Homeschooling szansą na dobrostan psychiczny ucznia?

Emilia Mazurek

doi:10.21852/sem.1865

Opublikowane: 13.10.2025

Tom 46 Nr 2 (2025)

Homeschooling szansą na dobrostan psychiczny ucznia?

Emilia Mazurek

Seminare. Poszukiwania naukowe

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21852/sem.1865

Abstrakt

Homeschooling (edukacja domowa) w Polsce jest stosunkowo nowym zjawiskiem. W różnych grupach społecznych budzi skrajne emocje. Zwolennicy podkreślają przede wszystkim indywidualizację nauczania, która jest cechą konstytutywną edukacji domowej. Przeciwnicy zaś koncentrują się na obawie niedostosowania społecznego wychowanków. W takiej sytuacji rodzi się pytanie o istotę i potrzebę edukacji domowej, a dokładniej o jej możliwości i ograniczenia dla dobrostanu psychicznego podopiecznych. Cel artykułu sprowadza się do uzyskania odpowiedzi na tę kwestię. Pewne wątpliwości na ten temat rozwiewa literatura przedmiotu, z której korzystałam w opracowywaniu postawionego problemu. Sformułowane wnioski wsparłam również wynikami autorskich obiektywistycznych badań jakościowych. Szczególnie zaś wykorzystałam w niniejszej analizie te wątki badań własnych, które odnoszą się do dobrostanu uczniów w edukacji domowej. W rezultacie otrzymałam obraz edukacji domowej jako wspierającej dobrostan psychiczny ucznia, zwłaszcza tego, który poczucie tego dobrostanu utracił w trakcie trwania nauki szkolnej. Tekst nie wyczerpuje podjętego zagadnienia, stanowi jednak pewien punkt wyjścia w pogłębianiu problemu poczucia dobrostanu psychicznego ucznia w edukacji domowej.

Słowa kluczowe:

uczeń, homeschooling, edukacja domowa, dobrostan subiektywny, dobrostan psychiczny, dziecko poza środowiskiem szkolnym

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Mazurek, E. (2025). Homeschooling szansą na dobrostan psychiczny ucznia?. Seminare. Poszukiwania Naukowe, 46(2). https://doi.org/10.21852/sem.1865

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aulia, Farah. 2018. “Improving Student Well-being in School.” In Major issues and other topics related to Mental Health, Neuroscience, and Cyber-psychology, edited by Tesi Hermaleni Solfema, Zulian Fikry and Mario Pratama, 172-179. Fakultas Ilmu Pendidikan. DOI: 10.32698/25275.
Google Scholar

Budajczak, Marek. 2010. „O naukowym podejściu do edukacji domowej.” Przegląd pedagogiczny 1: 95-104.
Google Scholar

Cudak, Stanisław. 2023. „Przemoc wśród młodzieży szkolnej w opinii badanych uczniów.” Kultura – Przemiany – Edukacja 12: 286-298. DOI: 10.15584/kpe.2023.12.17.
Google Scholar

Czemierowska-Koruba, Ewa. 2015. Agresja i przemoc w szkole, czyli co powinniśmy wiedzieć, by skutecznie działać. Warszawa: ORE.
Google Scholar

Diener, Edward. 1984. “Subjective well-being.” Psychological Bulletin 95 (3): 542-575. DOI: 10.1037/0033-2909.95.3.542.
Google Scholar

Diener, Edward et al. 2010. “New well-being measures: Short scales to assess flourishing and positive and negative feelings.” Social Indicators Research 97 (2): 143-156. https://doi.org/10.1007/s11205-009-9493-y.
Google Scholar

„Dobrostan.” 2025. In Słownik języka polskiego PWN. https://sjp.pwn.pl/slowniki/dobrostan.html.
Google Scholar

Farnicka, Marzanna and Hanna Liberska. 2015. „Uwarunkowania poczucia dobrostanu psychicznego u dzieci w środowisku szkolnym.” Problemy Wczesnej Edukacji 11 (4): 77-91. https://doi.org/10.5604/01.3001.0008.5648.
Google Scholar

Frasunkiewicz, Emilia. 2022. „‘Ucieczka z systemu.’ Edukacja domowa z perspektywy rodziców dzieci szkolnych.” Problemy Wczesnej Edukacji 2 (55): 166-181. DOI: https://doi.org/10.26881/pwe.2022.55.12.
Google Scholar

