TEORIA WYCHOWANIA MORALNEGO A FILOZOFICZNA KONCEPCJA SUMIENIA: TOMASZ Z AKWINU – MAX SCHELER – JURGEN HABERMAS

Jarosław Horowski

doi:10.21697/fp.2012.2.06

Opublikowane: 2016-11-12

Tom 2 Nr 2 (2012)

TEORIA WYCHOWANIA MORALNEGO A FILOZOFICZNA KONCEPCJA SUMIENIA: TOMASZ Z AKWINU – MAX SCHELER – JURGEN HABERMAS

Jarosław Horowski

Forum Pedagogiczne

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/fp.2012.2.06

Abstrakt

Podjęte badania mają na celu scharakteryzowanie wpływu zakładanej koncepcji sumienia na kształt teorii wychowania moralnego. Przedmiotem badań będą filozoficzne koncepcje sumienia, sformułowane w ramach refleksji tomistycznej, fenomenologicznej i krytycznej, która bazuje na teorii działania komunikacyjnego Habermasa, oraz odpowiadające im dyskursy pedagogiczne. W przypadku teorii tomistycznej rozwój sumienia związany jest przede wszystkim z doświadczeniem, które kształtuje poznawcze i pożądawcze władze umysłowe (intelekt i wolę) oraz zmysłowe. Odwołanie do teorii działania komunikacyjnego Jürgena Habermasa skutkuje racjonalistyczną koncepcją sumienia, które rozwija się w dialogu społecznym. Z kolei fenomenologia w wersji zaproponowanej przez Maxa Schelera prowadzi do docenienia udziału uczuć w formacji sumienia. Każda z tych teorii przynosi określone konsekwencje w dziedzinie teorii wychowania. W pierwszym przypadku rozwój moralny związany jest z doświadczeniem czynu, w drugim jest łączony z komunikacją interpersonalną, ale w wymiarze podmiotowym przybiera profil intelektualistyczny, w trzecim jest to również zetknięcie z rzeczywistością, a szczególnie z wartościami, które postrzegane są jako istniejące obiektywnie.

Słowa kluczowe:

rozwój moralny, sumienie, tomizm, fenomenologia, teoria działania kumunikacyjnego

Inne teksty tego samego autora

JAROSŁAW HOROWSKI, ZAPOZNANE KWESTIE W TEORII PEDAGOGII OSOBY: CIELESNOŚĆ, PRZYGODNOŚĆ, PRZEBACZENIE , Forum Pedagogiczne: Tom 5 Nr 2 (2015)
Jarosław Horowski, Rozwój zdolności sądzenia czy rozumowania? Wokół pytania o fundamenty kompetencji etyczno-moralnych , Forum Pedagogiczne: Tom 6 Nr 2/1 (2016)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Horowski, J. (2016). TEORIA WYCHOWANIA MORALNEGO A FILOZOFICZNA KONCEPCJA SUMIENIA: TOMASZ Z AKWINU – MAX SCHELER – JURGEN HABERMAS. Forum Pedagogiczne, 2(2), 103–121. https://doi.org/10.21697/fp.2012.2.06

Cited by / Share

Bibliografia

Bocheński J. M., O etyce, [w:] tenże, Dzieła zebrane, t. 5: Etyka, Philed, Kraków 1995, s. 16.
Google Scholar

Buczyńska-Garewicz H., Scheler a filozofia wartości, [w:] M. Scheler, Resentyment a moralność, Czytelnik, Warszawa 1997, s. 6, 9, 13.
Google Scholar

Gajdamowicz H., Wychowanie chrześcijańskie w perspektywie obiektywistycznych teorii wartości, [w:] Wychowanie chrześcijańskie między tradycją a współczesnością, red. A. Rynio, Wydawnictwo KUL, Lublin 2007, s. 110-112.
Google Scholar

Galarowicz J., W drodze do etyki odpowiedzialności, t 1: Fenomenologiczna etyka wartości (Max Scheler – Nicolai Hartmann – Dietrich von Hildebrand), Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków 1997, s. 39, 49, 54, 56, 59-60, 63-64, 68-69, 79, 94, 98-99, 102, 105-108, 118.
Google Scholar

Gogacz M., Osoba zadaniem pedagogiki. Wykłady bydgoskie, Oficyna Wydawnicza Navo, Warszawa 1997, s. 15-22.
Google Scholar

Górnicka-Kalinowska J., Idea sumienia w filozofii moralnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1999, s. 116-119, 123-125, 128-131.
Google Scholar

Habermas J., Teoria działania komunikacyjnego, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 8, 45, 48-49, 132-135, 462.
Google Scholar

Habermas J., Wierzyć i wiedzieć, „Znak” 9 (2002), s. 10-18.
Google Scholar

Horowski J., Paedagogia perennis w dobie postmodernizmu. Wychowawcze koncepcje o. Jacka Woronieckiego a kultura przełomu XX i XXI wieku, Europejskie Centrum Edukacyjne, Toruń 2007, s. 67-68, 86-123.
Google Scholar

Horowski J., Pedagogika tomistyczna a pedagogika wartości, „Paedagogia Christiana” 21 (2008) 1, s. 242-246.
Google Scholar

