego Benedykta Guttorskiego dziekana podlaskiego, plebana golniewskiego w roku 1773 miesiąca Novembra dnia 17 iuxta vetus kalendarza sporządzona, opr. J. Maroszek, W. Wilczewski, Białystok 1996.
Mironowicz A., Nieznana wersja wypisu z ksiąg ziemskich grodzieńskich podziału dóbr rodowych po śmierci Aleksandra Chodkiewicza, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 2006, nr 25, s. 202-208.
Prawa i przywileje miasta i dóbr ziemskich Zabłudów XV i XVII w., opr. J. Maroszek, Białystok 1994.
Rękopisy supraskie w zbiorach krajowych i obcych, opr. A. Mironowicz, Białystok 2014.
Strykowius M., Napis na grobie Jaśnie Wielmożnego Pana Grehora Chodkiewicza Pana Wileńskiego, najwyższego Hetmana Wielkiego Księstwa Litewskiego, etc. etc. Goniec Cnothy, W Krakowie 1574; Przedruk: M. Stryjkowski, Kronika Polska, Litewska, Żmudzka i wszystkiej Rusi, t. 2, Warszawa 1846.
Subotnik ili Pominnik monasteru supraskiego, przyg. i wstęp A. Mironowicz, Białystok 2015.
Summariusz dokumentów do dóbr supraskich, przyg. i wstęp A. Mironowicz, Białystok 2009.

