Wątki masońskie w sztuce na dworze Stanisława Augusta : Masonic topics in the art at the court of Stanislaus Augustus

Agnieszka  Skrodzka

doi:10.21697/an.7823

Published: 2020-01-15

No. 2 (2018)

Wątki masońskie w sztuce na dworze Stanisława Augusta

Masonic topics in the art at the court of Stanislaus Augustus

Agnieszka Skrodzka

Artifex Novus

Section: Artykuły tematyczne

https://doi.org/10.21697/an.7823

Abstract

Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego bardzo wielu polskich luminarzy sztuki i kultury, a także licznych polityków i mężów stanu, należało do masonerii. Ruch ten w Europie XVIII wieku zyskiwał coraz więcej zwolenników, także wśród głów koronowanych. Do wolnomularstwa należał podobno także sam król Stanisław August. Historycy sztuki, próbując odczytywać ukryte treści dzieł sztuki powstających na dworze tego monarchy, dopatrują się w nich wątków masońskich. W niniejszym artykule została przedstawiona próba odrzucenia tych interpretacji. Głównym powodem jest dla autorki brak dowodów w postaci źródeł, które mogłyby potwierdzić słuszność tych twierdzeń.

During the reign of Stanislaus Augustus many Polish luminaries of art and culture, and numerous politicians and statesmen belonged to the freemasonry order. In 18th century Europe this organisation was gaining more and more members, including individuals from royalty. It has been presumed that King Stanislaus Augustus was also a member. Art historians have tried to uncover hidden messages in the artwork commissioned by the king in the search for masonic motives. This article is an attempt to refute such interpretations. The author finds no proof in sources researched that would confirm the validity of such interpretations.

Most read articles by the same author(s)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Skrodzka, A. . (2020). Wątki masońskie w sztuce na dworze Stanisława Augusta : Masonic topics in the art at the court of Stanislaus Augustus. Artifex Novus, (2), 2–19. https://doi.org/10.21697/an.7823

Cited by / Share

References

Cegielski T., Domek Biały i hermetyczno-alchemiczne zainteresowania Stanisława Augusta, [w:] Łazienki Królewskie. Nowe świadectwa – nowe znaczenia, red. D. Majewska, Warszawa 2013, s. 59-73.
Google Scholar

Dobrowolski W., Treści masońskie w dekoracji Sali Jadalnej w Białym Domu w Łazienkach, [w:] Łazienki Królewskie. Nowe świadectwa – nowe znaczenia, red. D. Majewska, Warszawa 2013, s. 35-57.
Google Scholar

Dunin-Karwicki S., Pałac Łazienkowski w Warszawie, Lwów 1930.
Google Scholar

Hass L., Sekta farmazonii warszawskiej. Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie (1721-1821), Warszawa 1980.
Google Scholar

Isis, s.v., [w:] D. Diderot, J. Le Rond D’Alembert, Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, vol. VIII, Paris 1766, s. 913-915.
Google Scholar

Juszczak D., Ikonografia Stanisława Augusta. Portrety, [w:] Stanisław August, ostatni król Polski. Polityk, mecenas, reformator, 1764-1795, katalog wystawy, red. A. Sołtys, Warszawa 2011, s. 149-151.
Google Scholar

K.Z. [K. Załęski], Portret Stanisława Augusta z klepsydrą, 1793, [w:] Stanisław August, ostatni król Polski. Polityk, mecenas, reformator, 1764-1795, katalog wystawy, red. A. Sołtys, Warszawa 2011.
Google Scholar

Karaskiewicz K., Stanisław Kostka Potocki – pomysłodawca i kontynuator marzenia królewskiego? Czyli krótka historia budowy pewnego kościoła, „Studia Wilanowskie”, 2010, nr XVII, s. 99-123.
Google Scholar

Krzyszowski Z., Moskal P., Pałubska Z., Brzozecki S., Opatrzność Boża, [w:] Encyklopedia katolicka, t. XIV, red. S. Wilk, Lublin 2010, szp. 616-628.
Google Scholar

Masoneria. Pro publico bono, kurator T. Cegielski, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2014.
Google Scholar

Michalski J., Stanisław August Poniatowski, Warszawa 2009.
Google Scholar

Mikocka-Rachubowa K., André Le Brun, "pierwszy rzeźbiarz" króla Stanisława Augusta, t. II, Warszawa 2010.
Google Scholar

