Kobiecość i męskość u wybranych autorów literatury patrystycznej pierwszych trzech wieków

Stanisław Strękowski

doi:10.21697/snr.2024.63-64.1-2.2

Opublikowane: 2024-12-31

Tom 28 Nr 1-2(63-64) (2024)

Kobiecość i męskość u wybranych autorów literatury patrystycznej pierwszych trzech wieków

Stanisław Strękowski

Studia nad Rodziną

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/snr.2024.63-64.1-2.2

Abstrakt

Ojcowie Kościoła i pisarze kościelni wywodzili się, tak jak inni chrześcijanie, z różnych środowisk kulturowych starożytnego świata, w którym dominował patriarchat. Byli ukształtowani – przed swoim nawróceniem – przez kulturę grecko-rzymską i ślady tej formacji są widoczne w ich myśleniu i wyrażanych sądach. Nic zatem dziwnego, że w sprawach dotyczących szeroko pojętej kultury bardzo często dochodzi do głosu ich grecko-rzymska formacja. Ustalenie, jaka jest ich opinia na temat równości płci, nie jest jednoznaczne: obok bardzo krytycznych uwag dotyczących kobiet odnaleźć można teksty, w których szacunek i cześć dla heroicznej postawy męczenniczek, wstrzemięźliwości i wytrwałość wdów i dziewic są wyraźnie widoczne, a również takie, które przestrzegają przed niebezpieczeństwem upadku i częściej piętnują grzech niż osobę. Autorzy chrześcijańscy pierwszych wieków swoje krytyczne uwagi kierowali nie tylko do kobiet, lecz piętnowali również mężczyzn za ich niewłaściwe postępowanie. Zdecydowanie dystansowali się od różnego rodzaju nadużyć, do których zaliczali pederastię, efebofilię, homoseksualizm i zniewieściałość mężczyzn. Zatem uprawnionym jest wniosek, że pomimo wielu krytycznych opinii o kobietach, ich sytuacja we wspólnocie chrześcijańskiej była znacznie lepsza niż w pogańskich Grecji i Rzymie.

Słowa kluczowe:

kobiecość, męskość, kultura grecka i rzymska, pierwotne chrześcijaństwo

Inne teksty tego samego autora

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Strękowski, S. (2024). Kobiecość i męskość u wybranych autorów literatury patrystycznej pierwszych trzech wieków. Studia Nad Rodziną, 28(1-2(63-64), 9–27. https://doi.org/10.21697/snr.2024.63-64.1-2.2

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła
Google Scholar

Ad Diognetum, ed. J. H. Marrou, SCh 33bis, Paris 1965, tłum. J. Czuj, POK 18, Poznań 1935, s. 11-19, tłum. A. Świderkówna, Do Diogneta czyli o roli chrześcijan w świecie, PSP 44, Warszawa 1988, s. 79-97 lub BOK 10, Kraków 1998, s. 339-350.
Google Scholar

Athenagoras, Supplicatio pro christianis, ed. B. Pouderon, SCh 379, Paris 1992, tłum. S. Kalinkowski, w: Atenagoras z Aten, Prośba za chrześcijanami. O zmartwychwstaniu umarłych, Warszawa 1985.
Google Scholar

Barnabas, Epistula, w: Patres apostolici, ed. F. X. Funk, Tübingen 1901, s. 38-97; Barnabas, Épître de Barnabé, ed. P. Prigent, R. A. Kraft, SCh 172, Paris 1971, tłum. A Świderkówna, List Barnaby, BOK 10, Kraków 1998, s. 179-204.
Google Scholar

Clemens Alexandrinus, vol. I-IV, wyd. O. Stählin, Leipzig 1905: vol. I – Protrepticus und Paedagogus, GCS 12, Leipzig 1936; M. Szarmach, w: Klemens Aleksandryjski, Wychowawca, Toruń 2012; vol II: Stromata, I- VI, GCS 15, Leipzig 1936; vol. III – Stromata, VII-VIII, Excerpta ex Theodoto, Eclogae propheticae, Quis dives salvetur, Fragmenta, Leipzig 1970; tłum., J. Niemirska-Pliszczyńska, w: Klemens Aleksandryjski, Kobierce, t. I-II, Warszawa 1994.
Google Scholar

