Opat Lądu Jan Zapolski, inicjator barokowej przebudowy, wystroju i wyposażenia kościoła Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Lądzie, i jego portret: The abbot of Ląd Jan Zapolski, initiator of the baroque reconstruction, decoration and furnishing of the church of the Blessed Virgin Mary and St. Nicholas in Ląd, and his portrait

Janusz Nowiński

doi:10.21697/an.7926

Opublikowane: 2021-03-09

Nr 4 (2020)

Opat Lądu Jan Zapolski, inicjator barokowej przebudowy, wystroju i wyposażenia kościoła Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Lądzie, i jego portret

The abbot of Ląd Jan Zapolski, initiator of the baroque reconstruction, decoration and furnishing of the church of the Blessed Virgin Mary and St. Nicholas in Ląd, and his portrait

Janusz Nowiński

Artifex Novus

Dział: Artykuły tematyczne

https://doi.org/10.21697/an.7926

Abstrakt

Jan Zapolski (1619–1689) herbu Pobóg w 1643 r. został opatem cysterskiego opactwa w Lądzie; wcześniej był kanonikiem katedry krakowskiej i sekretarzem króla Władysława IV. W 1661 r. kapituła cysterskiej prowincji wybrała go wikariuszem generalnym i komisarzem Polskiej Prowincji Cystersów, pełnił ten urząd przez 28 lat – do śmierci. W styczniu 1651 r. opat Zapolski podpisał z architektem Tomassem Poncinem kontrakt na remont i rozbudowę gotyckiego klasztornego kościoła w Lądzie. Konflikt z niesumiennym architektem i proces sądowy zatrzymały tę inwestycję. W 1679 r. Zapolski zdecydował się wznieść w Lądzie nowy kościół według planów królewskiego architekta Giuseppe Simone Bellottiego. Do 1687 r. zbudowano prezbiterium i transept nowego kościoła. Sklepienia udekorowały stiuki wykonane przez włoskich sztukatorów według projektu Bellotiego, w prezbiterium ustawiono stalle – dzieło warsztatu brata Bartłomieja Adriana. Prawdopodobnie w 1687 r. powstał portret Jana Zapolskiego, na którym opat trzyma plan nowego kościoła w Lądzie. Autorem portretu jest prawdopodobnie cysterski malarz Łukasz Latkowski. Portret ten stał się wzorem dla innych wizerunków: portretu trumiennego Zapolskiego (1689); jego wizerunku w Sali Opackiej klasztoru (1722); portretu opata Mikołaja A. Łukomskiego (1747).

Summary:

Jan Zapolski (1619–1689) of the Pobóg coat of arms in 1643 became the abbot of the Cistercian abbey in Ląd; previously he was a canon of the Krakow cathedral and secretary of King Władysław IV. In 1661 the Cistercian chapter of the province elected him vicar general and commissars of the Polish Cistercian Province, he held this office for 28 years – until his death. In January 1651 abbot Zapolski signed a contract with the architect Tomasso Poncino for the renovation and expansion of the Gothic monastery church in Ląd. The conflict with the unscrupulous architect and the lawsuit stopped this investment. In 1679 Zapolski decided to build a new church in Ląd according to the plans of the royal architect Giuseppe Simone Bellotti. Until 1687 the presbytery and the transept of the new church were built. The vaults were decorated with stuccoes made by Italian stucco makers according to the design of Bellotti (figs. 3–4); stalls were placed in the presbytery - the work of the workshop of brother Bartholomew Adrian (fig. 5). Probably in 1687 a portrait of Jan Zapolski was created (fig. 2), on which the abbot holds a card with a plan for a new church in Ląd. The author of the portrait is probably the Cistercian painter Łukasz Latkowski. This portrait became a model for other images: the coffin portrait of Zapolski (1689; fig. 8), his image in the Abbey Hall (Sala Opacka) of the monastery (1722; fig. 9); portrait of abbot Mikołaj A. Łukomski (1747; fig. 10).

Słowa kluczowe:

Jan Zapolski, portret opata, opactwo w Lądzie, Tomasso Poncino, Giuseppe Simone Bellotti, Łukasz Latkowski, portrait of the abbot, abbey in Ląd

Inne teksty tego samego autora

Janusz Nowiński, Cztery wczesne wizerunki Chrystusa Miłosiernego: rysunek S. Kreduszyńskiego, fresk Felicjana Szczęsnego Kowarskiego w Hołubli, obrazy Henryka Uziembły w Lądzie i Jana Wałacha w Czerwińsku , Artifex Novus: Nr 1 (2017): Numer tematyczny: Sztuka na Mazowszu

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Nowiński, J. (2021). Opat Lądu Jan Zapolski, inicjator barokowej przebudowy, wystroju i wyposażenia kościoła Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Lądzie, i jego portret: The abbot of Ląd Jan Zapolski, initiator of the baroque reconstruction, decoration and furnishing of the church of the Blessed Virgin Mary and St. Nicholas in Ląd, and his portrait . Artifex Novus, (4), 68–85. https://doi.org/10.21697/an.7926

Cited by / Share

Bibliografia

Bienert V., Das Stifterbild von Abt Peter von Gromaringen (amt. 1393–1412) in der Abteikirche von Bebenhausen: eine Problemskizze, w: Kloster Bebenhausen – neue Forschungen, hrsg. von K. Gereon, P. Peschel, Bruchsal 2011, s. 109–119.
Google Scholar

