Współczesne uwarunkowania edukacji regionalnej dzieci i młodzieży w Polsce. Perspektywa socjologiczna

Magdalena Markocka

doi:10.21852/sem.1860

Opublikowane: 30.06.2025

Tom 46 Nr 1 (2025)

Współczesne uwarunkowania edukacji regionalnej dzieci i młodzieży w Polsce. Perspektywa socjologiczna

Magdalena Markocka

Seminare. Poszukiwania naukowe

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21852/sem.1860

Abstrakt

Inspiracją dla niniejszego opracowania jest tocząca się od lat dyskusja wśród nauczycieli, pedagogów, pracowników kultury i regionalistów na temat obecności problematyki regionalnej w systemie oświaty, jej celów i funkcji, jakie spełnia w kontekście edukacji i wychowania dzieci i młodzieży. Celem opracowania było ukazanie najważniejszych obszarów współczesnych uwarunkowań edukacji regionalnej, a tym samym jej roli w systemie edukacji dzieci i młodzieży. Przeprowadzono analizę desk research, obejmującą najważniejsze źródła z zakresu literatury przedmiotu oraz dane zastane. Przedstawiono podstawowe założenia edukacji regionalnej, jej znaczenie dla jednostki i wspólnoty lokalnej w kontekście kształtowania wiedzy o regionie, poczucia przynależności do „małej ojczyzny” u dzieci i młodzieży. W dalszej części tekstu podjęto próbę scharakteryzowania trzech kluczowych obszarów obejmujących determinanty współczesnej edukacji regionalnej: 1) procesy globalizacji i ich rola w procesie kształtowania tożsamości; 2) uregulowania prawne i rola nauczyciela w przekazywaniu dzieciom i młodzieży wiedzy o regionie oraz 3) dostępne możliwości realizacji treści regionalnych w szkole.

Słowa kluczowe:

edukacja regionalna, dzieci i młodzież, regionalizm, mała ojczyzna, wspólnota lokalna, socjologia edukacji, socjologia kultury

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Markocka, M. (2025). Współczesne uwarunkowania edukacji regionalnej dzieci i młodzieży w Polsce. Perspektywa socjologiczna . Seminare. Poszukiwania Naukowe, 46(1), 243–254. https://doi.org/10.21852/sem.1860

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arkabus, Agata. 2018. „Treści z zakresu edukacji regionalnej w podstawach programowych w latach 1999-2017.” [Regional education content in core curricula from 1999 to 2017] Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media 3 (30): 97-116.
Google Scholar

Błachnio, Aleksandra. 2010. „«Małe ojczyzny» w globalnym świecie.” [«Small Homelands» in a global world] In Wileńszczyzna małą ojczyzną, edited by Alicja Szerląg, 151-164. Wrocław.
Google Scholar

Dworska, Urszula. 2016. „Rola nauczyciela w realizacji założeń edukacji regionalnej uczniów w młodszym wieku szkolnym.” [The role of a teacher in implementing the principles of regional education at the younger school age] In Aktywność poznawcza i działaniowa dzieci w badaniach pedagogicznych, edited by Krzysztof Kraszewski and Ingrid Paśko, 378-384. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Dworska-Kaczmarczyk, Urszula and Krzysztof Kraszewski. 2020. „Pojęcia z zakresu edukacji regionalnej-dziedzictwa kulturowego w regionie w interpretacji studentów pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej.” [Concepts of regional education – cultural heritage in the region as interpreted by students of preschool and early childhood education] Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna 8 (1): 117-131.
Google Scholar

Józefowicz, Anna. 2013. „Region oraz edukacja regionalna w podstawach programowych wychowania przedszkolnego i szkoły podstawowej.” [The region and regional education in the core curriculum of preschool and primary school education] Ars inter Culturas 2: 105-117.
Google Scholar

Kempiński, Łukasz. 2016. „Edukacja regionalna – wyzwania nauczycieli i regionalistów.” [Regional education – challenges for teachers and regionalists] Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogy XXXII 435: 71-86.
Google Scholar

Konieczka-Śliwińska, Danuta. 2015. „Edukacja regionalna wobec wyzwań przyszłości. Modernizacja treści w świetle najnowszych podstaw programowych.” [Regional education in the view of challenges of the future. modernization of content in the light of the latest curricular bases] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne 142 (2): 309-328.
Google Scholar

Kranz-Szurek, Monika. 2012. „Kultura lokalna a globalizacja kulturowa – próba oceny zjawiska.” [Local culture and cultural globalization – an attempt to assess the phenomenon] Roczniki Nauk Społecznych 4 (40): 2, 11-35.
Google Scholar

Krzysztofek, Kazimierz and Marek S. Szczepański. 2005. Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych. [Understanding development: from traditional to information societies] Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Lisowska, Kinga. 2022. „Miejsce edukacji regionalnej w kształtowaniu tożsamości regionalnej przed i w czasach pandemii.” [Significance of regional education in shaping regional identity before and in the pandemic times] Edukacja Międzykulturowa 2 (17): 172-182.
Google Scholar