Акты, издаваемые комиссиею, высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне, t. 1, Вильна 1865; t. 5, Вильно 1871; t. 8, Вильна 1875; t. 11, Вильна 1882.
Археографический сборник документов, относящихся к истории Северо-Западной Руси, издаваемый при управлении Виленского учебного округа, t. 6, Вильно 1869; t. 9, Вильна 1870.
Духовновное завещание Федора, княза Масалского, котором он оказывает Наревскому монастыру населленую землу с разными угодами, „Литовские Епархиальные Ведомости”, 1867, nr 21, s. 920-922.
Описание документов архива западнорусских униатских митрополитов, t. 1: (1470–1700 гг.), Санкт-Петербург 1897.
„Русская Историческая Библиотека”, Памятники полемической литературы в Западной Руси, t. 19, Примѣчанія, Санкт-Петербург 1903.
Barycz H., Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1935.
Bostla F., Z dziejów malarstwa lwowskiego, „Sprawozdania Komisyi do Badań Historii Sztuki w Polsce”, t. 5, Kraków 1896.
Cyrilske trisky, Vystava z fondu statni knihovny CSR poradana k 400 vyroci umrti Ivana Fjodorova, Praha 1982.
Dobrowolska W., Chodkiewiczowa Zofia z Mieleckich (z Mielca), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 371-373.
Gębarowicz M., Iwan Fedorow i jego działalność w latach 1569-1583 na tle epoki, „Roczniki Biblioteczne”, 13/1969, z. 1-2 (cz. 1), s. 5-95, z. 3-4, (cz. 2), s. 393-481.
Jabłonowski A., Podlasie, t. 6, cz. 2, Warszawa 1909, „Źródła dziejowe”, t. 17, cz. 2.
Jasnowski J., Chodkiewicz Aleksander, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 354-355.
Jasnowski J., Chodkiewicz Jerzy (Jurij), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 369.
Klecha A., Zofia Olelkowiczówna, ostatnia z księżniczek słuckich (1586-1612). Mity i rzeczywistość, Toruń 2019.
Lulewicz H., Sapieha Paweł, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 35, z. 144, Warszawa-Kraków 1994, s. 131-133.
Michaluk D., Dobra i miasteczko Narewka na tle dziejów regionu, Białystok-Narewka 1997.
Mironowicz A., Biblioteka monasteru supraskiego do połowy XVI wieku, w: Studia Polsko-Wschodnie. Polska – Europa Wschodnia: wzajemne wpływy i relacje historyczno-kulturowe, literackie i językowe, Olsztyn 2017, s. 11-24.
Mironowicz A., Biblioteka monasteru supraskiego do połowy XVI wieku, w: Матэрыялы XI Міжнародных кнігазнаўчых чытанняў „Кніжная культура Беларусі XI – пачатку XX ст.”, Мінск, 16-17 красавіка 2015 г., Мінск 2015, s. 64-75.
Mironowicz A., Ewangelizacja „prostą mową” w XVI wieku, Białystok 2012, „Latopisy Akademii Supraskiej” (Język naszej modlitwy: dawniej i dziś), t. 3, red. U. Pawluczuk.
Mironowicz A., Hryń Iwanowicz, nieznany malarz, grawer i drukarz, Białystok 2016.
Mironowicz A., Kościół prawosławny w dawnej Rzeczypospolitej, Białystok 2001.
Mironowicz A., Kultura prawosławna w dawnej Rzeczypospolitej, w: Rzeczpospolita wielu wyznań, red. A. Kaźmierczyk i in., Kraków 2004, s. 409-436.
Mironowicz A., Literatura bizantyjska w Kościele prawosławnym na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI wieku, Велико Tърновo 2011, „Tърновска Книжовна Школа”, Tърновo и идеята за Християнския Универсализъм XII-XV век, t. 9.
Mironowicz A., Monaster Wniebowstąpienia Pańskiego w Puszczy Błudowskiej, Supraśl 2008.
Mironowicz A., Parafia św. Eliasza w Dojlidach do 1939 roku, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 2015, nr 43, s. 103-134.
Mironowicz A., Początki parafii św. Eliasza w Dojlidach. W dobrach Chodkiewiczowskich. W dobrach Radziwiłłowskich. Branickie Dojlidy. Pod patronatem Krusensternów i Rűdigerów. W II Rzeczypospolitej, w: Parafia Świętego Proroka Eliasza w Białymstoku-Dojlidach. 500 lat (1515-2015), Białystok 2015, s. 13-41.
Mironowicz A., Pod opieką św. Antoniego Pieczerskiego, Odrynki 2018.
Mironowicz A., Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku, Białystok 1991.
Mironowicz A., Powstanie zabłudowskiej oficyny wydawniczej na tle sytuacji wyznaniowej w Wielkim Księstwie Litewskim, Warszawa 1990, „Acta Baltico-Slavica”, t. XIX, s. 245-264.
Mironowicz A., Pustelnia O. Archimandryty Gabriela w Odrynkach, wyd. 1, Odrynki 2015.
Mironowicz A., Pustelnia świętych Antoniego i Teodozego Pieczerskich, Odrynki 2011.
Mironowicz A., Szkolnictwo prawosławne na ziemiach białoruskich w XVI-XVIII wieku, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 1994, nr 2, s. 20-34.
Mironowicz M., Szkolnictwo prawosławne na terenie Rzeczypospolitej w II połowie XVI i na początku XVII wieku, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, 2018, nr 49, s. 38-62.
Mironowicz M., Szkoły bractw cerkiewnych na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI-XVIII wieku, Białystok 2019.
Mironowicz A., Związki literackie Kijowa z monasterem supraskim w XVI wieku, „Slavia Orientalis”, 38/1989, nr 3-4, s. 537-542.
Mironowicz A., Związki monasteru supraskiego ze Świętą Górą Athos w XVI wieku, w: Święta Góra Athos w kulturze Europy. Europa w kulturze Athosu, red. M. Kuczyńska, Gniezno 2009, s. 122-134.
Mironowicz A., Życie monastyczne na Podlasiu, Białystok 1999.
Mironowicz A., Życie monastyczne w dawnej Rzeczypospolitej, w: Życie monastyczne w Rzeczypospolitej, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, Białystok 2001, s. 27-53.
Podhorodecki L., Jan Karol Chodkiewicz 1560-1621, Warszawa 1982.
Polski Słownik Biograficzny, t. 30, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1979; t. 34, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
Ptaszycki S., Iwan Fedorowicz, drukarz ruski we Lwowie z końca XVI wieku, „Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie”, seria 1, 1886, t. 11.
Ptaszycki S., Przyczynek do dziejów pierwszej ruskiej drukarni we Lwowie, „Pamiętnik Literacki”, 1902, t. 1, s. 294-303.
Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, opr. A. Kosiński, A. Włodarski, t. 10, Warszawa 1913.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, Warszawa 1892.
Sosna G., Troc-Sosna A., Święte miejsca i cudowne ikony, Białystok 2006.
Surynowicz H., Pod opieką Matki Bożej. Dzieje parafii prawosławnej w Choroszczy 1507-2007, Choroszcz 2007.
Wolff J., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895.
Żychliński T., Złota księga szlachty polskiej, R. IX, Poznań 1887; R. XI, Poznań 1889.