Pfeiffer B., Rex et Patria. Temat władcy, narodu i ojczyzny w literaturze i sztuce XVIII stulecia, red. A. Oszczęda, Warszawa 2012.
Google Scholar

Pokora J., Obraz Najjaśniejszego Pana Stanisława Augusta (1764-1770). Studium z ikonografii władzy, Warszawa 1993.
Google Scholar

Pokora J., Stanisławowi Augustowi panegiryk intarsją pisany (drzwi w toruńskim ratuszu), „Rocznik Historii Sztuki”, 1992, nr XIX, s. 141-219.
Google Scholar

Polaczek J., Nowy Salomon, nowa „Świątynia”. Wątki wolnomularskie w sztuce polskiej epoki Stanisława Augusta, „Nowa Okolica Poetów”, 1999, nr 2, s. 155-191.
Google Scholar

Polaczek J., Upadek I Rzeczypospolitej w malarstwie i grafice europejskiej przełomu XVIII i XIX wieku, „Res Historica. Od rozbiorów Rzeczypospolitej do niepodległych państw narodowych”, 1999, nr 9, pod red. J. Lewandowskiego, M. Mądziuka, s. 71-82.
Google Scholar

Ripa C., Baroque and Rococo Pictorial Imagery. The 1758-60 Hertel Edition of Ripa’s Iconologia with 200 Engraved Illustrations, ed. E.A. Maser, New York 1971.
Google Scholar

Ryszkiewicz A., Portrety Stanisława Augusta, „Wiek Oświecenia”, 1979, nr II, s. 93-98.
Google Scholar

Skrodzka A., Stanisław August – rexinfelix. Ikonografia z okresu panowania, [w:] Stanisław August i jego Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu. Materiały z wykładów, red. A. Sołtys, Z. Zielińska, Warszawa 2013 (Zamek Królewski w Warszawie. Studia i materiały II), s. 429-444.
Google Scholar

Skrodzka A., Wizerunek króla nieszczęśliwego – portret Stanisława Augusta z klepsydrą, „Biuletyn Historii Sztuki”, R. LXIX, 2007, nr 3-4, s. 203-247.
Google Scholar

Wątroba P., Warszawskie obchody pierwszej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja i kościół Najwyższej Opatrzności w Ujazdowie, [w:] Stanisław August, ostatni król Polski. Polityk, mecenas, reformator, 1764-1795, katalog wystawy, red. A. Sołtys, Warszawa 2011, s. 444-449.
Google Scholar

P.W. [P. Wątroba], Rzut sytuacyjny kościoła Najwyższej Opatrzności, 1792, [w:] Stanisław August, ostatni król Polski. Polityk, mecenas, reformator, 1764-1795, katalog wystawy, red. A. Sołtys, Warszawa 2011, s. 457-458. [nr kat. 240]
Google Scholar

Witt P., Króla, dzieła wieloznaczne, „Sztuka”, 1975, nr 6, s. 44-47.
Google Scholar

Załęski K., Alegoryczny portret Stanisława Augusta z „klepsydrą”, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 1977, nr XXI, s. 237-249.
Google Scholar

Załęski K., Polski portret wolnomularski, [w:] Portret. Funkcja – forma – symbol. Materiały z sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa 1990, s. 211-229.
Google Scholar

Załęski K., Stanislas August mit Sanduhr, [w:] Polens letzter König und seine Maler. Kunst am Hofe Stanislaus August Poniatowskis reg. 1764-1795, red. E. Charazińska, München 1995, [bns.], nr kat. 11.
Google Scholar

Zamoyski A., Ostatni król Polski, tłum. E. Horodyska, oprac. A. Zgorzelska, Warszawa 1994.
Google Scholar

Agnieszka Skrodzka

a.skrodzka@uksw.edu.pl
https://orcid.org/0000-0003-4627-7454

Affiliation:

WNHS UKSW Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Dr Agnieszka Skrodzka jest absolwentką historii sztuki UKSW. W 2014 r. otrzymała stopień doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie historia sztuki w Instytucie Sztuki PAN na podstawie rozprawy doktorskiej Bonum fallax. Ikonografia polskich królów nieszczęśliwych na tle europejskim napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Jakuba Pokory. W swoich badaniach naukowych skupia się na szeroko pojętym zagadnieniu treści dzieła sztuki. Zainteresowania koncentruje szczególnie wokół nowożytnej ikonografii władzy, sztuki czasów Stanisława Augusta, portretu, a także sztuki funeralnej.