Majer, Andrzej. 2011. „Lokalność w cieniu globalizacji.” [Locality in the shadow of globalization] Annales Universitatis Maria Curie-Sklodowska, 36 (1): 27-46.
Google Scholar

Misiak, Władysław. 2007. Globalizacja: więcej niż podręcznik. Społeczeństwa – kultura – polityka. [Globalization: more than a textbook. Societies – culture – politics] Warszawa: Difin.
Google Scholar

Nikitorowicz, Jerzy. 2006. „Edukacja regionalna na pograniczach.” [Regional Education in Borderlands] In Edukacja regionalna, edited by Anna Weronika Brzezińska, Aleksandra Hulewska and Justyna Słomska, 91-114. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Nikitorowicz, Jerzy. 2011. „Edukacja regionalna jako podstawa kreowania społeczeństwa obywatelskiego.” [Regional education as a foundation for shaping civil society] In Kierunki rozwoju edukacji w zmieniającej się przestrzeni społecznej. Księga Jubileuszowa dedykowana profesorowi doktorowi habilitowanemu Michałowi Balickiemu, edited by Agata Cudowska, 23-32. Białystok: Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie.
Google Scholar

Nikitorowicz, Jerzy. 2019. „Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa z perspektywy działalności Katedry Edukacji Międzykulturowej.” [Borderland, identity, and intercultural education from the perspective of the department of intercultural education] In Przestrzenie międzykulturowe w badaniach i praktyce edukacyjnej, edited by Jerzy Nikitorowicz, Anna Młynarczuk-Sokołowska and Urszula Namiotko, 19-32. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Pawelec, Lidia. 2008. „Wymiar regionalny wycieczki szkolnej.”[The regional dimension of a school trip] Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce: Kwartalnik dla Nauczycieli 1-2: 68-77.
Google Scholar

Petrykowski, Piotr. 2003. Edukacja regionalna. Problemy podstawowe i otwarte. [Regional education: fundamental and open issues] Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Rusek, Halina. 2017. „Edukacja regionalna a przemiany społeczności przemysłowych – tworzenie tradycji jako wyzwanie edukacyjne – na przykładzie Zagłębia Dąbrowskiego.” [Regional education and transformation of industrial communities – creation of tradition as an educational challenge – on the example of the Dąbrowa Basin] Pogranicze. Studia Społeczne 30: 181-194.
Google Scholar

Sacharczuk, Joanna and Alina Szwarc. 2019. „Kultura regionu – inspiracje i kierunki rozwoju edukacji regionalnej we współczesnej szkole.” [Regional culture – inspirations and directions for the development of regional education in contemporary schools] Kultura i Edukacja 3 (125): 248-267.
Google Scholar

Sala, Stanisław. 2008. „Wpływ procesów globalizacji na region.” [The impact of globalization processes on the region] Prace Komisji Geografii Przemysłu 10: 56-64.
Google Scholar

Skorowski, Henryk. 1998/1999. Europa regionu. Regionalizm jako kategoria aksjologiczna. [Europe of the regions. Regionalism as an axiological category] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Google Scholar

Synak, Brunon. 2000. „Społecznokulturowe aspekty edukacji regionalnej.” [Socio-cultural aspects of regional education] In Społeczeństwo. Demokracja. Edukacja. Nowe wyzwania w pracy socjalnej, edited by Krystyna Marzec Holka, 47-54. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Google Scholar

Szczepański, Marek S. 1996. „Ludzie bez ojczyzny prywatnej i edukacja regionalna.” [People without a private homeland and regional education] In Społeczności pogranicza: wielokulturowość, edukacja, edited by Tadeusz Lewowicki and Barbara Grabowska, 157-175. Cieszyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Szpunar, Magdalena. 2006. „Globalizacja – ziszczenie wizji McLuhana.” [Globalization – the fulfillment of McLuhan’s vision] Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy 8: 171-182.
Google Scholar

Szwarc, Alina. 2022. „Edukacja regionalna w opinii uczniów szkół podstawowych – komunikat z badań.” [Regional education in the opinion of primary school students – research report] Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogika 53 (1): 79-97.
Google Scholar

Szymański, Mirosław S. 2010. O metodzie projektów. [On the project method ] Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Tureczek, Marceli. 2020. „Edukacja regionalna w dobie globalizacji. Problem budowania wspólnot lokalnych – wybrane aspekty.” [Regional education in the age of globalization: selected aspects of building local communities] In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką 14: 161-173.
Google Scholar

Wielecki, Krzysztof. 2004. „Globalizacja, geopolityka i rynek.” [Globalization, geopolitics, and the market]: Studia Europejskie 1: 9-21.
Google Scholar