Бацвіннік M., Друкар з Гродзеншчыны, „Беларусь”, 1968, nr 1, s. 26.
Бранденбург Н. Е., Род князей Мосальских XIV-XIX ст, Санкт-Петербург 1892.
Венгеров С. А., Критико-биографический словарь русских писателей и ученых (от начала русской образованности до наши): в 6 т., Санкт-Петербург 1904.
Грицкевич А. П., Древний Город на Случи, Слуцк 1985.
Грицкевич А. П., Слуцк. Историко-экономический oчерк, Минск 1970.
Денисова Е. Г., Слуцкие православные монастыри во второй половине XV-XX в., w: Христианство в Беларуси: история и современность: сборник научных статей, red. А. А. Коваленя, В. В. Данилович, А. А. Лазаревич, Минск 2014, s. 88-92.
Дмитриев М. В., Между Римом и Царьградом. Генезис Брестской церковной унии 1595-1596 гг., Москва 2003.
Жукович П. Н., Брестский соборъ 1591 года (по новооткрытой грамотѣ, содержащей дѣяния его), Санкт-Петербург 1907, „Известия отдѣления русскаго языка и словесности Императорской Академии наук”, t. 12, ks. 2.
Лукашова С. С., «Мы, нижей подписанные…» Львовский синод 1595 г. в истории Брестской унии, Москва 2001, „Славянский альманах” за 2000 г.
Мещеряков В. П., Братские школы Белоруссии (XVI – первая половина XVII в.), Минск 1977.
Mиловидов A. Й., Oписаниe славянорусскиx cтаропечатныx книг Bиленсой публичной библиотеки, Bильна 1908.
Немировский Е. Л., Иван Федоров, Москва 1985.
Немировский Е. Л., Источники для изучения жизни и деятельности. Ивана Федорова, Москва 1985, „Федоровские чтения 1981”.
Немировский Е. Л., Начало книгопечатания на Украине. Иван Фёдоров, Москва 1974.
Першодрукар Iван Федоров та його послiдовники на Украïнi (XVI – перша половина XVII ст.). Збірка документів, Киïв 1975.
Петров Н. И., Супрасльский монастырь как защитник православия в XVI и в начале XVII века, Вильно 1895, „Виленский календарь на 1896 год”.
Протасьева Т. Н., Первые издания московской печати в собрании Государственного Исторического музея, Москва 1955.
Рожкo В., Православні монастирі Волині, Луцьк 1997.
Строев П., Обстоятельное описание старопечатных книг славянских и Российских, Санкт-Петербург 1929.
Темчин С. Ю., Рукописи Кимбаровского собрания Супрасльского Благовещенского монастыря (1532-1557 гг.), Vilnius 2010, „Knygotyra”, t. 54.
Тихомиров М. Н., Начало книгопечатания в России, w: У истоков русского книгопечатания, Москва 1959, s. 225-238.
Тромонин К. Я., Достопамятности Москвы, Москва 1864.
Тумаш В., Гэтман Рыгор Хадкевіч і ягонае выдавецтва, New York 1976, „Zapisy”. Byelorussian Institute of Arts and Sciences, t. 14.
Тумялис Ю. П., Из литовской федоровианы, Москва 1984, „Федоровские чтения” 1980.
Шамрай М., Маргіналї в стародруках киріличного сшріфту XV-XVII ст. з фонда Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського, Київ 2005.
Шматаў В. Ф., Беларуская кнiжная гравюра XVI-XVIII ст., Мiнск 1984.
Щавиская Л. Л., Лабынцев Ю. А., Литература белорусов Польши XV-XIX вв., Минск 2003. Google Scholar

Antoni Mironowicz

http://orcid.org/0000-0001-7856-2191

Affiliation:

Uniwersytet w Białymstoku Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Prof. zw. dr hab. Antoni Mironowicz, Uniwersytet w Białymstoku. Specjalizuje się w badaniach nad dziejami Kościoła wschodniego i stosunkami wyznaniowymi w dawnej Rzeczypospolitej. Profesor jest autorem 65 książek i ponad 500 artykułów na ten temat.