Ciesielski A., Dziedzictwo cystersów, prace wybrane, Kraków 2013.
Google Scholar

Domasłowski J., Kościół i klasztor w Lądzie, Warszawa–Poznań 1981.
Google Scholar

Góralski Z., Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1983.
Google Scholar

Guttmejer K., Pompeo Ferrari i konstrukcja jego sklepienia kościoła cystersów w Lądzie, w: Lenda novi aevi. Nowożytne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, Ląd–Poznań–Warszawa 2019, s. 96–119.
Google Scholar

Herbarz Polski ks. Kaspra Niesieckiego (...) powiększony dodatkami (...) przez Jana Nep. Borowicza, t. 10, Lipsk 1845.
Google Scholar

Jamroziak E., Cistercian Abbots in Late Medieval Central Europe: Between the Cloister and the World, w: The Prelate in England and Europe 1300–1560, ed. M. Heale, York 2014, s. 240–257.
Google Scholar

Jank T., Życie i twórczość Adama Swacha (1668–1747), Kraków 2017.
Google Scholar

Karpowicz M., Tomasz Poncino (ok. 1590–1659) architekt pałacu kieleckiego, Kielce 2002.
Google Scholar

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 5: Województwo Poznańskie, z. 22: Powiat Słupecki, inwentaryzację przeprowadziły J. Eckhardówna, J. Orańska, M. Kwiczala, Warszawa 1960.
Google Scholar

Łużyniecka E., Badania architektoniczne klasztoru cysterskiego w Lądzie, w: Lenda medii aevi. Średniowieczne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, P. Mrozowski, Ląd–Poznań–Warszawa 2015, s. 10-31.
Google Scholar

Malinowski K., Muratorzy wielkopolscy drugiej połowy XVII w., Poznań 1948.
Google Scholar

Matyaszczyk D., Dla bliższej wiadomości potomnych – „Kronika” o. Tadeusza Wysockiego, ostatniego cysterskiego przeora w Lądzie, w: Lenda novi aevi. Nowożytne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, Ląd–Poznań–Warszawa 2019, s. 204-253.
Google Scholar

Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, t. 1–2, Warszawa 1980.
Google Scholar

Monumenta Poloniae Vaticana, t. 4, ed. L. Boratyński, Cracoviae 1915.
Google Scholar

Nowiński J., Polichromia sklepienia prezbiterium i transeptu pocysterskiego kościoła w Lądzie nad Wartą, „Saeculum Christianum” 1994, nr 1, t. 1, s. 161–187.
Google Scholar

Nowiński J., Nieznane ołtarze Mistrza z Lubiąża, czyli Ernesta Brogera, w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą, „Saeculum Christianum” 1996, nr 3, t. 2, s. 129–140.
Google Scholar

Nowiński J., Nagrobek opata-mecenasa Mikołaja Antoniego Łukomskiego w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą, „Biuletyn Historii Sztuki” 2008, nr 70, t. 3–4, s. 385–406.
Google Scholar

Nowiński J., Relikwie Undecim Millium Virginum w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą i dedykowany im ołtarz-relikwiarz Św. Urszuli, „Seminare” 2010, nr 28, s. 253–272. DOI: https://doi.org/10.21852/sem.2010.28.20
Google Scholar

Nowiński J., Portret opata Mikołaja Antoniego Łukomskiego pędzla Józefa Rajeckiego i rama jemu dedykowana, w: Architektura znaczeń. Studia ofiarowane prof. Zbigniewowi Bani w 65. rocznicę urodzin i 40-lecie pracy dydaktycznej, red. A.S. Czyż, J. Nowiński, M. Wiraszka, Warszawa 2011, s. 318–337.
Google Scholar

Nowiński J., „Metafizyczne piorunochrony” – depozyty złożone w kulach hełmów wież kościoła opactwa w Lądzie nad Wartą w 1720 roku, „Seminare” 2012, nr 31, s. 259–278. DOI: https://doi.org/10.21852/sem.2012.31.19
Google Scholar

Nowiński J., Ars cisterciensis. Kościół cysterski w średniowieczu – wyposażenie i wystrój, Warszawa 2016.
Google Scholar

Nowiński J., Lenda antiquissimum ac primarium cenobium, Domus Sapientiae – opata Mikołaja Antoniego Łukomskiego idea nowożytnego opactwa w Lądzie, w: Lenda novi aevi. Nowożytne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, Ląd–Poznań–Warszawa 2019, s. 28–47.
Google Scholar

Sito J., Barczyk A., Ołtarze kościoła pocysterskiego w Lądzie a zagadnienie śląskich wpływów artystycznych w Rzeczypospolitej, w:Lenda novi aevi. Nowożytne zabytki dawnego opactwa w Lądzie – nowe odkrycia, najnowsze badania, red. J. Nowiński, Ląd–Poznań–Warszawa 2019, s. 50–72.
Google Scholar

Wardzyński M., Francesco del Signore vel Signó, stiukator z początku XVIII wieku w Lesznie, ,,Studia Wilanowskie” 2011, nr 18, s. 148–172.
Google Scholar

Wiadomość historyczna o opactwie i kościele w Lądzie, Warszawa 1858.
Google Scholar