Krzysztofa Hegendorfera „Racja studiowania” jako przykład recepcji renesansowej myśli pedagogicznej w Akademii Lubrańskiego

Michał Nowicki

doi:10.21697/sc.2025.32.2.12

Published: 2025-11-17

Vol. 32 No. 2 (2025)

Christoph Hegendorph’s Studiorum Ratio auctore … as an example of the reception of Renaissance pedagogical thought at the Lubrański Academy

Michał Nowicki

Saeculum Christianum. Historical Writings

Section: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2025.32.2.12

Abstract

The aim of this study is to present the reception of Renaissance school pedagogical thought in Christoph Hegendorph’s 1534 treatise Studiorum Ratio auctore …, written for students of the Lubrański Academy. The analysis reveals that the primary source of inspiration was the humanist thought of Erasmus of Rotterdam, drawn from various of his pedagogical works, yet adapted to local needs.

Keywords:

Lubrański Academy, Old Polish education, history of education, Christoph Hegendorph, humanism, Erasmus of Rotterdam

Most read articles by the same author(s)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Nowicki, M. (2025). Christoph Hegendorph’s Studiorum Ratio auctore … as an example of the reception of Renaissance pedagogical thought at the Lubrański Academy. Saeculum Christianum. Historical Writings, 32(2), 151–161. https://doi.org/10.21697/sc.2025.32.2.12

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Bieńkowski T., Antyk w literaturze i kulturze staropolskiej (1415-1750). Główne problemy i kierunki recepcji, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Google Scholar

Bieńkowski T., Dobrzycki J., Staropolski świat nauki: uczeni i szkoły wobec osiągnięć nowożytnych nauk przyrodniczych, Warszawa 1998.
Google Scholar

Bierlaire F., Un livre du maître au XVIe siècle: Erasme expliqué par Hegendorf, „Quaerendo”, 1972, t. 2, nr 3, s. 200-219. DOI: https://doi.org/10.1163/157006972X00058
Google Scholar

Bogucka M., Dzieje kultury polskiej do 1918 roku, Wrocław 1991.
Google Scholar

Bogucka M., Ziemia i czasy Kopernika, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972.
Google Scholar

Budzyński J., Paideia humanistyczna, czyli wychowanie do kultury. Studium z dziejów klasycznej edukacji w gimnazjach XVI-XVIII wieku (na przykładzie Śląska), Częstochowa 2003.
Google Scholar

Cytowska M., Od tłumacza, w: Erazm z Rotterdamu, Pisma moralne. Wybór, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 5-26.
Google Scholar

Domański J., Erazm i filozofia: studium o koncepcji filozofii Erazma z Rotterdamu, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.
Google Scholar

Domański J., Użytkownicy i badacze dziedzictwa antycznego, czyli o różnicy między humanizmem i humanistyką, w: Philologica, litteraria, humaniora. Studia i szkice z dziejów recepcji dziedzictwa antycznego, red. J. Domański, Warszawa 2009, s. 47-52.
Google Scholar

Domański J., Wprowadzenie, w: Dezyderiusza Erazma z Rotterdamu „List o filozofii ewangelicznej”, Warszawa 2022, s. 6-112. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323555513
Google Scholar

Erazm z Rotterdamu, Collected Works of Erasmus: Literary and Educational Writings, 1 and 2, red. C.R. Thompson, Toronto 1978.
Google Scholar

Erazm z Rotterdamu, Erasmus van Rotterdam groet Christoph Hegendorf van Leipzig, w: De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 8. Brieven 1122-1251, red. T.L. ter Meer, T. Osinga, Rotterdam 2011, s. 136-137.
Google Scholar

Erazm z Rotterdamu, O wychowaniu dzieci, w: Erazm z Rotterdamu, Pisma moralne. Wybór, tłum. M. Cytowska, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 27-115.
Google Scholar

Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty, w: Wybór pism, tłum. E. Jędrkiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992, s. 10-162.
Google Scholar

Erazm z Rotterdamu, Podręcznik żołnierza chrystusowego nauk zbawiennych pełny, tłum. J. Domański, Warszawa 1965.
Google Scholar

