Abstrakt

Bieda i cierpienie nieodłącznie towarzyszą ludzkości od samego początku cywilizacji. W różnych epokach podejmowano różne działania mające na celu przeciwdziałanie temu stanowi sytuacji. Stosunek starożytnych do biednych był różny, na ogół nieprzychylny, jednak w Cesarstwie Rzymskim można było zauważyć próby ochrony dzieci biednych, niepełnosprawnych i osieroconych przez władców. Systematyczna pomoc ze strony społeczeństwa została zapoczątkowana w średniowieczu wraz z szerzeniem się chrześcijaństwa, które traktowało pomoc bliźniego jako nagrodę do otrzymania w życiu wiecznym. Na terenie Polski instytucją, która zapoczątkowała pomoc był Kościół katolicki. Zakony klasztorne opiekowały się chorymi, utrzymywały szpitale, które w tamtych czasach udzielały schronienia potrzebującym, nie pełniąc swoich funkcji leczniczych. Władcy natomiast ograniczali się jedynie do wydawania przepisów zapobiegających szerzeniu się żebractwa. Najprostszymi formami pomocy były wówczas jałmużny i rozdawanie żywności. Niestety były to działania tymczasowe i nie rozwiązały problemu wykluczonych, gdyż nie zlikwidowały przyczyn ubóstwa. Dopiero w XVI wieku myśliciele tacy jak Andrzej Frycz Modrzewski głosili pogląd, że najważniejsze jest stworzenie warunków pracy dla ubogich, aby umożliwić im egzystencję. Od tego czasu wartość pracy i działalności ubogich była podkreślana zarówno w koncepcjach teoretycznych (Mary Richmond), jak i realizowana praktycznie (Stanisław Staszic i Towarzystwo Hrubieszowskie). W XIX wieku tradycyjna dobroczynność średniowiecza została zastąpiona przez filantropię, której charakter był bardziej związany z kwestiami ekonomicznymi. W okresie zaborów czynnik ekonomiczny był ściśle powiązany z elementem podtrzymywania polskiej tożsamości narodowej, realizowanym zarówno przez Kościół katolicki, jak i przez ówczesne społeczeństwo.