Małżeństwo kanoniczne i cywilne a zachodni dualizm prawny: przyczynek do analizy zagadnienia z perspektywy historycznej

Piotr Ryguła

doi:10.21697/pk.2024.67.1.05

Opublikowane: 30.04.2024

Tom 67 Nr 1 (2024)

Małżeństwo kanoniczne i cywilne a zachodni dualizm prawny: przyczynek do analizy zagadnienia z perspektywy historycznej

Piotr Ryguła

Prawo Kanoniczne

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/pk.2024.67.1.05

Abstrakt

Legal dualism, argued the famous Polish historian Feliks Koneczny (1862-1949), is a feature of Latin civilisation. It refers to the existence of two opposing, but to a certain extent complementary, spheres of legal relations that exist within the framework of man-made law, e.g. ius civilis and ius naturale/iusgentium, private and public law, state law and canon law. The basis of this dualistic perspective in law is a deeper and more primordial understanding of the world, rooted in philosophical and religious values. It is at this level that the perception of the world from the dualistic perspective of the sacred and the profane has been developed. It is also where the dualistic perception of natural law originated: on the one hand, as a transcendent foundation of immutable principles rooted in nature (which are the source of legal norms), and on the other, as a set of norms rooted in human nature and therefore universal.

Over time, this dualism has found its institutional reflection. On the one hand, as J. M. Kelly notes, the Catholic Church became associated with an interpretation of ius naturale in the Aristotelian-Thomistic tradition, with an explicit reference to transcendence. On the other hand, the eighteenth-century liberal state, in codifying its law, referred to the idea of an ius naturale based on naturalis ratio, i.e. a human understanding of the world that is natural to man, based on knowledge and interpretation by human reason. In this context, another legal dualism also characteristic of the Western legal tradition - sacrum and profanum - took on a new meaning. It is difficult to imagine that this has not been translated into marriage law as legislated by the Church and the State: each from its own perspective. The Church, which sees marriage as an institution of natural law raised to the dignity of a sacrament, and the State, which sees marriage as an institution of law regulated by human reason, determined by the current state of human knowledge and consciousness.

Słowa kluczowe:

małżeństwo kanoniczne, małżeństwo cywilne, prawo naturalne, zachodni dualizm prawny, małżeństwo w prawie rzymskim, dekret Tametsi

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ryguła, P. (2024). Małżeństwo kanoniczne i cywilne a zachodni dualizm prawny: przyczynek do analizy zagadnienia z perspektywy historycznej. Prawo Kanoniczne, 67(1), 75–101. https://doi.org/10.21697/pk.2024.67.1.05

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bibliografia
Google Scholar

Źródła
Google Scholar

Codex Iursi Canonici / Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz, red. P. Majer, Kraków 2011.
Google Scholar

Digesta Justyniańskie. Księga pierwsza, tłum. B. Szolc-Nartowski, Warszawa 2007.
Google Scholar

Ley provisional de matrimonio civil, „Gaceta de Madrid” 1870, n. 172 (de 21 de junio), s. 1–2.
Google Scholar

Ley de 24 de abril de 1958 por la que se modifcan determinados artículos del Código civil, BOE 1958, n. 99 (de 25 de abril), s. 730–738.
Google Scholar

Real Decreto de 24 de julio de 1889 por el que se publica el Código Civil, „Gaceta de Madrid” 1889, n. 206 (de 25 de julio), s. 249 i nn.
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Abraham W., Forma zawarcia zaręczyn i małżeństwa w najnowszym ustawodawstwie kościelnem, Lwów 1913.
Google Scholar

Acuña Guirola S., Domínguez Bartolomé R., Influencia de las instituciones canónicas en la conformación del orden jurídico civil a través de la historia, Cádiz 2000.
Google Scholar

Aleksandrowicz P.,Przyjęcie przez króla i senat uchwał Soboru Trydenckiego w Parczewie w 1564 r., „Prawo Kanoniczne” 9/3-4 (1966) s. 363-381.
Google Scholar

Aspe Armella V., Idoya Zorroza M., Francisco de Vitoria en la Escuela de Salamanca y su proyección de Nueva España, Pamplona 2014.
Google Scholar

Cyceron, O państwie, ks. III, 22,33 tłum. I. Żółtowska, Kęty 1999.
Google Scholar

Bañares J. I., Comentario al c. 1055, w: A. Marzoa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña (coord.), Comentario Exegético al Código de Derecho Canónico, vol. III, Pamplona 1996, s. 1038-1044.
Google Scholar