Clemens Romanus, Epistula ad Corinthios, w: Patres apostolici, ed. F. X. Funk, Tübingen 1901, s. 98-183; Der erste Clemensbrief, ed. H. E. Lona, Göttingen 1988; ed. A. Jaubert, SCh 167, Paris 1971, tłum. A. Świderkówna, List do Kościoła w Koryncie, BOK 10, Kraków 1998, s. 51-87.
Google Scholar

Cyprianus Carthaginiensis, Opera omnia, ed. J. P. Migne, PL 4, 192-660; C. Hartel, CSEL 3/1-3, Wien 1968-1871; ed. R. Weber, CCL 3, Tourholti 1972; ed. M. Simonetti, CCL 3A, Tourholti 1976; tłum. J. Czuj, Pisma, POK 19, Poznań 1937tłum. J. Czuj, Do Donata, POK 19, s. 85-97; O śmiertelności, POK 19, s. 252-271.
Google Scholar

Didache, ed. W. Rordorf, A. Tuilier, SCh 248, Paris 1978; tłum. A. Świderkówna, w: M. Starowieyski (red.), Pierwsi Świadkowie, BOK 10, Kraków 1998, s. 33-40.
Google Scholar

Eusebius Caesarensis, Historia ecclesiastica, ed. E. Schwartz, GCS 9/1, Lipsiae 1903; ed.
Google Scholar

G. Bardy, SCh 41, Paris 1955, tłum. A. Lisiecki, POK 3, Poznań 1924 lub Historia Kościelna, tłum. A. Caba na podstawie tłumaczenia A. Lisieckiego, opracowanie H. Pietras, ŹMT 70, Kraków 2013.
Google Scholar

Passio Perpetuae et Felicitatis, ed. J. Amat, SCh 417, Paris 1996, tłum. A. Malinowski, w: M. Starowieyski, Męczennicy pierwszych wieków chrześcijaństwa, Kraków 2020, s. 159-175.
Google Scholar

Plato, De Republica, ed. J. Adam, Cambridge 1902, tłum. W. Witwicki, w: Platon, Dialogi, t. I- II, Kęty 2005.
Google Scholar

P. Ovidi Nasonis: Metamorphoses, ed. R. J. Tarrant, Oxford 2004.
Google Scholar

Tertullianus, Apologeticum, ed. E. Dekkers, CCL vol. I, Turnholti 1954, s. 85-171, tłum. J. Sajadak w: Q.S. F. Tertulian, Apologetyk, POK 2, Poznań 1947.
Google Scholar

Tertullianus, Adversus Marcionem, ed. Ae. Kroymann, CCL 1, 437-726; tł. pol. S. Ryzner, w: Tertulian, Przeciw Marcjonowi, PSP 58, Warszawa 1994.
Google Scholar

Opracowania:
Google Scholar

Adamczyk D., „Grzechy główne” w gminie korynckiej na podstawie 1 Kor 5-6, „Studia Gnesiensia” 26 (2012), s. 25-43.
Google Scholar

Agnati T., Politica al femminile. Un percorso in salita, Milano 2001.
Google Scholar

Astolfi R., Femina probrosa, concubina, mater solitaria, “Studia et documenta historiae et iuris”, 31 (1965), s. 15-60;
Google Scholar

Bloch E., Sex between Men and Boys in Classical Greece: Was It Education for Citizenship or Child Abuse?, „Journal of Men’s Studies” 9( 2001) nr 2, s. 183-204.
Google Scholar

Bielecki S., Prawo i ewangelia w kontekście "nauczających inaczej" według 1 Tm 1, 3b-11, „Kieleckie Studia Teologiczne” 1(2002), z. 1, s. 57-70.
Google Scholar

Brisson L., Le sexe incertain: androgynie et hermaphroditisme dans l'Antiquité gréco-romaine, Paris 1997.
Google Scholar