Giercarz-Borkowska, Małgorzata. 2019. Edukacja domowa jako alternatywa edukacyjna dla dzieci zdolnych. Wrocław: TeksTy.
Google Scholar

Gierczyk, Marcin and Joseph S. Renzulla. 2023. “Dobrostan uczniów uzdolnionych: co mówią badania naukowe? Systematyczny przegląd literatury.” Nauki o Wychowaniu. Studia interdyscyplinarne 1 (16): 35-56. https://doi.org/10.18778/2450-4491.16.03.
Google Scholar

Growiec, Katarzyna. 2015. Ile szczęścia dają nam ini ludzie? Więzi społeczne a dobrostan psychiczny. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Kaczmarek, Łukasz D. 2016. Pozytywne interwencje psychologiczne. Dobrostan a zachowania intencjonalne. Poznań: ZYSK i S-KA.
Google Scholar

Keyes, Corey L.M. 1998. „Social Well-Being.” Social Psychology Quarterly 61 (2): 121-140. DOI: /10.2307/2787065.
Google Scholar

Kunzman, Robert and Milton Gaither. 2013. “Homeschooling: A Comprehensive Survey of the Research.” Other Education: The Journal of Educational Alternatives 2 (1): 4-59.
Google Scholar

Kunzman, Robert and Milton Gaither. 2020. “Homeschooling: An updated comprehensive survey of the research. Other Education.” The Journal of Educational Alternatives 9 (1): 253-336.
Google Scholar

Kwieciński, Zbigniew. 1991. „Edukacja jako wartość odzyskiwana wspólnie (Głos w dyskusji o uspołecznieniu szkoły).” Edukacja 1: 88-98.
Google Scholar

Lendzion, Kinga and Agnieszka Wołk. 2023. „Dlaczego rodzice edukują dzieci w domu? Motywy podjęcia edukacji domowej w świetle badań własnych.” Roczniki Nauk Społecznych 3: 51-69.
Google Scholar

Lubienski, Chris. 2000. “Whither the Common Good? A Critique of Home Schooling.” Peabody Journal of Education 75 (1-2): 207-232. doi:10.1080/0161956X.2000.9681942.
Google Scholar

Lyubomirsky, Sonja, Laura King and Ed Diener. 2005. “The Benefits of Frequent Positive Affect: Does Happiness Lead to Success?” Psychological Bulletin 131 (6): 803-855. doi:10.1037/033-2909.131.6.803.
Google Scholar

Mazama, Ama and Garvey Musumunu. 2014. African Americans and Homeschooling: Motivations, Opportunities and Challenges. Nowy Jork: Routledge. DOI: 10.4324/9781315751139.
Google Scholar

Mazurek, Emilia. 2022. „Koncepcje kształcenia w świadomości homeschoolersów.” In Raporty z badań pedagogicznych, edited by Krystyna Heland-Kurzak, Katarzyna Pardej and Katarzyna Szostakowska, 110-120. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Google Scholar

Ministerstwo Edukacji Narodowej. 2025. Liczba uczniów wg klas w nauczaniu domowym w roku szkolnym 2023/2024. https://dane.gov.pl/pl/dataset/1963/resource/71622.
Google Scholar

Merriam-Webster Dictionary. Homeschooler. https://www.merriam-webster.com/dictionary/homeschooler.
Google Scholar

Mok, Magdalena Mo Ching and Marcellin Flynn. 2002. “Determinants of students’ quality of school life: A path model.” Learning Environments Research 5: 275-300. https://doi.org/10.1023/A:1021924322950.
Google Scholar

Mróz, Jakub T., Małgorzata Wójcik and Jacek Pyżalski. 2022. „Bullying – prześladowanie rówieśnicze. Prawdy i mity na temat zjawiska.” Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka 21 (4): 34-85.
Google Scholar

Neuman, Ari and Guterman Oz. 2020. “Different solutions to similar problems: parents’ reasons for choosing to homeschool and social criticism of the education system.” International Journal of Qualitative Studies in Education 1 (34): 1-18. DOI: 10.1080/09518398.2020.1720852.
Google Scholar

