Prymas Stefan Wyszyński jako ordynariusz wiernych obrządku ormiańskiego. Szkic do dziejów religijnych diaspory Ormian polskich w latach 1957-1981

Michał  Białkowski

doi:10.26142/stgd-2019-026

Opublikowane: 30-12-2019

Tom 45 (2019)

Prymas Stefan Wyszyński jako ordynariusz wiernych obrządku ormiańskiego. Szkic do dziejów religijnych diaspory Ormian polskich w latach 1957-1981

Michał Białkowski

Studia Gdańskie

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.26142/stgd-2019-026

Abstrakt

Katolicy obrządku ormiańskiego po zakończeniu drugiej wojny światowej musieli opuścić swoje siedziby na południowo-wschodnich Kresach i osiedlić się w nowych granicach Polski. Od 1957 r. ich ordynariuszem – na mocy uprawnień nadzwyczajnych nadanych przez Stolicę Apostolską – był Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński. Pod koniec lat pięćdziesiątych XX w. ukształtowały się dwa główne ośrodki religijne tego obrządku. Pierwszy wokół kościoła Trójcy Świętej w Gliwicach, który stał się sanktuarium Matki Bożej Łysieckiej. Do 1964 r. rektorem tej świątyni był ks. Kazimierz Roszko, a po jego wyjeździe za granicę ks. Kazimierz Romaszkan. Drugie centrum obrządku ormiańskiego stanowił kościół św. Piotra i Pawła w Gdańsku, gdzie od 1959 r. odbierał cześć cudowny obraz Matki Bożej Łaskawej ze Stanisławowa. Duszpasterzem Ormian polskich w Gdańsku był ks. Kazimierz Filipiak. Wśród problemów duszpasterskich na pierwszy plan wysuwały się brak własnych świątyń oraz malejąca liczba duchownych.

Słowa kluczowe:

Ormianie w Polsce, obrządek ormiański, kardynał Stefan Wyszyński

Inne teksty tego samego autora

Michał Białkowski , „Należy ich otoczyć jakąś opieką nie angażując się w ich kontestacje”. Kardynał Stefan Wyszyński i opozycja demokratyczna (1976–1980) , Studia Gdańskie: Tom 43 (2018)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Białkowski, M. . (2019). Prymas Stefan Wyszyński jako ordynariusz wiernych obrządku ormiańskiego. Szkic do dziejów religijnych diaspory Ormian polskich w latach 1957-1981. Studia Gdańskie, 45, 149–171. https://doi.org/10.26142/stgd-2019-026

Cited by / Share

Bibliografia

Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie (AAW ), Sekretariat Prymasa Polski (SPP), Protokoły Konferencji Episkopatu Polski: sygn. II 4 213.
Google Scholar

Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie (AAW ), Sekretariat Prymasa Polski (SPP), Diecezje, Obrządek ormiański: sygn. II 1 122.
Google Scholar

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie (AAG ), S. Wyszyński, „Pro memoria”: 1957, 1958, 1964.
Google Scholar

Białkowski, M., Protokoły konferencji polskich ojców soborowych. Zbiór dokumentów 1962-1965, Lublin 2019.
Google Scholar

Ksiądz Bolesław Kominek. Wspomnienia i dokumenty pastoralne pierwszego administratora apostolskiego Śląska Opolskiego (1945–1951), zebrał, opracował i przypisami opatrzył A. Hanich, t. 2, Opole 2012.
Google Scholar

Zbiory Fundacji Ormiańskiej, K. Filipiak, Sprawozdanie z działalności duszpasterskiej Kościoła ormiańsko-katolickiego w Polsce, k. 1-13, Gdańsk, 10 IV 1984 r.
Google Scholar

Barącz, S., Rys dziejów ormiańskich, Tarnopol 1869.
Google Scholar

Chodubski, A., O osadnictwie ormiańskim na Wybrzeżu Gdańskim, „Słupskie Studia Historyczne” 3 (1993), s. 83-95.
Google Scholar

Chowaniec, Cz., Ormianie w Stanisławowie w XVII i XVIII wieku, Stanisławów 1928.
Google Scholar

Dzwonkowski, R., Leksykon duchowieństa polskiego represjonowanego w ZSRR 1939-1988, Lublin 2003.
Google Scholar

Hanich, A., Czas przełomu. Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945–1946, Opole 2008.
Google Scholar

Hanich, A., Ksiądz infułat Bolesław Kominek, pierwszy administrator apostolski Śląska Opolskiego (1945–1951), t. 1, Opole 2012.
Google Scholar