Idem, Neutrum utrumque. La bisexualité dans l'antiquité gréco-romaine, w: F. Monneyron, (red.), L'Androgyne dans la littérature, Paris 1986, s. 27–61.
Google Scholar

Cameron A., Kuhrt A. (red.), Images of Women in Antiquity, II ed. Detroit 1993.
Google Scholar

Cantarella E., La engùe prima e dopo la legislazione di Solone nel diritto matrimoniale attico, "Istituto Lombardo. Accademia di Scienze e Lettere", 98 (1964), s. 121-161;
Google Scholar

Eadem, Tacita Muta. Le donne nella città antica, Roma 1985;
Google Scholar

Eadem, Potere femminile, diritto e Stato tra mito e antropologia, "Quaderni di storia", 28 (1988), s. 107-120.
Google Scholar

Eadem, L’ambiguo malanno. Condizione e immagine della donna nell’antichità greca e romana, Roma 1986.
Google Scholar

Eadem, Le donne e la città, Como 1990; R. Astolfi, Aspetti del diritto matrimoniale nel tardo Impero, “Studia et documenta historiae et iuris”, 56 (1990), s. 323-346;
Google Scholar

Eadem, L'ambiguo malanno: la donna nell'antichità greca e romana, Milano 1995.
Google Scholar

Eadem, Famiglia, proprietà e schiavitù nel mondo antico, w: V. Castronovo (red.), Storia dell'economia mondiale, Bari, Laterza 1996, s. 117-132.
Google Scholar

Eadem, Gender, Sexuality, and Law, w: M. Gagarin, D. Cohen (ed.), The Cambridge Companion to Ancient Greek Law, Cambridge 2005, s. 236-253.
Google Scholar

Davidson J., The Greeks and Greek love, New York 2007.
Google Scholar

Doveto F. M., Silenzi e voci di donne nell’antichità classica, „Quaderni del Centro Interuniversitario di Ricerca sulla Storia degli Insegnamenti Linguistici” 9 (2010), s. 1-13.
Google Scholar

Filipiak M., Człowiek współczesny a Stary Testament, Lublin 1983.
Google Scholar

Idem, Problematyka społeczna w Biblii, Warszawa 1985.
Google Scholar

Filippini N.M., Plebani T., Scattigno A. (red.), Corpi e storia. Donne e uomini dal mondo antico all’età contemporanea, Roma 2002.
Google Scholar

Fros H., Pamiętając o mieszkańcach nieba, Tarnów 1994.
Google Scholar

Holthöfer E., La ‘cura sexus’ dall'antichità al XIX secolo, w: A. Arru, Soggetto e identità, Roma, Biblink 2009, s. 225-310.
Google Scholar

Ihnatowicz J. A., Konsekracja wdów w Kościele starożytnym, „Kieleckie Studia Teologiczne” 1/2(2002), s. 66-76.
Google Scholar

Krawczyk R., Gender w świetle biblijnej nauki o kobiecie i małżeństwie, „Studia Elbląskie” 16(2015), s. 207-219.
Google Scholar

Kuras B., Św. Paweł o chrześcijańskiej czystości, Katowice 1987.
Google Scholar

Lane Fox R., Pagani e cristiani, tr. it., M. Carpitella, Roma-Bari 1991.
Google Scholar

Langkammer H., Komentarz teologiczno-pastoralny wszystkich listów św. Pawła Apostoła z okazji Roku Świętego Pawła, t. 1: Wielkie listy św. Pawła, Legnica 2009.
Google Scholar

Lods M., Confesseurs et martyrs, Neuchâtel 1958, s. 112-123.
Google Scholar

Matysiak B.W., Małżeństwo i rodzina w kulturze starożytnego Izraela, „Studia Elbląskie” 13 (2012), s. 133-151.
Google Scholar

Mejzner M., Walka dobra ze złem w Liście Pseudo-Barnaby, „Vox Patrum” 33 (2013) t. 59, s. 21-37.
Google Scholar