Bellomo M., The common legal past of Europe: 1000-1800, Washington D.C. 1995. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt4cg8mj
Google Scholar

Benítez F. C., Tomás de Aquino sobre la ley natural, “Revista de Estudios Histórico -Jurídicos” XXIV (Valparaíso, Chile, 2002), s. 105-149.
Google Scholar

Berman H., Prawo i rewolucja. Kształtowanie si ę zachodniej tradycji prawnej, Warszawa 1995.
Google Scholar

Burczak K., Quinque compilationes antiquae przykładem systematyki oraz współpracy ustawodawcy, sądów i uniwersytetu, Lublin 2020.
Google Scholar

Contreras Aquirre S., La derivación del derecho positivo desde el derecho natural en Tomas de Aquino. Un estudio a partir de Summa Theologiae y Sententia Libri Ethicorum, “Teología y vida” 54/4 (2013), s. 679-706. DOI: https://doi.org/10.4067/S0049-34492013000400004
Google Scholar

Dajczak W., Giaro T., Longchamps de Bérier R., Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2009.
Google Scholar

Dębiński A., Kościół i prawo rzymskie, Lublin 2008.
Google Scholar

Dębiński A., Rzymskie prawo prywatne. Kompendium, Warszawa 2021.
Google Scholar

Dip R., Los derechos humanos y el derecho natural. De cómo el hombre imago Dei se tornó imago hominis, Madrid 2009.
Google Scholar

Domingo Osle R., Cristianismo y Derecho. Una visión de futuro, “Persona y Derecho” 92(2024), s. 1-20. DOI: https://doi.org/10.15581/011.92.001
Google Scholar

Domingo Osle R., Enduring Christian Influences on Law, w: Y. Ariel, G. Thuswaldner, J. Zimmermann (ed.), The Routledge Handbook of Christianity and Culture, London 2024, s. 214-225. DOI: https://doi.org/10.4324/9780429260490-18
Google Scholar

Dubel L., Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku, Warszawa 2009.
Google Scholar

Dziadzio A., Powszechna historia prawa, Warszawa 2011.
Google Scholar

Fernández Collado A., Historia de la Iglesia en España. Edad moderna, Toledo 2007.
Google Scholar

Ferrer Ortiz J., Del matrimonio canónico como modelo al matrimonio civil deconstruido: la evolución de la legislación española, “Revista Ius et Praxis” 17 (2011), s. 391-418. DOI: https://doi.org/10.4067/S0718-00122011000200015
Google Scholar

Finnis J., Prawo naturalne i uprawnienia naturalne, Warszawa 2001.
Google Scholar

Gaudemet J., El matrimonio en Occidente, Madrid 1993.
Google Scholar

Gaudemet J., L’Église dans l’Empire romain, Paris 1958.
Google Scholar

Gómez Rivas L., La escuela de salamanca, Hugo Grocio y el liberalismo económico en Gran Bretania, Madrid 2020.
Google Scholar

Grabowski I., Prawo kanoniczne według nowego kodeksu, Lwów 1922.
Google Scholar

Gręźlikowski J., Czym był dla Kościoła Sobór Trydencki (1545-1563)?: refleksje w 440-tą rocznicę od zakończenia obrad, „Prawo Kanoniczne” 46/3-4 (2003), s. 171-226. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.2003.46.3-4.07
Google Scholar

Grossi P., Europa y el derecho, Barcelona 2007.
Google Scholar

Hervada J., Prawo naturalne, Kraków 2011.
Google Scholar

Hooker R., Laws of Ecclesiastical Polity, 1.8. (Cambridge University Pr., 25 sierpnia 1989) DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139168144
Google Scholar

Insadowski H., Rzymskie prawo małżeńskie a chrześcijaństwo, Lublin 1935.
Google Scholar

Jaczynowska M., Religie świata rzymskiego, Warszawa 1990.
Google Scholar

Kelly J. M., Historia zachodniej teorii prawa, Kraków 2006.
Google Scholar

Koneczny L., Rodowód monizmu prawniczego, „Człowiek w kulturze” 10 (1998), s. 213-225.
Google Scholar

Korzeniewska A., Słyszewska J., Prawo małżeńskie w Kodeksie Napoleona, „Studia Prawnoustrojowe” 3 (2004), s. 169-192.
Google Scholar