Erazm z Rotterdamu, Polecany spis lektur, w: Wybór pism, tłum. M. Cytowska, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992, s. 276-302.
Google Scholar

Hegendorfer K., Declamationes Octo, Argentoratum 1533.
Google Scholar

Hegendorfer K., Epistola Methodica de Ratione legendi Evangelio graphous (etc.), Lipsiae 1520.
Google Scholar

Hegendorfer K., Erasmus D., De duplici copia verborum ac rerum, Colonia 1530.
Google Scholar

Hegendorfer K., Racja studiowania, „Kronika Miasta Poznania”, 1999, nr 2: Jan Lubrański i jego dzieło, tłum. A. Pawlaczyk, s. 213-227.
Google Scholar

Hegendorfer K., Studiorum Ratio auctore [...], w: Stichologia sev ratio scribendorvm versvvm, stvdiosis in Neacademia Posnaviensi [!] dictata [...] Avtore Christophoro Hegendorffino, Vitebergae 1534, f. Dv-Fvi v.
Google Scholar

Huizinga J., Erazm, tłum. M. Kurecka, Warszawa 1964.
Google Scholar

Kapuścińska A., Renesansowy model kulturowej wspólnoty Europy w oczach pisarzy polskich XVI wieku, w: Humanistyczne modele kultury nowożytnej wobec dziedzictwa starożytnego, red. M. Prejs, Warszawa 2010, s. 111-152.
Google Scholar

Kot S., Historia wychowania, t. 1: Od starożytnej Grecji do połowy wieku XVIII, Warszawa 1994.
Google Scholar

Lichański J.Z., Retoryka a epoki kulturalne i prądy literackie, w: Przełom wieków XVI i XVII w literaturze i kulturze polskiej, red. B. Otwinowska, J. Pelc, Wrocław 1984, s. 295-310.
Google Scholar

Luter M., Do burmistrzów i rajców wszystkich miast w Niemczech, iż powinni zakładać i utrzymywać szkoły chrześcijańskie, w: Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, red. S. Wołoszyn, Kielce 1995, t. 1, s. 299-300.
Google Scholar

Łempicki S., Polskie koneksje dynastii Manucjuszów, w: Renesans i humanizm w Polsce. Materiały do studiów, Kraków 1952, s. 33-99.
Google Scholar

Mazurkiewicz K., Początki Akademji Lubrańskiego w Poznaniu (1519-1535). Przyczynek do dziejów rozwoju nauk humanistycznych w Polsce, Poznań 1921.
Google Scholar

Nowicki M., Akademia Lubrańskiego: organizacja szkoły i działalność wychowawcza, Warszawa 2015.
Google Scholar

Nowicki M., Profil wychowawczy Akademii Lubrańskiego na tle sporu Krzysztofa Hegendorfera z Grzegorzem Szamotulczykiem, w: Ku źródłom wartości, red. P. Orlik, Poznań 2008, s. 327-334.
Google Scholar

Nowicki M., Vir orator czy vir probus, czyli problem recepcji antycznych wartości wychowawczych w programie wychowawczym Akademii Lubrańskiego, w: Ku źródłom wartości, red. P. Orlik, Poznań 2008, s. 313-326.
Google Scholar

Skuratowicz J., Kóčka-Krenz H., Pudelska A., Akademia Lubrańskiego: pomnik wielkopolskiej kultury i nauki, Poznań 2017.
Google Scholar

Suchodolski B., Narodziny nowożytnej filozofii człowieka, Warszawa 1963.
Google Scholar

Woodward W.H., Desiderius Erasmus concerning the aim and method of education, Honolulu, Hawaii 2002.
Google Scholar

Zagrodzka A., Vittorino da Feltre: pedagog z XV wieku, Warszawa 2014.
Google Scholar

Michał Nowicki

https://orcid.org/0000-0001-6147-9295

Affiliation:

Wydział Studiów Edukacyjnych Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Michał Nowicki – zatrudniony w Zakładzie Historii Kultury i Edukacji UAM, prowadzi badania naukowe z zakresu historii wychowania staropolskiego, zwłaszcza w odniesieniu do szkolnictwa, a także dziejów edukacji religijno-filozoficznej w szkołach filozoficznych Indii oraz Europy Zachodniej.