Prymas Stefan Wyszyński jako ordynariusz wiernych obrządku ormiańskiego. Szkic do dziejów religijnych diaspory Ormian polskich w latach 1957-1981

Michał  Białkowski

doi:10.26142/stgd-2019-026

Published: 2019-12-30

Vol. 45 (2019)

Primate Stefan Wyszyński as the Ordinary of Believers of the Armenian Rite. A Sketch of the Religious History of the Armenian Diaspora in Poland in 1957-1981

Michał Białkowski

Gdańsk Studies

Section: Artykuły

https://doi.org/10.26142/stgd-2019-026

Abstract

After the end of the Second World War, Catholics of the Armenian rite had to leave their homes in the territory of the south-eastern Borderlands and settle within the new borders of Poland. Under special authorisation granted by the Holy See, the Primate of Poland, Cardinal Stefan Wyszyński, became their ordinary in 1957. At the end of the 1950s, two main religious centres of this rite were formed. The first of them was centred on the church of the Holy Trinity in Gliwice, which became the sanctuary of Our Lady of Łysiec. Until 1964, the Rector of this church was Fr Kazimierz Roszko, and when he moved abroad, Fr Kazimierz Romaszkan. The second centre of the Armenian rite was the church of Saints Peter and Paul in Gdańsk, where a miraculous image of Our Lady of Grace from Stanislavov had been worshipped since 1959. In Gdańsk, the chaplain of the Polish Armenians was Fr Kazimierz Filipiak. The most important pastoral problems were the lack of churches of their own and a decreasing number of priests.

Keywords:

Armenians in Poland, Armenian rite, Cardinal Stefan Wyszyński

Most read articles by the same author(s)

Michał Białkowski , “They Should be Surrounded by Care without Engaging in their Contestations”. Cardinal Stefan Wyszyński and the Democratic Opposition (1976–1980) , Gdańsk Studies: Vol. 43 (2018)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Białkowski, M. . (2019). Primate Stefan Wyszyński as the Ordinary of Believers of the Armenian Rite. A Sketch of the Religious History of the Armenian Diaspora in Poland in 1957-1981. Gdańsk Studies, 45, 149–171. https://doi.org/10.26142/stgd-2019-026

Cited by / Share

References

Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie (AAW ), Sekretariat Prymasa Polski (SPP), Protokoły Konferencji Episkopatu Polski: sygn. II 4 213.
Google Scholar

Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie (AAW ), Sekretariat Prymasa Polski (SPP), Diecezje, Obrządek ormiański: sygn. II 1 122.
Google Scholar

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie (AAG ), S. Wyszyński, „Pro memoria”: 1957, 1958, 1964.
Google Scholar

Białkowski, M., Protokoły konferencji polskich ojców soborowych. Zbiór dokumentów 1962-1965, Lublin 2019.
Google Scholar

Ksiądz Bolesław Kominek. Wspomnienia i dokumenty pastoralne pierwszego administratora apostolskiego Śląska Opolskiego (1945–1951), zebrał, opracował i przypisami opatrzył A. Hanich, t. 2, Opole 2012.
Google Scholar

Zbiory Fundacji Ormiańskiej, K. Filipiak, Sprawozdanie z działalności duszpasterskiej Kościoła ormiańsko-katolickiego w Polsce, k. 1-13, Gdańsk, 10 IV 1984 r.
Google Scholar

Barącz, S., Rys dziejów ormiańskich, Tarnopol 1869.
Google Scholar

Chodubski, A., O osadnictwie ormiańskim na Wybrzeżu Gdańskim, „Słupskie Studia Historyczne” 3 (1993), s. 83-95.
Google Scholar

Chowaniec, Cz., Ormianie w Stanisławowie w XVII i XVIII wieku, Stanisławów 1928.
Google Scholar

Dzwonkowski, R., Leksykon duchowieństa polskiego represjonowanego w ZSRR 1939-1988, Lublin 2003.
Google Scholar

Hanich, A., Czas przełomu. Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945–1946, Opole 2008.
Google Scholar

Hanich, A., Ksiądz infułat Bolesław Kominek, pierwszy administrator apostolski Śląska Opolskiego (1945–1951), t. 1, Opole 2012.
Google Scholar

Isakowicz-Zaleski, T., Arcybiskup ormiański Izaak Mikołaj Isakowicz „Złotousty” – duszpasterz, społecznik i patriota, Kraków 2001.
Google Scholar