Isakowicz-Zaleski, T., Arcybiskup ormiański Izaak Mikołaj Isakowicz „Złotousty” – duszpasterz, społecznik i patriota, Kraków 2001.
Google Scholar

Isakowicz-Zaleski, T., Słownik biograficzny duchownych ormiańskich oraz duchownych rzymskokatolickich pochodzenia ormiańskiego w Polsce w latach 1750-2000, Kraków 2001.
Google Scholar

Janusz, B., „Mons Pius” Ormian lwowskich, Lwów 1928.
Google Scholar

Kawa, S., Stefan Wyszyński – kompetencje dotyczące wiernych obrządku greckokatolickiego w Polsce, „Kościół i Prawo” 6/19 (2017), s. 133-142.
Google Scholar

Kościół katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik statystyczny, red. L. Adamczuk–W. Zdaniewicz, Warszawa 1991.
Google Scholar

Król-Mazur, R., Przemiany społeczności ormiańskiej Polsce pod wpływem unii ze Stolicą Apostolską, „Krakowskie Pismo Kresowe” 8 (2014), s. 15-64.
Google Scholar

Krucki, Ł., Archidiecezja lwowska obrządku ormiańskiego w świetle schematyzmu archidiecezjalnego z 1939 r., „Roczniki Teologiczne” 64 (2017), s. 75-97.
Google Scholar

Krukowski, J., Uprawnienia nadzwyczajne Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, wobec zagrożeń Kościoła ze strony reżimu komunistycznego, „Studia Prymasowskie” 5 (2011), s. 29-42.
Google Scholar

Krzyżowski, T., Archidiecezja lwowska obrządku ormiańskokatolickiego w latach 1902-1938, praca doktorska obroniona 30 maja 2018 r. w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim [mps].
Google Scholar

Lechicki, Cz., Kościół ormiański w Polsce (zarys historyczny), z przedm. D. Kajetanowicza, Lwów 1928.
Google Scholar

Magocsi, P. R., Historia Ukrainy. Ziemia i ludzie, tł. M. Król, A. Waligóra-Zblewska, red. i wstęp A. Świątek, posłowie A. A. Zięba, Kraków 2017.
Google Scholar

Miasta wielu religii. Topografia sakralna ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. M. Jakubowski–M. Sas–F. Walczyna, Warszawa 2016.
Google Scholar

Mikołajczuk, K., Uprawnienia Kardynała Stefana Wyszyńskiego wobec Kościoła Greckokatolickiego w archiwaliach Prymasa i Konferencji Episkopatu Polski, Lublin 2014.
Google Scholar

Obertyński, Z., Historia Kościoła ormiańskiego w Polsce, Warszawa 1990.
Google Scholar

Pelczar, R., Stowarzyszenia religijne Ormian polskich w XVI-XVIII w., „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 106 (2006), s. 163-196.
Google Scholar

Pełczyński, G., Ormianie w XX wieku. Zarys najważniejszych problemów, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 889 (2015), Acta Politica nr 34, s. 5-25.
Google Scholar

Petrowicz, G., La Chiesa Armena in Polonia e nei paesi limitrofi. Parte terza 1686-1954, Roma 1988.
Google Scholar

Petrowicz, G., La Chiesa Armena in Polonia. Parte prima 1350-1624, Roma 1971.
Google Scholar

Petrowicz, G., L’Unione degli Armeni di Polonia con la Santa Sede (1626-1686), Roma 1950.
Google Scholar

Stopka, K., Kościół ormiański na Rusi w wiekach średnich, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 62 (1984), s. 27-95.
Google Scholar

Stopka, K., Ormianie w Polsce dawnej i dzisiejszej, Kraków 2000.
Google Scholar

Stopka, K., Tożsamość Ormian w Galicji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Prace Historyczne 144 (2017), s. 335-355.
Google Scholar

Śmigiel, K., Prymasostwo polskie. Instytucja, prymasi, dokumenty, Warszawa 2018.
Google Scholar

Wasyl, F., Ormianie w przedautonomicznej Galicji. Studium demograficzno-historyczne, Kraków 2015.
Google Scholar

Zakrzewska-Dubasowa, M., Ormianie w dawnej Polsce, Lublin 1982.
Google Scholar

Z dawna Polski Tyś Królową. Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1990, oprac. S.M. Grażyna od Wszechpośrednictwa M.B.–S.M. Gizela od Niepokalanego Serca Maryi–R. Szymczak, Szymanów 1990.
Google Scholar

Żaryn, J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003.
Google Scholar