Dramaturgia oszustwa z perspektywy lingwistycznej i malarskiej

Joanna Zaucha

doi:10.21697/zk.2025.12.29

Opublikowane: 2025-12-15

Nr 12 (2025)

Dramaturgia oszustwa z perspektywy lingwistycznej i malarskiej

Joanna Zaucha

Załącznik Kulturoznawczy

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zk.2025.12.29

Abstrakt

Artykuł podzielony jest na dwie części. W pierwszej części autorka analizuje znaczenie polskich czasowników skłamać i oszukać. Analiza ta ujawnia rodzaje działań podejmowanych przez osoby kłamiące lub oszukujące, a także rzeczywisty i zamierzony zakres fałszu wprowadzonego do komunikacji. Semantyka leksemów odnoszących się do fałszu w relacjach międzyludzkich pozwala również wskazać, które aspekty oszustwa są szczególnie piętnowane przez użytkowników języka wybierających element językowy do opisu sytuacji.

W drugiej części pracy autorka zestawia wnioski z analizy semantycznej z intuicjami interpretacyjnymi dotyczącymi słynnego obrazu Michała Anioła Caravaggia Szulerzy. Autorka wykazuje analogię między elementami struktury semantycznej czasowników odnoszących się do kłamstwa i oszustwa a genialnym przedstawieniem tych zjawisk przez malarza.

Słowa kluczowe:

semantyka, czasowniki, oszustwo, kłamstwo, Caravaggio

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Zaucha, J. (2025). Dramaturgia oszustwa z perspektywy lingwistycznej i malarskiej. Załącznik Kulturoznawczy, (12), 561–573. https://doi.org/10.21697/zk.2025.12.29

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Antas Jolanta, O kłamstwie i kłamaniu. Studium semantyczno-pragmatyczne, Kraków 1999.
Google Scholar

Bogusławski Andrzej, Veredicum laudare necesse est, vitam sustinere non est necesse, „Journal of Pragmatics” 2005, nr 37, s. 411-431; przedruk [w:] idem, Roztrząsania nadlingwistyczne, BEL Studio, Warszawa 2011, s. 51-74
Google Scholar

Bogusławski Andrzej, Wiedza, fałsz, prawda: słowo o ich wzajemnej relacji, „Przegląd Humanistyczny” 2007, R. 51, nr 1, s. 1-7.
Google Scholar

Bogusławski Andrzej, A Study in the Linguistics-Philosophy Interface, BEL Studio, Warszawa 2007.
Google Scholar

Danielewiczowa Magdalena, Wiedza i niewiedza. Studium polskich czasowników epistemicznych, KLF, Warszawa 2002.
Google Scholar

Feigenbaum Gail, Perfectly True, Perfectly False: Cardsharps and Fortune Tellers by Caravaggio and La Tour, [w:] Caravaggio. Reflections and Refractions, red. L. Pericolo, D.M. Stone, Ashgate, Fernham, Burlington, 2014, s. 253-271. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315095974-16
Google Scholar

Kawecki Witold, Tajemnice Caravaggia, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2019.
Google Scholar

Langdon Helen, Caravaggio, Rebis, Poznań 2003.
Google Scholar

Puzynina Jadwiga, O kłamaniu i kłamstwie, [w] Język wartości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992, s. 186-202.
Google Scholar

IJP, Inny słownik język polskiego, pod red. M. Bańki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Google Scholar

SJPDor, Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958-1969.
Google Scholar

SWJP, Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wilga, Warszawa 1996.
Google Scholar

Wierzbicka Anna, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006, s. 183-185.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Pęzik Piotr, Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP, Narodowy Korpus Języka Polskiego, red. A. Przepiórkowski, M. Bańko, R. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk, https://pelcra-nkjp.clarin-pl.eu, (dostęp: 12.09.2025)
Google Scholar

WSJP, Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, https://wsjp.pl/ (dostęp: 14.07.2025).
Google Scholar

Zaucha Joanna, Czasownikowe wykładniki fałszu z inherentną oceną działań agensa, „Linguistica Copernicana” 2017, t. 13 (2016), s. 143-158, 2017, https://apcz.umk.pl/LinCop/article/view/LinCop.2016.006, (dostęp: 04.10.2025); DOI: https://doi.org/10.12775/LinCop.2016.006
Google Scholar

Zaucha Joanna, Zróżnicowanie składniowe i semantyczne czasownikowych wykładników fałszu, „Linguistica Copernicana” 2015, t. 12, s. 107-122, https://apcz.umk.pl/LinCop/article/view/LinCop.2015.004, (dostęp: 04.10.2025); DOI: https://doi.org/10.12775/LinCop.2015.004
Google Scholar

Zaucha Joanna, Dwa „tryby” mówienia a kłamstwo, „Linguistica Copernicana” 2023, t. 20, s. 139-156, https://apcz.umk.pl/LinCop/article/view/46138, (dostęp: 04.10.2025). DOI: https://doi.org/10.12775/LinCop.2023.009
Google Scholar