Mitok A., Podłoże i rola męczeństwa w działalności misyjnej Kościoła, „Forum Teologiczne” 6 (2005), s. 153-168.
Google Scholar

Paoli U. E., Il reato di adulterio (moicheia) in diritto attico, 'Studia et Documenta Historiae Iuris” 16(1950), s. 132-182.
Google Scholar

Obrycki K., „Refrigerium” u Tertuliana, w: Tertulian, Wybór pism II, Warszawa 1983, s. 3-42.
Google Scholar

Peradotto J., Sullivan J. P., (edd.), Women in the Ancient World: The Arethusa Papers, Albany 1984.
Google Scholar

Pietras H., Eschatologia Kościoła pierwszych czterech wieków, Kraków 2007.
Google Scholar

Pietrusiak P., Kościół u apologetów greckich II wieku, „Rocznik Teologii Katolickiej”, 11 (2012), z. 2, s. 61-78.
Google Scholar

S. Pomeroy, Goddesses, Whores, Wives, and Slaves: Women in Classical Antiquity, New York 1975.
Google Scholar

Idem, Reflections of Women in Antiquity, New York 1981.
Google Scholar

Sieradzan J., Bez paiderasteia nie ma paideia: Pedegogiczny aspekt pederastii starogreckiej, „IDEA– Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych” 21 (2009), s. 19-34.
Google Scholar

Simon M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., Warszawa 1992.
Google Scholar

Sordi M., La svolta del II sec. d.C. e la nascita del concetto ecclesiale di martire, «Aevum», 77 (2003), s. 27-33.
Google Scholar

Spidlik T., Gargano I., Grossi V., Duchowość Ojców Kościoła, Kraków 2004.
Google Scholar

Stępień J., Listy do Tesaloniczan i Pasterskie, Wstęp - Przekład z oryginału - Komentarz, Poznań 1979.
Google Scholar

Strękowski S., Rola męczeństwa w propagowaniu wiary chrześcijańskiej w pierwszych trzech wiekach, w: Ks. W. Guzewicz, M. Radziłowicz, Ks. S. Strękowski (red.), Chrześcijańskie świadectwo wczoraj i dziś, Ełk 2013, s. 65-86.
Google Scholar

Swancutt D. M., Still before sexuality: "Greek" androgyny, the roman imperial politics of masculinity and the roman invention of the Tribas, w: T. Penner, C.V. Stichele, Mapping Gender in Ancient Religious Discourses, Leiden 2006, s. 11-61.
Google Scholar

Szafrański L., Diakonisa, „Novum” 9(1979), z. 4-5, s. 170-192.
Google Scholar

Idem, Diakonisy i ich rola w pierwotnym Kościele, „Vox Patrum” 9(1989, t. 17, s. 741-751.
Google Scholar

Thompson W. E., Athenian Marriage Patterns: Remarriage, „California Studies in Classical Antiquity” 5(1972), s. 211-225.
Google Scholar

Torelli M., Domiseda, lanifica, univira, il trono di Verrucchio e il ruolo e l’immagine della donna tra arcaismo e repubblica, w: M. Torelli, Il rango, il rito e l’immagine, Milano 1997, s. 52-86.
Google Scholar

Turkiel J., Obrzydliwość w Biblii, „Studia Teologiczne. Białystok. Drohiczyn. Łomża” 28 (2010), s. 13-24.
Google Scholar

Vanni U., Postawa chrześcijanina wobec świata zewnętrznego, „Communio” 5(1987), s. 47-55.
Google Scholar

Witczyk H., Biblia a moralność chrześcijańska, „Studia Nauk Teologicznych PAN” t. 4, Biblia w kontekście kultur, Lublin 2009, s. 89-100.
Google Scholar

Wojciechowski M., Etyka Biblii, Kraków 2009.
Google Scholar

Wysocki M., Eschatologia okresu prześladowań na podstawie pism Tertuliana i Cypriana, Lublin 2010.
Google Scholar

Żądło A., Liturgia o męczeństwie, Kielce 2000.
Google Scholar