Abstrakt

Agnus Dei to owalny lub okrągły woskowy medalion (od 2,5 do 25 cm). Na awersie znajduje się Baranek Paschalny oraz napis: Ecce Agnus Dei qui tollit peccata mundi, a na rewersie wizerunek świętego. Sygnowany jest nazwiskiem, aw niektórych przypadkach herbem papieża, który poświęcił medalion. Historia woskowego Agnus Dei ciągnęła się wraz z zachowanym przed rokiem zwyczajem wręczania kawałków świecy paschalnej uczestnikom liturgii wielkanocnej w rzymskich bazylikach. Z czasem z wosku formowano tabliczki z wytłoczonym w nich wizerunkiem baranka. Otrzymywali je pielgrzymi przybywający do Rzymu, aby świętować tam Wielkanoc. Zwyczaj ten odnotowany jest przez Amalariusa z Metz (zm. 850) oraz Ordo Romanus z przełomu XIX i XX wieku. Począwszy od XII wieku medaliony Agnus Dei wręczał sam papież w sobotę po Wielkanocy. Papież Klemens VI (1342-1352) zapoczątkował rutynowe redagowanie przez papieży medalionów Agnus Dei co 7 lat, począwszy od pierwszego roku urzędowania. Od XV wieku odtąd papieże uroczyście błogosławili „Agnusów”, zanurzając ich w wodzie święconej i odmawiając specjalne modlitwy. Obrzęd ten nazwano „Chrztem Agnus Dei”. Pobłogosławiony przez papieża woskowy medalion z Barankiem Paschalnym uważany był za panaceum na wszelkie dolegliwości duszy i ciała, a także ochronę przed wszelkimi potężnymi siłami natury i złymi mocami duchowymi. Traktowano go jako brandeum (relikwie zastępcze), gdyż od XVI wieku wosk mieszano z popiołami z rzymskich katakumb. Aby uniknąć nadużyć, zwłaszcza sprzedaży Agnus Dei, papież Klemens VIII (1592-1605) zlecił wykonanie woskowych medalionów cystersom rzymskim z opactwa Santa Croce. Traktowano je jako szczególną formę daru papieskiego i znak jego błogosławieństwa. Począwszy od XVI w. papież, przestrzegając zasad określonych w Caeremoniale Romanum, co siedem lat rozdzielał „Agnusów” w sobotę poprzedzającą Białą Niedzielę (Dominica in Albis) podczas Mszy odprawianej w Kaplicy Sykstyńskiej przez jednego z kardynałów . Medaliony Agnus Dei eksponowane były w relikwiarzach razem z relikwiami,  w relikwiarzach pokoju (pacificale, instrumentum pacis), czy w predelli ołtarza; były noszone jako wisiorki lub pięknie oprawione, wieszane na ścianach w celu ochrony domów; umieszczone w specjalnych kulach na szczycie iglic, miały chronić przed uderzeniem pioruna. Niemal całe tysiąclecie obecności medalionów Agnus Dei w życiu religijnym Europy zaczęło dobiegać końca wraz z reformą Kościoła katolickiego zapoczątkowaną na Soborze Watykańskim II. Ostatnie z nich zostały pobłogosławione i rozprowadzone przez papieża Pawła VI w 1964 roku, w pierwszym roku jego pontyfikatu.