Nikiel, Łukasz. 2024. „Dobrostan szkolny ucznia: definicja, istotne czynniki i metody pomiaru.” In (Nie)nowe problemy edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i o zróżnicowanych potrzebach: kontrowersje – wyzwania – konsekwencje zaniechań, edited by Zuzanna Janiszewska-Nieścioruk, 1-18. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego. https://doi.org/10.59444/2024MONredJanr5.
Google Scholar

Niśkiewicz, Zuzanna. 2016. „Dobrostan psychiczny i jego rola w życiu człowieka.” Studia Krytyczne 3: 139-151.
Google Scholar

Nowotniak, Justyna. 2002. Ukryty program szkolnej rzeczywistości. Szczecin: Agencja Wydawnicza „Kwadra”.
Google Scholar

Olweus, Dan. 1998. Mobbning: fala przemocy w szkole: jak ją powstrzymać. Warszawa: Jacek Santorski&CO.
Google Scholar

Orłowski, Jakub. 2022. „Agresja w szkole – częstotliwość, dotkliwość, wykrywalność, motywy sprawców.” Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Developmen 2 (103): 149-162.
Google Scholar

Pospiszyl, Irena. 2008. Patologie społeczne. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Ryff, Carol D. 1989. “Happiness Is Everything, or Is It? Explorations on the Meaning of Psychological Well-Being.” Journal of Personality and Social Psychology 57 (6): 1069-1081.
Google Scholar

Rzecznik Praw Dziecka. 2021. Ogólnopolskie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce. Warszawa. https://brpd.gov.pl/wp-content/uploads/2021/08/Raport-Rzecznika-Praw-Dziecka-Ogólnopolskie-badanie-jakości-życia-dzieci-i-młodzieży-w-Polsce-PDF.pdf.
Google Scholar

Strealu, Jan and Damian Doliński. 2008. Psychologia. Podręcznik akademicki, Vol. 1. Gdańsk: GWP.
Google Scholar

Topp, Carol. 2008. Homeschool Co-ops: How to Start Them, Run Them and Not Burn Out. Aventine Press.
Google Scholar

UNICEF. 2020. World of influence. Understanding what shapes child well-being in rich countries. Innocenti Report card 16. UNICEF Office of Research – Innocenti. https://www.unicef.org/media/77571/file/Worlds-of-Influence-understanding-what-shapes-child-well-being-in-rich-countries-2020.pdf.
Google Scholar

Pyżalski, Jacek. 2022. „Sytuacja dzieci i młodzieży w kontekście doświadczeń pandemii COVID-19.” In Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci, edited by Monika Sajkowska and Renata Szredzińska, 340-353. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.28148.78722.
Google Scholar

Prawo oświatowe. Art. 37, 1-2, Dz.U. z 2024 r., poz. 737. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000750/T/D20240750L.pdf.
Google Scholar

Ray, Brian. 2015. “African American homeschool parents’ motivations for homeschooling and their Black children’s academic achievement.” Journal of School Choice 9 (1): 71-96. DOI: 10.1080/15582159.2015.998966.
Google Scholar

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. 2022. Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (Dz.U. 2016 poz. 862 z późn. zm.). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20160000862.
Google Scholar

Thomas, Jesse. 2019. “Perspectives of homeschoolers motivated by religious and moral reasons.” Journal of Research on Christian Education 28 (1): 21-42. DOI: 10.1080/10656219.2019.1579125.
Google Scholar

Tłuściak-Deliowska, Agnieszka and Michał Krawiec. 2020. „Edukacja domowa jako alternatywna forma realizacji obowiązku szkolnego. Stan polskich badań i perspektywy badawcze.” Przegląd pedagogiczny 1: 191-202. DOI: 10.34767/PP.2020.01.11.
Google Scholar

Waterman, Alan S. et al. 2010. “The questionnaire for eudaimonic well-being: Psychometric properties, demographic comparisons, and evidence of validity.” The Journal of Positive Psychology, 5 (1): 41-61. https://doi.org/10.1080/17439760903410120
Google Scholar

Winiarski, Mikołaj. 2017. W kręgu pedagogiki społecznej. Łódź: Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk.
Google Scholar

Zych, Agnieszka. 2003. „Dobrostan psychiczny.” In Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Vol. 1: A-F, edited by Tadeusz Pilch, 711. Warszawa: „Żak”.
Google Scholar