Jaroszyński P., Etyka – dramat życia moralnego, [w:] M. A. Krąpiec, S. Kamiński, Z. J. Zdybicka, A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński, Wprowadzenie do filozofii, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1996, s. 533-540.
Google Scholar

Kaniowski A. M., Rehabilitacja i transformacja filozofii praktycznej, [w:] J. Habermas, Teoria działania komunikacyjnego, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. IX.
Google Scholar

Kohlberg L., Mayer R., Rozwój jako cel wychowania, [w:] Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach, red. Z. Kwieciński, L. Witkowski, Instytut Badań Edukacyjnych, „Edytor”, Warszawa-Toruń 1993, s. 56.
Google Scholar

Kopciuch L., Wolność a wartości. Max Scheler – Nicolai Hartmann – Dietrich von Hildebrand – Hans Reiner, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2010, s. 46-52.
Google Scholar

Krąpiec M. A., Ja – człowiek, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005, s. 300-309.
Google Scholar

Kunowski S., Wartości w procesie wychowania, Oficyna Wydawnicza “Impuls”, Kraków 2003.
Google Scholar

Łobocki M., Wychowanie moralne w zarysie, Impuls, Kraków 2009, s. 47-70.
Google Scholar

Maritain J., Dziewięć wykładów o podstawowych pojęciach filozofii moralnej, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 2001, s. 13-14, 42-44.
Google Scholar

Mróz M., Człowiek w dynamizmie cnoty. Aktualność ar etologii św. Tomasza z Akwinu w świetle pytania o podstawy moralności chrześcijańskiej, Wyższe Seminarium Duchowne, Toruń 2001, s. 288.
Google Scholar

Nowak M., Podstawy pedagogiki otwartej, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 2000, s. 361-431.
Google Scholar

Olbrycht K., Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2002.
Google Scholar

Ostrowska U., Aksjologiczne podstawy wychowania, [w:] Pedagogika, red. B. Śliwerski, t. 1: Podstawy nauk o wychowaniu, Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, Gdańsk 2006, s. 391-415.
Google Scholar

Piaget J., Rozwój ocen moralnych dziecka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967, s. 19, 61.
Google Scholar

Scheler M., Dobra a wartości, [w:] W Galewicz (red.), Z fenomenologii wartości, Instytut Teologiczny XX. Misjonarzy, Kraków 1998., s. 46-57.
Google Scholar

Scheler M., Formy wiedzy i kształcenie, [w:] tenże, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987, s. 347, 354-356, 359-360.
Google Scholar

Scheler M., Istota i formy sympatii, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1986, s. 19, 230, 237, 252-253, 260-267.
Google Scholar

Scheler M., O rehabilitacji cnoty, Instytut Literacki, Warszawa 1937, s. 6-7, 9.
Google Scholar

Scheler M., Problemy socjologii wiedzy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990, s. 68-74.
Google Scholar

Scheler M., Resentyment a moralność, Czytelnik, Warszawa 1997, s. 53-54, 74, 85-86.
Google Scholar

Scheler M., Stosunek wartości „dobry” i „zły” do pozostałych wartości i do dóbr, [w:] W. Galewicz (red.), Z fenomenologii wartości, Instytut Teologiczny XX. Misjonarzy, Kraków 1998., s. 63-64.
Google Scholar

Scheler M., Teoria światopoglądów, socjologia i kształtowanie światopoglądu, [w:] tenże, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987, s. 405.
Google Scholar

Scheler M., Wartości wyższe i niższe, [w:] W. Galewicz (red.), Z fenomenologii wartości, Instytut Teologiczny XX. Misjonarzy, Kraków 1998, s. 67-68.
Google Scholar

Scheler M., Wzory i przywódcy, [w:] tenże, Wolność, miłość, świętość, Znak, Kraków 2004, s. 208, 213, 213-217.
Google Scholar

Spaemann R., Szczęście a życzliwość. Esej o etyce, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1997, s. 177.
Google Scholar

Swieżawski S., Święty Tomasz na nowo odczytany, W drodze, Poznań 1995, s. 186-198.
Google Scholar

SzahajA., Teoria krytyczna szkoły frankfurckiej, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa
Google Scholar

, s. 67-87, 92-95.
Google Scholar

Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 221.
Google Scholar

Google Scholar

Tomasz z Akwinu, Summa Theologiae, I-II, q. 8-11.
Google Scholar

Wajsprych D., Pedagogia agatologiczna. Studium hermeneutyczno-krytyczne projektu Józefa Tischnera, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń–Olsztyn 2011.
Google Scholar

Woroniecki J., Katolicka etyka wychowawcza, t. 1, Redakcja Wydawnict KUL, Lublin 2000, s. 20-30.
Google Scholar

Woroniecki J., Nawyk czy sprawność. Centralne zagadnienie pedagogiki katolickiej, Drukarnia Archidiecezjalna w Wilnie, Wilno 1939, s. 4, 18, 26-28, 31-32.
Google Scholar

Woroniecki J., Rozwój osobistości człowieka, [w:] tenże, Wychowanie człowieka. Pisma wybrane, Znak, Kraków 1961, s. 75-77.
Google Scholar

Żurakowski B., Wychowanie do wyboru wartości, [w:] Wychowanie personalistyczne, red. F. Adamski, Wydawnictwo WAM, Kraków 2005, s. 279-289.
Google Scholar