Kumor B., Historia Kościoła. Czasy nowożytne. Kościół w okresie absolutyzmu i oświecenia, Lublin 1985.
Google Scholar

Levy E., Natural Law in Roman Thought, “Studia et Documenta Historiae et Iuris” 15 (1949), s. 1-23.
Google Scholar

López Medina A., Los orígenes de la inscripción del matrimonio canónico en el Registro Civil, w: J. Martínez-Torrón, S. Meseguer Velasco, R. Palomino Lozano (red.), Religión, matrimonio y Derecho ante el s. XXI. Estudios en homenaje al Profesor Rafael Navarro--Valls, t. II, Madrid 2013, s. 2341-2355.
Google Scholar

Manent P., La ley natural y los derechos humanos, t. II, Madrid 2021.
Google Scholar

Miralles A., El matrimonio. Teología y vida, Madrid 1996.
Google Scholar

Pawluk T., Co dalej ze ślubami cywilnymi w Polsce?, „Prawo Kanoniczne” 34/3-4 (1991), s. 11-24. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.1991.34.3-4.01
Google Scholar

Pelczar J. S., Prawo małżeńskie katolickie z uwzględnieniem prawa cywilnego obowiązującego w Austryi, w Prusach i w Królestwie Polskiem, t. 1, Kraków 1898.
Google Scholar

Pena González M. A., Derechos humanos en la escuela de Salamanca, w: Los Derechos Humanos en Europa, red. J.-R. Flecha Andrés, Salamanca 2009, s. 52-78.
Google Scholar

Rey Pérez J. L., El discurso de los derechos. Una introducción a los derechos humanos, Madrid 2011.
Google Scholar

Robleda O., El matrimonio en Derecho Romano. Esencia, requisitos de validez, efectos, disolubilidad, Roma 1970.
Google Scholar

Ryguła P., La eficacia civil de las resoluciones canónicas de nulidad y disolución del matrimonio en el sistema jurídico español, “Silesian Journal of Legal Studies” 3 (2011), s. 70-81.
Google Scholar

Ryguła P., Wprowadzenie małżeństwa cywilnego do hiszpańskiego systemu prawa w okresie I Republiki. Małżeństwo cywilne czy cywilna forma zawarcia małżeństwa?, w: Homini et Ecclesiae serviens, red. A. Domaszk, R. Kamiński, Warszawa 2022, s. 425-438.
Google Scholar

Ryguła P., Zawarcie małżeństwa kanonicznego i cywilnego w prawie hiszpańskim – zarys perspektywy historycznej, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 24 (2021), s. 186-210. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.12764
Google Scholar

Schiavone A, Ius. La Invención del derecho en Occidente, Buenos Aires 2009.
Google Scholar

Sczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 2009.
Google Scholar

Sobański R., Europa obojga praw, Katowice 2006.
Google Scholar

St. Germain, Doctor and Student, (University of Michigan 21.12.2005)
Google Scholar

Stankiewicz A., De origine definitionis matrimonii in Decreto Gratiani, Periodica 71(1982), s. 211-229.
Google Scholar

Tokarczyk R., Historia filozofii prawa w retrospektywie prawa natury, Białystok 1999.
Google Scholar

Torrón, S. Meseguer Velasco, R. Palomino Lozano (red.), Religión, matrimonio y Derecho ante el s. XXI. Estudios en homenaje al Profesor Rafael Navarro--Valls, Madrid 2013.
Google Scholar

Tunia A., Kształtowanie się kanonicznej formy zawarcia małżeństwa, „Roczniki Nauk Prawnych” XVIII/1 (2008), s. 129-159.
Google Scholar

Uruszczak W., Historia Państwa i Prawa Polskiego, t.1 (966-1795), Warszawa 2015.
Google Scholar

Viladrich P. J., La agonía del matrimonio legal. Una introducción a los elementos conceptuales básicos del matrimonio, Pamplona 2010.
Google Scholar

Watson G., The Natural Law and Stoicism, w: A. Long (ed.), Problems in Stoicism, London 1971, s. 216-238.
Google Scholar

Wissowa G., Religion und Kultus de Römer, München 1912.
Google Scholar

Witte Jr. J., Alexander F. S. (ed.), Christianity and Law. An Introduction, Cambridge 2008.
Google Scholar

Zubert W. B., Prawno-historyczne przesłanki nowej wykładni kan. 1082 KPK, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 10 (1977), s. 261-283.
Google Scholar

Żurowski M., Kanoniczne prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, Katowice 1987.
Google Scholar