Isakowicz-Zaleski, T., Słownik biograficzny duchownych ormiańskich oraz duchownych rzymskokatolickich pochodzenia ormiańskiego w Polsce w latach 1750-2000, Kraków 2001.
Google Scholar

Janusz, B., „Mons Pius” Ormian lwowskich, Lwów 1928.
Google Scholar

Kawa, S., Stefan Wyszyński – kompetencje dotyczące wiernych obrządku greckokatolickiego w Polsce, „Kościół i Prawo” 6/19 (2017), s. 133-142.
Google Scholar

Kościół katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik statystyczny, red. L. Adamczuk–W. Zdaniewicz, Warszawa 1991.
Google Scholar

Król-Mazur, R., Przemiany społeczności ormiańskiej Polsce pod wpływem unii ze Stolicą Apostolską, „Krakowskie Pismo Kresowe” 8 (2014), s. 15-64.
Google Scholar

Krucki, Ł., Archidiecezja lwowska obrządku ormiańskiego w świetle schematyzmu archidiecezjalnego z 1939 r., „Roczniki Teologiczne” 64 (2017), s. 75-97.
Google Scholar

Krukowski, J., Uprawnienia nadzwyczajne Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, wobec zagrożeń Kościoła ze strony reżimu komunistycznego, „Studia Prymasowskie” 5 (2011), s. 29-42.
Google Scholar

Krzyżowski, T., Archidiecezja lwowska obrządku ormiańskokatolickiego w latach 1902-1938, praca doktorska obroniona 30 maja 2018 r. w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim [mps].
Google Scholar

Lechicki, Cz., Kościół ormiański w Polsce (zarys historyczny), z przedm. D. Kajetanowicza, Lwów 1928.
Google Scholar

Magocsi, P. R., Historia Ukrainy. Ziemia i ludzie, tł. M. Król, A. Waligóra-Zblewska, red. i wstęp A. Świątek, posłowie A. A. Zięba, Kraków 2017.
Google Scholar

Miasta wielu religii. Topografia sakralna ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. M. Jakubowski–M. Sas–F. Walczyna, Warszawa 2016.
Google Scholar

Mikołajczuk, K., Uprawnienia Kardynała Stefana Wyszyńskiego wobec Kościoła Greckokatolickiego w archiwaliach Prymasa i Konferencji Episkopatu Polski, Lublin 2014.
Google Scholar

Obertyński, Z., Historia Kościoła ormiańskiego w Polsce, Warszawa 1990.
Google Scholar

Pelczar, R., Stowarzyszenia religijne Ormian polskich w XVI-XVIII w., „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 106 (2006), s. 163-196.
Google Scholar

Pełczyński, G., Ormianie w XX wieku. Zarys najważniejszych problemów, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 889 (2015), Acta Politica nr 34, s. 5-25.
Google Scholar

Petrowicz, G., La Chiesa Armena in Polonia e nei paesi limitrofi. Parte terza 1686-1954, Roma 1988.
Google Scholar

Petrowicz, G., La Chiesa Armena in Polonia. Parte prima 1350-1624, Roma 1971.
Google Scholar

Petrowicz, G., L’Unione degli Armeni di Polonia con la Santa Sede (1626-1686), Roma 1950.
Google Scholar

Stopka, K., Kościół ormiański na Rusi w wiekach średnich, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 62 (1984), s. 27-95.
Google Scholar

Stopka, K., Ormianie w Polsce dawnej i dzisiejszej, Kraków 2000.
Google Scholar

Stopka, K., Tożsamość Ormian w Galicji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Prace Historyczne 144 (2017), s. 335-355.
Google Scholar

Śmigiel, K., Prymasostwo polskie. Instytucja, prymasi, dokumenty, Warszawa 2018.
Google Scholar

Wasyl, F., Ormianie w przedautonomicznej Galicji. Studium demograficzno-historyczne, Kraków 2015.
Google Scholar

Zakrzewska-Dubasowa, M., Ormianie w dawnej Polsce, Lublin 1982.
Google Scholar

Z dawna Polski Tyś Królową. Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1990, oprac. S.M. Grażyna od Wszechpośrednictwa M.B.–S.M. Gizela od Niepokalanego Serca Maryi–R. Szymczak, Szymanów 1990.
Google Scholar

Żaryn, J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003.
Google Scholar